Πως πρέπει να γίνεται η παρακολούθηση της εγκύου από τον γιατρό (1ο μέρος)

Παύλος Πουλάκος, Χρήστος Τσαμέτης, Ευφροσύνη Τσίρου, Γεσθημανή Μηντζιώρη, Βικεντία Χαριζοπούλου, Δημήτριος Γ. Γουλής

Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής, Α΄Μαιευτική – Γυναικολογική Κλινική, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Φροντίδα με επίκεντρο τη γυναίκα

1. Οι γυναίκες, οι σύντροφοί τους και οι οικογένειές τους πρέπει πάντα να αντιμετωπίζονται με ευγένεια, σεβασμό και αξιοπρέπεια. Οι απόψεις, οι πεποιθήσεις και οι αξίες της γυναίκας, του συντρόφου της και της οικογένειάς της, σε σχέση με τη φροντίδα της εγκύου και του νεογνού, πρέπει να γίνονται σεβαστές, ανά πάσα στιγμή.
2. Οι γυναίκες πρέπει να έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων για την περίθαλψή τους, μετά από ενημέρωση και συμφωνία με τους θεράποντες ιατρούς τους.
3. Η καλή επικοινωνία μεταξύ των επαγγελματιών της υγείας και των γυναικών είναι αναντικατάστατη. Πρέπει να συνοδεύεται από τεκμηριωμένα ιατρικά στοιχεία, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της κάθε γυναίκας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις πολιτισμικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις της.
4. Οι οδηγίες και οι συστάσεις πρέπει να εξηγούνται αναλυτικά, ιδιαίτερα στις γυναίκες με κινητικές ή μαθησιακές δυσκολίες, καθώς και σε αυτές που δεν γνωρίζουν την Ελληνική γλώσσα.
5. Με κάθε ευκαιρία, θα πρέπει να παρέχονται στη γυναίκα και στο σύντροφο ή την οικογένειά της οι συμβουλές και η υποστήριξη που απαιτούνται.

Βασικές προτεραιότητες

Πληροφορίες προς την έγκυο

Στις εγκύους γυναίκες πρέπει να προσφέρονται οι απαραίτητες πληροφορίες, βασισμένες σε σύγχρονα δεδομένα, ώστε να λαμβάνουν υπεύθυνες αποφάσεις για την υγεία τους. Σε αυτά που τους γνωστοποιούνται, πρέπει να περιλαμβάνεται το πού και από ποιον θα παρακολουθούνται.

Συμβουλές με βάση τον τρόπο ζωής

1. Οι γυναίκες, οι σύντροφοί τους και οι οικογένειές τους πρέπει πάντα να αντιμετωπίζονται με ευγένεια, σεβασμό και αξιοπρέπεια. Οι απόψεις, οι πεποιθήσεις και οι αξίες της γυναίκας, του συντρόφου της και της οικογένειάς της, σε σχέση με τη φροντίδα της εγκύου και του νεογνού, πρέπει να γίνονται σεβαστές, ανά πάσα στιγμή.
2. Οι γυναίκες πρέπει να έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων για την περίθαλψή τους, μετά από ενημέρωση και συμφωνία με τους θεράποντες ιατρούς τους.
3. Η καλή επικοινωνία μεταξύ των επαγγελματιών της υγείας και των γυναικών είναι αναντικατάστατη. Πρέπει να συνοδεύεται από τεκμηριωμένα ιατρικά στοιχεία, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της κάθε γυναίκας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις πολιτισμικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις της.
4. Οι οδηγίες και οι συστάσεις πρέπει να εξηγούνται αναλυτικά, ιδιαίτερα στις γυναίκες με κινητικές ή μαθησιακές δυσκολίες, καθώς και σε αυτές που δεν γνωρίζουν την Ελληνική γλώσσα.
5. Με κάθε ευκαιρία, θα πρέπει να παρέχονται στη γυναίκα και στο σύντροφο ή την οικογένειά της οι συμβουλές και η υποστήριξη που απαιτούνται.

Όλες οι γυναίκες πρέπει να ενημερώνονται για τη σημασία τόσο της δικής τους υγείας, όσο και του εμβρύου, καθώς και της αναγκαιότητας διατήρησης επαρκών αποθεμάτων βιταμινών D κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, οι γυναίκες μπορεί να επιλέξουν να λαμβάνουν 1200 μονάδες βιταμίνης D / ημέρα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να ληφθεί ως προς το εάν οι γυναίκες που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου ακολουθούν τις συμβουλές και παίρνουν το συμπλήρωμα καθημερινά.

Στην ομάδα υψηλού κινδύνου ανήκουν:

1. γυναίκες που έχουν περιορισμένη έκθεση στο ηλιακό φως, όπως οι γυναίκες που παραμένουν κλεισμένες στο σπίτι, ή είναι βαριά ντυμένες, όταν βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο
2. γυναίκες με διατροφή ιδιαίτερα χαμηλή σε βιταμίνη D, όπως αυτές που δεν καταναλώνουν λιπαρά ψάρια, αυγά, κρέας, μαργαρίνη ή δημητριακά ενισχυμένα με βιταμίνη D
3. γυναίκες με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) πριν την εγκυμοσύνη μεγαλύτερο από 30 kg/m2
4. γυναίκες από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική, τη Νότια Ασία ή την Καραϊβική

Προληπτικός έλεγχος (screening) για αιματολογικές παθήσεις

Σε όλες τις έγκυες γυναίκες θα πρέπει να πραγματοποιείται έλεγχος για δρεπανοκυτταρική αναιμία και θαλασσαιμίες, το νωρίτερο (ιδανικά, κατά τις πρώτες 10 εβδομάδες της εγκυμοσύνης).

Προληπτικός έλεγχος (screening) για συγγενείς ανωμαλίες

Η «τριπλή δοκιμασία» [αυχενική διαφάνεια, β-χοριακή γοναδοτροπίνη (β-hCG), πρωτεΐνη-Α που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη (pregnancy-associated plasma protein-A – PAPP-A)] συνιστάται για τον έλεγχο του συνδρόμου Down. Πραγματοποιείται σε ηλικία εγκυμοσύνης μεταξύ 11 εβδομάδων και 13 εβδομάδων και 6 ημερών. Για τις γυναίκες που προσέρχονται αργότερα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η πιο αποτελεσματική δοκιμασία είναι η «τριπλή» ή η «τετραπλή», που πραγματοποιούνται σε ηλικία εγκυμοσύνης μεταξύ 15 και 20 εβδομάδων.

Προληπτικός έλεγχος (screening) για κλινικές καταστάσεις

Έλεγχος για Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) εγκυμοσύνης συνιστάται σε όλες τις εγκύους. Ιδιαίτεροι παράγοντες κινδύνου για ΣΔ εγκυμοσύνης αποτελούν:

1. ΔΜΣ μεγαλύτερος από 30 kg/m²
2. Προηγούμενη γέννηση νεογνού με μακροσωμία (βάρος γέννησης μεγαλύτερο από 4,5 kg)
3. Ιστορικό ΣΔ εγκυμοσύνης
4. Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ (πρώτου βαθμού συγγενείς με ΣΔ)
5. Καταγωγή από περιοχή με υψηλό επιπολασμό ΣΔ:
6.  Μέση Ανατολή (Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ιράκ, Ιορδανία, Συρία, Ομάν, Κατάρ, Κουβέιτ, Λίβανος, Αίγυπτος)
7. Νότια Ασία (Ινδία, Πακιστάν, Μπαγκλαντές)
8. Καραϊβική θάλασσα (μαύρη φυλή)

Γυναίκες που χρειάζονται επιπρόσθετη φροντίδα

Οι κατευθυντήριες οδηγίες αυτού του φυλλαδίου αφορούν τη βασική κλινική φροντίδα για τις έγκυες γυναίκες. Αντίθετα, έγκυες γυναίκες με τις παρακάτω καταστάσεις, συνήθως χρειάζονται επιπρόσθετη φροντίδα:

1. καρδιακά νοσήματα, αρτηριακή υπέρταση
2. νεφρικά νοσήματα
3. ενδοκρινικά νοσήματα, ΣΔ τύπου 1
4. ψυχιατρικά νοσήματα (θεραπευόμενα με φάρμακα)
5. αιματολογικά νοσήματα
6. αυτοάνοσα νοσήματα
7. επιληψία
8. κακοήθη νοσήματα
9. σοβαρό άσθμα
10. χρήστριες εθιστικών ουσιών, όπως ηρωΐνη, κοκαΐνη, έκσταση
11. HIV ή HBV λοίμωξη
12. παχύσαρκες (ΔΜΣ μεγαλύτερος από 30 kg/m²) ή ελλιποβαρείς γυναίκες (ΔΜΣ μικρότερος από 18 kg/m²)
13. γυναίκες με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών στην ανάπτυξη του εμβρύου, όπως έγκυες ηλικίας μεγαλύτερης των 40 ετών ή καπνίστριες
14. γυναίκες, που είναι μέλη ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, όπως έφηβες ή γυναίκες χωρίς κοινωνική υποστήριξη

Γυναίκες που έχουν βρεθεί σε οποιαδήποτε από τις παρακάτω καταστάσεις σε προηγούμενες εγκυμοσύνες απαιτούν, συνήθως, πρόσθετη προσοχή:

1. καθ’ έξιν αποβολές (δύο ή περισσότερες)
2. πρόωρος τοκετός
3. βαριάς μορφής προεκλαμψία, σύνδρομο HELLP ή εκλαμψία
4. rhesus ισο-ανοσοποίηση ή άλλα αντισώματα ομάδων αίματος
5. χειρουργική επέμβαση στη μήτρα, συμπεριλαμβανομένων της καισαρικής τομής, της ινομυοματεκτομής ή της κωνοειδούς βιοψίας τραχήλου
6. περιγεννητική αιμορραγία
7. επιλόχεια κατάθλιψη
8. μεγάλος αριθμός τοκετών (τέσσερις ή περισσότεροι)
9. ενδομήτριος θάνατος εμβρύου ή θάνατος νεογνού
10. νεογνό μικρό για την ηλικία εγκυμοσύνης (μικρότερο από την 5η εκατοστιαία θέση)
11. νεογνό μεγάλο για την ηλικία εγκυμοσύνης (μεγαλύτερο από την 95η εκατοστιαία θέση)
12. νεογνό με βάρος γέννησης μικρότερο από 2,5 kg ή μεγαλύτερο από 4,5 kg
13. νεογνό με συγγενή ανωμαλία (δομική ή χρωμοσωμική).

Πληροφορίες προς την έγκυο

Δώστε πληροφορίες οι οποίες:

1. να είναι εύκολα κατανοητές από όλες τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών με ιδιαίτερες ανάγκες, όπως σωματικές, αισθητηριακές ή μαθησιακές δυσκολίες, καθώς και από τις γυναίκες που δεν μιλούν και δεν διαβάζουν την Ελληνική γλώσσα
2. να επιτρέπουν στις γυναίκες να λαμβάνουν αποφάσεις, έχοντας κατανοήσει την κατάσταση
3. να είναι σαφείς, περιεκτικές, ακριβείς, και βασισμένες στην τρέχουσα βιβλιογραφία
4. να υποστηρίζονται από γραπτές πληροφορίες και να παρέχονται σε διάφορες μορφές.

Θυμηθείτε:

1. να σέβεστε τις αποφάσεις της γυναίκας, ακόμη και όταν οι απόψεις της είναι αντίθετες με τις δικές σας
2. να συζητήσετε τις ανησυχίες και τις απορίες της
3. να βεβαιωθείτε ότι κατανοεί τις πληροφορίες που της παρέχονται
4. να της δώσετε αρκετό χρόνο για τη λήψη αποφάσεων

Οι πληροφορίες θα πρέπει να καλύπτουν:

1. ποιος είναι ο θεράπων ιατρός
2. τον πιθανό αριθμό και χρονοδιάγραμμα των επισκέψεων που απαιτούνται
3. μαθήματα ανώδυνου τοκετού και θηλασμού
4. το δικαίωμα κάθε γυναίκας να αποδεχτεί ή να απορρίψει μια διαγνωστική εξέταση