Διαβητικό πόδι: Τα αίτια εμφάνισης και η πρόληψη

Το διαβητικό πόδι είναι μια από τις σοβαρότερες επιπλοκές που απειλούν τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική ασθένεια, η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης της ινσουλίνης από το πάγκρεας, είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη.

Ο χρόνο εμφάνισης ενός διαβητικού ποδιού συνήθως προκύπτει έπειτα από τουλάχιστον 10 με 15 χρόνια αρρύθμιστου διαβήτη και είναι πιο συχνός σε διαβητικούς τύπου 1. Σε εκείνους δηλαδή που χρειάζονται ινσουλίνη για τη θεραπεία αφού το πάγκρεας τους δεν λειτουργεί.

Βασικές αιτίες

Ο βαθμός αύξησης της γλυκόζης στο αίμα και η παραμονή των αυξημένων τιμών της για μεγάλο χρονικό διάστημα βλάπτουν κυρίως τα μικρά αγγεία, προκαλώντας διαβητική νευροπάθεια, νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια κ.λπ. με σοβαρές συνέπειες σε πολλά οργανικά συστήματα, όπως νεφρική ανεπάρκεια, μόνιμη βλάβη στους οφθαλμούς, η οποία μπορεί να οδηγήσει και σε τύφλωση, έλκη στα πόδια κλπ.

Οι βασικές αιτίες για τη δημιουργία έλκους στα πόδια είναι δυο σοβαρές επιπλοκές της νόσου: η νευροπάθεια και η περιφερική αρτηριοπάθεια. Κατά την εμφάνισή της χάνεται η προστατευτική αίσθηση του πόνου και το σκέλος του διαβητικού ασθενούς δεν «πονάει» όταν κάποιο αιχμηρό αντικείμενο ή θερμό ερέθισμα του προκαλέσουν βλάβη.

Έτσι, μπορεί να δημιουργηθεί οποιαδήποτε πληγή χωρίς ο ασθενής να την αντιληφθεί. Η πληγή όμως αυτή ταυτόχρονα συνεπάγεται και είσοδο μικροβίων στον οργανισμό. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται φλεγμονή στο πόδι, η οποία εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα και ορθολογικά, αφενός επεκτείνεται πολύ γρήγορα και αφετέρου καταλήγει σε ακρωτηριασμό.

Εάν «μαυρίσει» ή αλλάξει το χρώμα του ποδιού προς το σκούρο, υπάρχει συνήθως βλάβη των αγγείων, δηλαδή απόφραξη των αρτηριών που φέρνουν το αίμα στα κάτω άκρα. Αυτή η επιπλοκή ονομάζεται περιφερική αρτηριοπάθεια. Το άκρο που δεν αιματώνεται νεκρώνεται ολόκληρο ή κάποια δάκτυλα. Ενίοτε η άμεση παρέμβαση που θα ανοίξει την απόφραξη και θα αποκαταστήσει την κυκλοφορία του αίματος σώζει το πόδι. Σε αντίθετη περίπτωση –για παράδειγμα με την καθυστερημένη ενημέρωση του ιατρού–  θα πρέπει να διενεργηθεί και πάλι ακρωτηριασμός.

Οι αθηροσκληρυντικές βλάβες των αρτηριών επιτείνονται στην παρουσία του διαβήτη, δημιουργώντας ταχύτατα στενώσεις, ή και αποφράξεις του αυλού των αγγείων. Οι αλλοιώσεις αυτές προσβάλλουν εν δυνάμει όλα τα αγγεία του σώματος.

Οι βλάβες εστιάζονται στις περιφερικές κυρίως αρτηρίες κάτω από το γόνατο, που είναι αγγεία μεσαίου και μικρού διαμετρήματος, γεγονός το οποίο χαρακτηρίζει την ιδιομορφία του προβλήματος. Πρέπει να σημειωθεί ότι στην εγκατάσταση και την ταχεία εξέλιξη της διαβητικής αγγειοπάθειας συμβάλλουν παράγοντες όπως ο χρόνος εμφάνισης και η ρύθμιση του διαβήτη, η υψηλή αρτηριακή πίεση, το κάπνισμα, η υπερλιπιδαιμία και η παχυσαρκία.

Η παρουσία των αποφρακτικών αρτηριακών βλαβών στα κάτω άκρα υποδηλώνεται από ένα συνδυασμό συμπτωμάτων στο μεγαλύτερο αριθμό των ασθενών, ενώ περίπου στο 1/3 των πασχόντων δεν υπάρχουν συμπτώματα. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η αξιολόγηση του προβλήματος σε πρώιμα στάδια, καθώς μπορεί να ανακοπεί η πορεία της νόσου σε κρίσιμη ισχαιμία. Η κρίσιμη ισχαιμία αποτελεί τη σοβαρότερη εξέλιξη της αρτηριοπάθειας, οφείλεται, κυρίως, σε εκτεταμένες και πολυεπίπεδες αλλοιώσεις και συνοδεύεται, τις περισσότερες φορές, από την εμφάνιση ελκών ή νεκρώσεων στα δάκτυλα και την πτέρνα.

Η αντιμετώπιση της διαβητικής αρτηριοπάθειας των κάτω άκρων συνδέεται άμεσα με την ποιότητα ζωής, πρακτικά με τη δυνατότητα να βαδίζει κανείς. Για το λόγο αυτόν ο κύριος άξονας αυτής της ποιότητας ζωής είναι η διάσωση του άκρου.

Αντιμετώπιση

Ο καλύτερος, λοιπόν, τρόπος αντιμετώπισης της ταχείας εξέλιξης και των επιπλοκών της διαβητικής περιφερικής αρτηριοπάθειας σαφώς είναι η πρόληψή της, με την απομάκρυνση των παραγόντων κινδύνου. Έτσι, η σωστή ρύθμιση του διαβήτη, η διακοπή του καπνίσματος, ο έλεγχος της υπερλιπιδαιμίας και της υπέρτασης, η καταπολέμηση της παχυσαρκίας και η άσκηση είναι μερικοί από τους βασικούς κανόνες έλεγχου της εξέλιξης της νόσου.

Όταν όμως οι αθηροσκληρωτικές βλάβες των αρτηριών είναι σοβαρές, δεν ανταποκρίνονται στα συντηρητικά μέτρα θεραπείας και η νόσος εξελίσσεται ταχύτατα με σοβαρό κίνδυνο επιπλοκών (λοίμωξη του ποδιού, έλκη, νεκρώσεις), τότε η χειρουργική θεραπεία είναι απαραίτητη προκειμένου να αποκατασταθεί η αρτηριακή κυκλοφορία του ποδιού, να επουλωθούν τα ισχαιμικά έλκη και να αποφευχθεί ο ακρωτηριασμός.

Συμβουλές για την πρόληψη

1. Μην περπατάτε ποτέ ξυπόλητοι, υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού.
2. Φοράτε άνετα παπούτσια για να προστατεύσετε τα πόδια σας από την πίεση και την δημιουργία σκληρύνσεων. Ελέγχετε καθημερινά το εσωτερικό των υποδημάτων σας έτσι ώστε να μην υπάρχουν σκισίματα στην εσωτερική επιφάνεια καθώς και ξένα αντικείμενα.
3. Παρατηρείτε καθημερινά τα πόδια σας. Να βλέπετε τα πέλματά σας με ένα καθρέπτη. Αν δεν βλέπετε καλά Θα πρέπει να βοηθηθείτε από ένα μέλος της οικογένειάς σας ή από ένα φιλικό πρόσωπο.
4. Κάντε ποδόλουτρο καθημερινά, αλλά μην τα αφήνετε στο νερό περισσότερο από 5΄. Μία μεγαλύτερη παραμονή στο νερό αφαιρεί το απαραίτητο λίπος από το δέρμα και προκαλεί ελαφρά ξηρότητα και σχισίματα. Προσέχετε την θερμοκρασία του νερού να μην υπερβαίνει τους 38 βαθμούς Κελσίου.
5. Σκουπίζετε τα πόδια σας καλά, ιδιαίτερα μεταξύ δακτύλων.
6. Χρησιμοποιείτε ενυδατική κρέμα για να διατηρήσετε το δέρμα ελαστικό (προσοχή, όχι κρέμα στο ενδιάμεσο των δακτύλων).
7. Κόβετε τα νύχια σας με πολύ προσοχή, είναι προτιμότερο να τα κονταίνετε με λίμα.
8. Χρησιμοποιείστε αντιιδρωτικά προϊόντα και απορροφητική-αντιμηκητισιακή πούδρα για τα πόδια που ιδρώνουν.
9. Ποτέ μην αφαιρείτε κάλους μόνοι σας. Απευθυνθείτε στον γιατρό σας.
10. Αποφύγετε την υπερβολική ζέστη στα πόδια σας. Μην χρησιμοποιείτε θερμοφόρες ή ηλεκτρικά θερμαινόμενα μαξιλάρια.

Μπορείτε επίσης να δείτε τη σχετική παρουσίαση της Εταιρείας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (ΕΜΕΔΙΠ).

Να θυμάστε ότι το πόδι που πονά, άλλαξε χρώμα (κόκκινο ή μελανό), είναι θερμό (όλο ή ένα μέρος του), έχει άσχημη οσμή ή εμφάνισε φουσκάλες ή μικρές πληγές, αποτελούν σημάδια για τα οποία θα πρέπει να ζητήσετε ιατρική συμβουλή.