Στη συζήτηση γύρω από την υγεία της καρδιάς, η λέξη χοληστερόλη εμφανίζεται πολύ συχνά. Και όχι άδικα. Οι τιμές της χοληστερόλης αποτελούν σημαντικό δείκτη για τον καρδιαγγειακό μας κίνδυνο. Όμως, τι σημαίνουν στην πραγματικότητα οι όροι «καλή» και «κακή» χοληστερόλη και γιατί έχει σημασία να γνωρίζουμε τη διαφορά;
Τι είναι η χοληστερόλη;
Η χοληστερόλη είναι ένα λιπαρό μόριο που βρίσκεται φυσιολογικά στο αίμα μας. Είναι απαραίτητη για τη σύνθεση ορμονών, τη δομή των κυτταρικών μεμβρανών και την παραγωγή της βιταμίνης D. Όμως, όταν κυκλοφορεί σε υψηλές συγκεντρώσεις —και ιδίως σε συγκεκριμένες μορφές— μπορεί να γίνει επικίνδυνη για την υγεία μας.
Καλή και κακή χοληστερόλη: Ποια είναι η διαφορά
Στην ουσία η χοληστερόλη δεν «υπάρχει» μόνη της στο αίμα. Μεταφέρεται από λιποπρωτεΐνες, που είναι οι «φορείς» της. Οι βασικές είναι:
- Η καλή χοληστερόλη – HDL (High-Density Lipoprotein): Η HDL απομακρύνει την περίσσεια χοληστερόλης από το αίμα και τη μεταφέρει στο ήπαρ, όπου αποδομείται και αποβάλλεται από τον οργανισμό. Έτσι προστατεύει τα αγγεία από τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας.
- Η κακή χοληστερόλη – LDL (Low-Density Lipoprotein): Η LDL εναποθέτει τη χοληστερόλη στα τοιχώματα των αγγείων. Όταν τα επίπεδά της είναι υψηλά, αυξάνεται η πιθανότητα δημιουργίας πλάκας και απόφραξης των αρτηριών, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα ή εγκεφαλικό.
- Τριγλυκερίδια: Αν και δεν είναι «χοληστερόλη», τα τριγλυκερίδια είναι επίσης λιπίδια του αίματος. Τα αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων σχετίζονται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται με χαμηλή HDL ή αυξημένη LDL.
Τι επηρεάζει τα επίπεδα χοληστερόλης;
Τα επίπεδα της χοληστερόλης μας επηρεάζονται από:
- Την διατροφή μας: Η κατανάλωση κορεσμένων και trans λιπαρών αυξάνει την LDL.
- Τη σωματική άσκηση: Βοηθά στην αύξηση της HDL.
- Την κληρονομικότητα: Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι μια γενετική διαταραχή που απαιτεί ιατρική παρακολούθηση.
- Το σωματικό βάρος: Η παχυσαρκία, ειδικά η κοιλιακή, επιδεινώνει τη λιπιδαιμική εικόνα μας.
- Το κάπνισμα: Μειώνει την HDL και επιταχύνει την αγγειακή φθορά.
- Άλλες παθήσεις: Ο διαβήτης τύπου 2, ο υποθυρεοειδισμός και άλλες καταστάσεις μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα χοληστερόλης.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές των λιπιδίων στο σώμα μας
Μία απλή εξέταση αίματος (λιπιδαιμικό προφίλ) είναι αρκετή για να διαπιστώσουμε τα επίπεδα LDL, HDL και τριγλυκεριδίων. Οι φυσιολογικές τιμές διαφέρουν ανάλογα με το ιστορικό του καθενός, αλλά γενικά ισχύουν οι εξής:
- LDL < 100 mg/dL (ή < 70 mg/dL σε υψηλού κινδύνου άτομα)
- HDL > 40 mg/dL (άνδρες) ή > 50 mg/dL (γυναίκες)
- Τριγλυκερίδια < 150 mg/dL
Τι μπορούμε να κάνουμε
Το θετικό είναι ότι μπορούμε να επηρεάσουμε τις τιμές αυτές. Η αλλαγή στον τρόπο ζωής αποτελεί τη βάση:
- Υιοθετούμε μεσογειακή διατροφή
- Αυξάνουμε τη φυσική δραστηριότητα
- Ελέγχουμε το σωματικό μας βάρος
- Αποφεύγουμε το κάπνισμα και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
Σε κάποιες περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να προτείνει φαρμακευτική αγωγή για να επιτύχουμε καλύτερο έλεγχο.
Σχόλιο
Η χοληστερόλη είναι ένα από τα πιο παρεξηγημένα θέματα στην ιατρική. Πολύ συχνά, οι ασθενείς ακούνε όρους όπως «καλή» και «κακή» χοληστερόλη χωρίς να γνωρίζουν τι ακριβώς σημαίνουν ή πώς επηρεάζουν την υγεία τους. Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι πως δεν αρκεί να κοιτάμε έναν αριθμό από μια εξέταση αίματος – χρειάζεται συνολική αξιολόγηση του καρδιαγγειακού κινδύνου, με βάση το ιστορικό, τις συνήθειες ζωής και άλλους παράγοντες. Δεν υπάρχει μια μαγική λύση, αλλά με σωστή καθοδήγηση και ρεαλιστικές αλλαγές στην καθημερινότητά μας, μπορούμε να μειώσουμε ουσιαστικά τον κίνδυνο και να προστατεύσουμε την καρδιά μας.
Άγγελος Κλείτσας, Ειδικός Παθολόγος – Διαβητολόγος
Βιβλιογραφία
- Grundy SM et al. (2019). 2018 AHA/ACC Guidelines on the Management of Blood Cholesterol. Journal of the American College of Cardiology, 73(24), e285–e350.
- Ference BA, Ginsberg HN, Graham I, et al. (2017). Low-density lipoproteins cause atherosclerotic cardiovascular disease. 1. Evidence from genetic, epidemiologic, and clinical studies. European Heart Journal, 38(32), 2459–2472.
- Mach F, Baigent C, Catapano AL, et al. (2020). ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk. European Heart Journal, 41(1), 111–188.
- American Heart Association (2023). Understanding Cholesterol Numbers. https://www.heart.org
- National Heart, Lung, and Blood Institute (2023). High Blood Cholesterol: What You Need to Know. https://www.nhlbi.nih.gov