Τι είναι η δυσλιπιδαιμία και πώς επηρεάζει την υγεία μας

Τα λιπίδια, κοινώς γνωστά ως λίπη, είναι απαραίτητα για τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Τα προσλαμβάνουμε μέσω της τροφής και παράγονται κυρίως στο συκώτι. Για να μεταφερθούν στο υδάτινο περιβάλλον του σώματος, τα λιπίδια, και ειδικότερα η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια, χρησιμοποιούν ειδικά “οχήματα” που ονομάζονται λιποπρωτεΐνες.

Ο ρόλος των λιποπρωτεϊνών

Δύο βασικές λιποπρωτεΐνες είναι η LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη) και η HDL (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη):

• LDL («Κακή» Χοληστερόλη): Η LDL μεταφέρει χοληστερόλη από το συκώτι προς τους ιστούς και τις αρτηρίες. Όταν η LDL είναι σε περίσσεια, μπορεί να σχηματίσει πλάκες (αθηρώματα) στα τοιχώματα των αρτηριών, προκαλώντας τη στένωση και την απόφραξή τους. Αυτό οδηγεί σε αθηροσκλήρωση, μια κατάσταση που αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων.
• HDL («Καλή» Χοληστερόλη): Η HDL εκτελεί την αντίστροφη διαδρομή, μεταφέροντας την περίσσεια χοληστερόλης πίσω στο συκώτι για απομάκρυνση από το σώμα. Υψηλά επίπεδα HDL συμβάλλουν στην πρόληψη του σχηματισμού αθηρωμάτων και προστατεύουν την καρδιά.

Τι είναι η δυσλιπιδαιμία;

Δυσλιπιδαιμία είναι η παθολογική κατάσταση κατά την οποία υπάρχει διαταραχή στα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα. Αυτό μπορεί να σημαίνει είτε αύξηση της ολικής χοληστερόλης, της LDL και των τριγλυκεριδίων, είτε μείωση της HDL. Και στις δύο περιπτώσεις, η δυσλιπιδαιμία μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον οργανισμό.

Η δυσλιπιδαιμία διακρίνεται σε δύο κύριες κατηγορίες:

• Πρωτοπαθής Δυσλιπιδαιμία: Οφείλεται σε γενετικούς (κληρονομικούς) παράγοντες. Είναι σπανιότερη, αλλά συχνά χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλά επίπεδα λιπιδίων και μπορεί να οδηγήσει σε καρδιαγγειακά νοσήματα σε νεότερες ηλικίες (3η και 4η δεκαετία της ζωής).
• Δευτεροπαθής Δυσλιπιδαιμία: Είναι πιο κοινή και προκαλείται από άλλες παθολογικές καταστάσεις ή από ανθυγιεινές συνήθειες. Σχετίζεται με:
  • Κακές διατροφικές συνήθειες
  • Σακχαρώδη διαβήτη
  • Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
  • Νεφρωσικό σύνδρομο
  • Υποθυρεοειδισμό
  • Παχυσαρκία
  • Ορισμένα φάρμακα (π.χ. διουρητικά)

Συμπτώματα της δυσλιπιδαιμίας

Η δυσλιπιδαιμία συχνά χαρακτηρίζεται ως «αθόρυβη» ή «ύπουλη» πάθηση, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις δεν προκαλεί εμφανή συμπτώματα. Η βλάβη συμβαίνει σταδιακά, με τη στένωση των αρτηριών να επηρεάζει την παροχή αίματος σε ζωτικά όργανα, οδηγώντας σε ισχαιμία (μειωμένη παροχή αίματος).

Σε σπάνιες περιπτώσεις, όταν τα επίπεδα των λιπιδίων είναι εξαιρετικά υψηλά (όπως σε ορισμένες πρωτοπαθείς δυσλιπιδαιμίες), μπορεί να εμφανιστούν:

• Ξανθελάσματα: Αθροίσεις λιπιδίων στο δέρμα, συνήθως στα βλέφαρα.
• Ξανθώματα των τενόντων: Οζίδια κάτω από το δέρμα, συχνά στους τένοντες.
• Γεροντότοξο: Μια λευκωπή στεφάνη στην περιφέρεια της ίριδας του ματιού.
• Παγκρεατίτιδα: Φλεγμονή του παγκρέατος, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις σοβαρής υπερτριγλυκεριδαιμίας.

Σημαντικοί δείκτες του μεταβολισμού των λιποπρωτεϊνών

Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία έχει αξιολογήσει διάφορες παραμέτρους του μεταβολισμού των λιποπρωτεϊνών, αναδεικνύοντας τη σημασία τους για άτομα με κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και καρδιαγγειακής νόσου:

• Λιποπρωτεΐνη (a) [Lp(a)]: Μια αθηρογόνος λιποπρωτεΐνη που έχει συνδεθεί θετικά με τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Σε άτομα με υψηλά επίπεδα Lp(a), συνιστάται πιο επιθετική αντιμετώπιση των άλλων διαταραχών του μεταβολισμού των λιπιδίων.
• Απολιποπρωτεΐνη Β (ApoB): Αντιπροσωπεύει το σύνολο των αθηρογόνων σωματιδίων. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ApoB μπορεί να είναι καλύτερος προγνωστικός δείκτης για καρδιαγγειακή νόσο σε σχέση με την LDL χοληστερόλη, ειδικά όταν η LDL χοληστερόλη έχει μειωθεί με φαρμακευτική αγωγή.
• LDL Χοληστερόλη: Υψηλά επίπεδα LDL αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόζου. Η μείωση της LDL χοληστερόλης μειώνει αυτόν τον κίνδυνο σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και σε άτομα με καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου. Ο αριθμός των LDL σωματιδίων, που μπορεί να υπολογιστεί με πυρηνικό μαγνητικό συντονισμό, θεωρείται σε πολλές μελέτες καλύτερος δείκτης εκτίμησης του καρδιαγγειακού κινδύνου από τη συγκέντρωση της LDL χοληστερόλης.
• HDL Χοληστερόλη: Τα HDL σωματίδια προστατεύουν από την αθηροσκλήρωση. Μελέτες έχουν δείξει αρνητική συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων HDL και της εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου, τόσο σε διαβητικούς όσο και σε μη διαβητικούς πληθυσμούς. Χαμηλή συγκέντρωση HDL είναι συχνό εύρημα σε άτομα με διαβήτη ή καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου.
• Non-HDL Χοληστερόλη: Αντικατοπτρίζει τη συγκέντρωση της χοληστερόλης όλων των αθηρογόνων λιποπρωτεϊνών (δηλαδή, ολική χοληστερόλη μείον HDL χοληστερόλη). Ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν ότι η non-HDL χοληστερόλη αποτελεί καλύτερο προγνωστικό δείκτη για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου σε σύγκριση με την LDL χοληστερόλη.

Θεραπευτική προσέγγιση της δυσλιπιδαιμίας

Η αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει:

1. Διόρθωση της αιτίας της δευτεροπαθούς δυσλιπιδαιμίας: Αν η δυσλιπιδαιμία οφείλεται σε υποκείμενη πάθηση (π.χ., υποθυρεοειδισμό), η θεραπεία αυτής της πάθησης είναι πρωταρχικής σημασίας.
2. Αντιμετώπιση συνοδών νοσημάτων και παραγόντων κινδύνου: Η διαχείριση καταστάσεων όπως η παχυσαρκία, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, καθώς και η διακοπή του καπνίσματος και η μείωση της υπερκατανάλωσης αλκοόλ, είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου.
3. Υγιεινοδιαιτητική αγωγή: Αποτελεί τη βάση της θεραπείας. Περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως υγιεινή διατροφή (πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ολικής άλεσης προϊόντα, χαμηλή σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά) και τακτική σωματική άσκηση.
4. Φαρμακευτική αγωγή: Χορηγείται από τον θεράποντα ιατρό μόνο όταν κρίνεται απαραίτητο και συμπληρώνει τις αλλαγές στον τρόπο ζωής.

Άγγελος Κλείτσας,
Ειδικός Παθολόγος – Διαβητολόγος

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Grundy, S. M., et al. (2019). 2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA Guideline on the Management of Blood Cholesterol: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Journal of the American College of Cardiology, 73(24), e285-e350.
• Mach, F., et al. (2020). 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk. European Heart Journal, 41(1), 111-188.
• Virani, S. S., et al. (2021). Heart Disease and Stroke Statistics—2021 Update: A Report From the American Heart Association. Circulation, 143(8), e254-e743.
• National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI). High Blood Cholesterol: What You Need To Know. U.S. Department of Health & Human Services. (Διαθέσιμο διαδικτυακά).