Σιδηροπενία: Πώς να αναγνωρίσετε τα σημάδια και να την αποφύγετε

Η σιδηροπενία είναι μια κατάσταση κατά την οποία υπάρχει έλλειψη σιδήρου στον οργανισμό. Ο σίδηρος είναι ένα σημαντικό μέταλλο που παίζει κεντρικό ρόλο στη λειτουργία της αιμοσφαιρίνης, η οποία μεταφέρει το οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς του σώματος. Όταν υπάρχει ανεπάρκεια σιδήρου, μπορεί να προκύψει μια σειρά από προβλήματα, κυρίως λόγω της μειωμένης ικανότητας του οργανισμού να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς.

Ποιους προσβάλλει συχνότερα η σιδηροπενία

Η σιδηροπενία είναι ιδιαίτερα συχνή σε ορισμένες ομάδες του πληθυσμού, λόγω αυξημένων αναγκών σε σίδηρο, περιορισμένης πρόσληψης ή μειωμένης απορρόφησης του σιδήρου. Ειδικότερα, επηρεάζει συχνότερα:

1. Τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας: Οι γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία και έχουν έμμηνο ρύση συχνά έχουν αυξημένο κίνδυνο για σιδηροπενία λόγω της μηνιαίας απώλειας αίματος. Ιδιαίτερα όσες έχουν έντονη ή παρατεταμένη εμμηνόρροια (μηνορραγία) είναι πιο ευάλωτες στην έλλειψη σιδήρου.
2. Έγκυες: Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο αυξάνονται σημαντικά, καθώς το σώμα πρέπει να υποστηρίξει την ανάπτυξη του εμβρύου και την αύξηση του όγκου αίματος.
3. Βρέφη και μικρά παιδιά: Τα βρέφη, ειδικά εκείνα που γεννιούνται πρόωρα ή με χαμηλό βάρος, έχουν αυξημένο κίνδυνο σιδηροπενίας, καθώς τα αποθέματα σιδήρου τους είναι χαμηλά. Επίσης, τα παιδιά που δεν λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες σιδήρου μέσω του θηλασμού ή της φόρμουλας (ειδικά μετά τους έξι μήνες) ή που ακολουθούν διατροφή χαμηλή σε σίδηρο ενδέχεται να εμφανίσουν σιδηροπενία.
4. Έφηβοι: Οι έφηβοι βρίσκονται σε στάδιο ταχείας ανάπτυξης, κατά το οποίο οι ανάγκες τους σε σίδηρο αυξάνονται. Επιπλέον, οι έφηβες έχουν αυξημένο ρίσκο λόγω της εμμηνόρροιας και της ενδεχόμενης ανεπαρκούς πρόσληψης σιδήρου.
5. Άτομα με περιοριστικές διατροφές: Οι χορτοφάγοι και οι vegan μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για σιδηροπενία, καθώς δεν καταναλώνουν κρέας, το οποίο είναι πλούσιο σε αιμικό σίδηρο, μια μορφή σιδήρου που απορροφάται εύκολα από το σώμα. Παρότι υπάρχουν φυτικές πηγές σιδήρου (π.χ., όσπρια, πράσινα λαχανικά, ξηροί καρποί), ο μη-αιμικός σίδηρος από φυτικά τρόφιμα απορροφάται λιγότερο αποτελεσματικά.
6. Ηλικιωμένοι: Οι ηλικιωμένοι είναι επίσης επιρρεπείς στη σιδηροπενία, κυρίως λόγω προβλημάτων στην απορρόφηση του σιδήρου που σχετίζονται με τη γήρανση, αλλά και λόγω κακής διατροφής ή χρόνιων παθήσεων. Παθήσεις του πεπτικού συστήματος, όπως η γαστρίτιδα ή το σύνδρομο δυσαπορρόφησης, είναι επίσης πιο συχνές στους ηλικιωμένους και μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση του σιδήρου.
7. Αθλητές υψηλής απόδοσης: Οι αθλητές, ειδικά οι δρομείς μεγάλων αποστάσεων, έχουν μεγαλύτερη απώλεια σιδήρου μέσω του ιδρώτα, της γαστρεντερικής οδού ή ακόμη και λόγω της αιμόλυσης από τις επαναλαμβανόμενες προσκρούσεις (π.χ., οι κραδασμοί κατά το τρέξιμο). Επιπλέον, η αυξημένη απαίτηση οξυγόνου από τους μυς τους κάνει να χρειάζονται υψηλότερα επίπεδα σιδήρου.
8. Άτομα με χρόνιες παθήσεις: Ορισμένες παθήσεις, όπως οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (π.χ., νόσος του Crohn, ελκώδης κολίτιδα), η κοιλιοκάκη και οι διάφορες μορφές γαστρίτιδας, μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη απορρόφηση σιδήρου και, επομένως, να αυξήσουν τον κίνδυνο για σιδηροπενία.
9. Ασθενείς που έχουν υποστεί αιμορραγία: Οι ασθενείς που έχουν υποστεί αιμορραγία, είτε εξαιτίας τραυματισμών, χειρουργικών επεμβάσεων είτε λόγω εσωτερικών αιμορραγιών από έλκη, πολύποδες ή καρκίνο, συχνά εμφανίζουν σιδηροπενία λόγω απώλειας αίματος.

Ποια είναι τα συμπτώματα της σιδηροπενίας

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της σιδηροπενίας περιλαμβάνουν:

• Κούραση και αδυναμία
• Ωχρότητα του δέρματος
• Δυσκολία στην αναπνοή και αυξημένη καρδιοαναπνευστική προσπάθεια
• Κεφαλαλγία
• Ζαλάδα ή λιποθυμίες
• Ξηροί και εύθραυστοι νύχια
• Μειωμένη συγκέντρωση και πνευματική κόπωση
• Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών

Πώς μπορεί να προληφθεί η σιδηροπενία

Η σιδηροπενία μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προληφθεί μέσω σωστών διατροφικών επιλογών, έγκαιρης διάγνωσης και κατάλληλης παρακολούθησης, ειδικά σε άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνισή της. Αν και δεν είναι πάντα εφικτό να προληφθεί πλήρως, υπάρχουν αρκετοί τρόποι που βοηθούν στη μείωση του κινδύνου και στη διατήρηση επαρκών επιπέδων σιδήρου στον οργανισμό:

1. Υγιεινή διατροφή με άφθονο σίδηρο: Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε σίδηρο είναι το πρώτο βήμα στην πρόληψη της σιδηροπενίας. Ο σίδηρος από ζωικές πηγές (π.χ., κόκκινο κρέας, πουλερικά, ψάρια, συκώτι) απορροφάται πιο εύκολα από τον οργανισμό. Οι φυτικές πηγές σιδήρου (π.χ., όσπρια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, σπόροι, ξηροί καρποί) περιέχουν σίδηρο που δεν απορροφάται τόσο αποτελεσματικά, γι’ αυτό είναι καλό να συνδυάζονται με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C (π.χ., εσπεριδοειδή, πιπεριές, ντομάτες) για να βελτιώσουν την απορρόφηση του σιδήρου.
2. Σωστή αντιμετώπιση των αιτίων αιμορραγίας: Η χρόνια απώλεια αίματος, όπως σε περιπτώσεις έντονων εμμηνορροϊκών κύκλων, έλκους ή εσωτερικής αιμορραγίας, μπορεί να προκαλέσει σιδηροπενία. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία αυτών των καταστάσεων είναι κρίσιμη για την πρόληψη της σιδηροπενίας.
3. Συμπληρώματα σιδήρου σε ορισμένες περιόδους: Ορισμένες ομάδες ανθρώπων διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για σιδηροπενία, όπως οι έγκυες γυναίκες, οι θηλάζουσες μητέρες, τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να είναι απαραίτητη η προληπτική χορήγηση συμπληρωμάτων σιδήρου, ιδίως εάν η διατροφή δεν καλύπτει πλήρως τις ανάγκες.
4. Προσοχή στην απορρόφηση σιδήρου: Ορισμένα τρόφιμα και φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση του σιδήρου, όπως το γάλα, τα αντιόξινα φάρμακα ή η καφεΐνη και οι τανίνες (που περιέχονται σε τσάι και καφέ). Εάν καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες, αυτά τα τρόφιμα και ποτά μπορεί να μειώσουν την ικανότητα του οργανισμού να απορροφήσει τον σίδηρο από τις τροφές. Επομένως, είναι καλό να προσπαθούμε να αποφεύγουμε την κατανάλωση αυτών των ουσιών αμέσως μετά το γεύμα που περιλαμβάνει πηγές σιδήρου.

Η σιδηροπενία είναι μια αναστρέψιμη κατάσταση που μπορεί να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη διατροφή, συμπληρώματα και την αντιμετώπιση των υποκείμενων αιτίων. Εάν παραμείνει αδιάγνωστη και αθεράπευτη, μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία ή και άλλες επιπλοκές, γι’ αυτό είναι σημαντικό να παρακολουθείτε τα επίπεδα σιδήρου σας και να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας για τυχόν συμπτώματα.

Άγγελος Κλείτσας, Ειδικός Παθολόγος – Διαβητολόγος

Featured article photo designed by Freepik