Ο σίδηρος είναι ένα απαραίτητο συστατικό για τον ανθρώπινο οργανισμό καθώς συμβάλλει στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης, η οποία μεταφέρει το οξυγόνο από τους πνεύμονες προς τους ιστούς και τα διάφορα όργανα του σώματος, ενώ παράλληλα απομακρύνει και το διοξείδιο του άνθρακα.
Όταν τα επίπεδα σιδήρου είναι χαμηλά, ο οργανισμός αντιδρά με έντονες ζαλάδες, αδυναμία και διάφορα άλλα συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα. Η έλλειψή του αποτελεί μια συχνή διατροφική ανεπάρκεια που ταλαιπωρεί κυρίως τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.
Διακρίνεται σε δύο είδη: στον αιμικό ο οποίος βρίσκεται κυρίως στο κρέας, στο ψάρι και στα πουλερικά και είναι περισσότερο απορροφήσιμος και στον μη-αιμικό, ο οποίος συναντάται κυρίως στα φυτικής προέλευσης τρόφιμα και παρουσιάζει μικρή απορρόφηση. Τρόφιμα που είναι πλούσια σε μη-αιμικό σίδηρο είναι τα φασόλια, τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι ξηροί καρποί, τα αποξηραμένα φρούτα και τα προϊόντα ολικής άλεσης.
Παρά τη φτωχή απορρόφηση του μη-αιμικού σιδήρου υπάρχουν κάποιοι διαιτητικοί παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν ή να μειώσουν την απορρόφησή του, συμβάλλοντας καθοριστικά στα επίπεδα του στον οργανισμό μας.
Παράγοντες που αυξάνουν την απορρόφηση του μη-αιμικού σιδήρου:
- Η βιταμίνη C μπορεί να αυξήσει σημαντικά την απορρόφηση του σιδήρου, διότι μετατρέπει τον τρισθενή σίδηρο σε δισθενή, δημιουργώντας ένα απορροφήσιμο σύμπλεγμα.
- Η κατανάλωση ταυτόχρονα του μη-αιμικού σιδήρου με κρέας, ψάρι ή κοτόπουλο.
- Τα σάκχαρα όπως η φρουκτόζη η οποία περιέχεται στα φρούτα.
- Οργανικά οξέα όπως το κιτρικό οξύ (στα λεμόνια), το οξικό οξύ (στο ξύδι) και το γαλακτικό οξύ αυξάνουν μέτρια την απορρόφηση σιδήρου.
Παράγοντες που μειώνουν την απορρόφηση του μη-αιμικού σιδήρου:
- Φυτικό οξύ: Εμπεριέχεται στα όσπρια, τα δημητριακά και το ρύζι και μπορεί να μειώσει την απορρόφηση σιδήρου φυτικής προέλευσης.
- Πολυφαινόλες: Εμπεριέχονται στα φρούτα, τα λαχανικά, τον καφέ, το τσάι, το κρασί και τα μπαχαρικά. Μπορούν να εμποδίσουν σημαντικά την απορρόφηση του σιδήρου φυτικής προέλευσης.
- Η πρωτεΐνη της σόγιας μειώνει την απορρόφηση σιδήρου ανεξάρτητα από το φυτικό οξύ.
- Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες.
- Η φωσβιτίνη η οποία αποτελεί μια πρωτεΐνη του αβγού.
- Το αιθυλένοδιαμινοτετραοξικό οξύ (EDTA) το οποίο αποτελεί πρόσθετο των τροφίμων και δρα ως σταθεροποιητής.
- Διάφορα θρεπτικά συστατικά όπως το ασβέστιο, ο ψευδάργυρος, το μαγγάνιο και το νικέλιο.
Σημειωτέον ότι για την αντιμετώπιση της έλλειψης σιδήρου δεν αρκεί η λήψη σκευασμάτων σιδήρου διότι το πρόβλημα δεν θα διορθωθεί μόνιμα. Απαιτείται ολοκληρωμένη αντιμετώπιση με εργαστηριακό έλεγχο σε τακτά χρονικά διαστήματα και εκτίμηση της συμπτωματολογίας του ατόμου.