Ο χειμώνας συνοδεύεται από αλλαγές στη διάθεση, στις συνήθειες και στον τρόπο ζωής μας. Λιγότερη κίνηση, περισσότερη παραμονή στο σπίτι, πιο «ζεστό» και παρηγορητικό φαγητό, λιγότερο φως. Για τους ανθρώπους με σακχαρώδη διαβήτη —αλλά και για όσους έχουν προδιάθεση— αυτές οι αλλαγές δεν είναι αθώες. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί παρατηρούν πως τους χειμερινούς μήνες οι τιμές του σακχάρου δυσκολεύονται περισσότερο να ρυθμιστούν.
Δεν πρόκειται απλώς για μια υποκειμενική αίσθηση. Είναι ένα φαινόμενο που επιβεβαιώνεται και επιστημονικά.
Γιατί το σάκχαρο ανεβαίνει πιο εύκολα τον χειμώνα;
1. Λιγότερη φυσική δραστηριότητα
Το κρύο, το σκοτάδι και η κακοκαιρία μειώνουν την αυθόρμητη κίνηση: περπατάμε λιγότερο, αποφεύγουμε τις εξωτερικές δραστηριότητες, περνάμε περισσότερες ώρες καθιστοί. Η μυϊκή δραστηριότητα όμως είναι ένας από τους βασικούς μηχανισμούς κατανάλωσης γλυκόζης. Όταν αυτή μειώνεται, η γλυκόζη «μένει» στο αίμα ευκολότερα.
2. Αλλαγές στη διατροφή
Τον χειμώνα:
- αυξάνονται τα γεύματα πλούσια σε υδατάνθρακες,
- αυξάνονται τα γλυκά, τα αρτοσκευάσματα και τα «comfort foods»,
- μεγαλώνουν οι θερμιδικές μερίδες.
Όλα αυτά οδηγούν πιο εύκολα σε μεταγευματικές υπεργλυκαιμίες, δηλαδή απότομα ανεβάσματα του σακχάρου μετά το φαγητό.
3. Λοιμώξεις και ιώσεις
Οι ιώσεις του χειμώνα δεν επηρεάζουν μόνο το αναπνευστικό. Κάθε λοίμωξη αποτελεί στρεσογόνο παράγοντα για τον οργανισμό και ενεργοποιεί ορμόνες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη, οι οποίες:
- αυξάνουν την παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ,
- μειώνουν προσωρινά τη δράση της ινσουλίνης.
Το αποτέλεσμα είναι ότι ακόμη κι όταν τρώμε λιγότερο λόγω ασθένειας, το σάκχαρο μπορεί να ανεβαίνει.
4. Μείωση της έκθεσης στο φυσικό φως
Το φως επηρεάζει τη σεροτονίνη, τη μελατονίνη, τον ύπνο και έμμεσα τον μεταβολισμό. Τον χειμώνα η διάθεση πέφτει, οι λιγούρες αυξάνονται και διαταράσσονται τα ωράρια ύπνου. Όλα αυτά συνδέονται με χειρότερη γλυκαιμική ρύθμιση.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη για έναν άνθρωπο με διαβήτη;
Τον χειμώνα συχνά παρατηρούμε μεγαλύτερες διακυμάνσεις στο σάκχαρο μέσα στη μέρα, υψηλότερες πρωινές τιμές και δυσκολία στη ρύθμιση παρά τη σωστή αγωγή.
Αυτό δεν σημαίνει ότι «κάτι πάει λάθος» με τον οργανισμό μας. Σημαίνει ότι το σώμα αντιδρά σε διαφορετικές συνθήκες.
Τι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά;
Χωρίς υπερβολές και χωρίς πανικό, μερικές απλές προσαρμογές βοηθούν σημαντικά:
- Λίγη κίνηση κάθε μέρα, έστω και μέσα στο σπίτι (10–20 λεπτά έχουν αξία)
- Πρωτεΐνη και φυτικές ίνες σε κάθε γεύμα για καλύτερο κορεσμό
- Σταθερά ωράρια φαγητού
- Πιο συχνές μετρήσεις σακχάρου σε περιόδους ιώσεων ή κόπωσης
- Επικοινωνία με τον γιατρό, αν παρατηρούνται επαναλαμβανόμενες υψηλές τιμές
Ο χειμώνας δεν απαιτεί «περισσότερα φάρμακα», αλλά λίγη περισσότερη εγρήγορση.
Το πιο σημαντικό μήνυμα
Η γλυκαιμική ρύθμιση δεν είναι σταθερή όλο τον χρόνο. Επηρεάζεται από την εποχή, την ψυχολογία, την κίνηση, τις λοιμώξεις, τον ύπνο και τη διατροφή. Η καλή ρύθμιση δεν είναι θέμα τέλειας πειθαρχίας. Είναι θέμα κατανόησης του σώματός μας και ευελιξίας στις προσαρμογές.
Στην καθημερινή ιατρική πράξη βλέπουμε πολύ συχνά ανθρώπους με καλά ρυθμισμένο διαβήτη όλο τον χρόνο να δυσκολεύονται τον χειμώνα. Αυτό δεν σημαίνει αποτυχία. Σημαίνει ότι το σώμα μας αλλάζει μαζί με τις εποχές. Ο ρόλος μας δεν είναι να «μαλώσουμε» τον ασθενή, αλλά να του δώσουμε τα σωστά εργαλεία για να προσαρμοστεί. Ο χειμώνας θέλει παρακολούθηση, όχι ανησυχία.
Άγγελος Κλείτσας, Ειδικός Παθολόγος – Διαβητολόγος
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Tseng, C. L. et al. Seasonal Patterns in Glycemic Control Among Type 2 Diabetes Patients, Journal of Diabetes & Metabolic Disorders.
- Marti-Soler, H. et al. Seasonal Variation of Blood Glucose Levels, BMJ Open.
- American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes.
- Monnier, L. et al. Impact of Physical Activity and Seasonal Changes on Glucose Control, Diabetes Care.
- WHO – Diabetes and Seasonal Risk Factors.
