Blog

Η δυσανεξία στη γλουτένη, ή αλλιώς κοιλιοκάκη, είναι μια κληρονομική αυτοάνοση πάθηση κατά την οποία ο οργανισμός αντιδρά παράγοντας αντιγλιαδινικά αντισώματα και καταστρέφοντας έτσι το εσωτερικό τοίχωμα του λεπτού εντέρου. Το αποτέλεσμα είναι η μεγάλη μείωση της απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών των τροφών οδηγώντας σε μεγάλη ανεπάρκεια θρεπτικών στοιχείων, βιταμινών και μετάλλων.

Η γλουτένη είναι μια αποθηκευτική πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι και σε άλλα δημητριακά, όπως η σίκαλη, το κριθάρι και η βρώμη. Η κληρονομικότητα σε συνδυασμό με την κατανάλωση τροφών με γλουτένη μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει στην εκδήλωση της νόσου. Σημειώνεται επίσης ότι η κοιλιοκάκη εμφανίζεται και στα μωρά όταν αρχίσουν να καταναλώνουν δημητριακά στη διατροφή τους.

Συμπτώματα

Η κοιλιοκάκη εμφανίζει μια σειρά εξουθενωτικών συμπτωμάτων, από τα οποία οι πάσχοντες μπορούν να ανακάμψουν πλήρως με την κατάλληλη διατροφή που αποφεύγει τη γλουτένη.

Χαρακτηριστικό είναι ότι οι άνθρωποι με κοιλιοκάκη μπορεί να μην έχουν κανένα σύμπτωμα, αλλά μπορούν να αναπτύξουν επιπλοκές της νόσου με την πάροδο του χρόνου. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από το βαθμό της κακής απορρόφησης των τροφών και μπορεί να μην εμφανιστούν, να είναι λίγα ή ήπια, έως και σοβαρά.

Οι κατηγορίες των συμπτωμάτων είναι δύο: Μπορεί πρώτον να οφείλονται στην κακή απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών ή και δεύτερον στην έλλειψη των βιταμινών και των μετάλλων.

Συμπτώματα λόγω κακής απορρόφησης:

1. Διάρροια
2. Δύσοσμα αέρια κοιλίας
3. Στεατόρροια (αυξημένη ποσότητα λίπους στα κόπρανα)

Συμπτώματα λόγω ελλιπούς διατροφής και ανεπάρκειας βιταμινών και μετάλλων:

1. Απώλεια βάρους και κατακράτηση υγρών
2. Οστεοπόρωση
3. Αναιμία
4. Στειρότητα
5. Συχνά αιματώματα
6. Παθολογικά ηπατικά τεστ
7. Περιφερική νευροπάθεια (καταστροφή νεύρων)
8. Μυϊκή αδυναμία

Θεραπεία

Η δυσανεξία στη γλουτένη στις περισσότερες περιπτώσεις αντιμετωπίζεται επιτυχώς με πλήρη αποχή του ασθενούς από προϊόντα που περιέχουν γλουτένη, με αποτέλεσμα τη σταδιακή επαναφορά του τοιχώματος του εντέρου στη φυσιολογική του κατάσταση.

Η βρώμη, το ρύζι, η πατάτα, η σόγια και ο αραβόσιτος είναι κάποια από τα τρόφιμα που μπορεί να καταναλώνει εναλλακτικά ο ασθενής. Απαραίτητη είναι όμως η συνδρομή κάποιου ειδικού.

Υπάρχουν πάντως και περιπτώσεις που η νόσος δεν μπορεί να ελεγχθεί μονάχα με τη δίαιτα. Αυτές είναι οι ανθεκτικές μορφές της νόσου. Η θεραπεία της ανθεκτικής νόσου περιλαμβάνει την αγωγή με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα και την πλήρωση με διάφορα σκευάσματα των απωλειών των ασθενών σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.

Photo credit: Freepik

Η καούρα είναι μια αίσθηση καψίματος που ανεβαίνει από το στομάχι ή από χαμηλά στο θώρακα προς το λαιμό και συνοδεύεται συνήθως από ξινίλα και αναγωγή. Μερικές φορές μάλιστα δημιουργείται και το αίσθημα ότι οι τροφές επιστρέφουν στο λαιμό, με παράλληλη αίσθηση ξινίλας ή πικρής γεύσης στο πίσω μέρος του στόματος.

Συνήθως παρουσιάζεται μετά από ένα βαρύ και πικάντικο γεύμα, καθώς και όταν ξαπλώνουμε ή καπνίζουμε αμέσως μετά το φαγητό. Το αίσθημα καύσου οφείλεται στην παλινδρόμηση του όξινου περιεχομένου του στομάχου προς τον οισοφάγο, εξαιτίας της χαλάρωσης του οισοφαγικού σφιγκτήρα, της «μυϊκής βαλβίδας» δηλαδή μεταξύ του στομάχου και του οισοφάγου, που κανονικά «κλείνει» μόλις περάσει η τροφή. Εάν όμως παραμείνει «ανοιχτός», τότε το φαγητό ανεβαίνει από το στομάχι δημιουργώντας το αίσθημα καψίματος στον οισοφάγο. Το «κάψιμο» οφείλεται στο ότι ο βλεννογόνος του οισοφάγου σε αντίθεση με αυτόν του στομάχου δεν είναι δομημένος έτσι ώστε να δέχεται όξινο περιεχόμενο.

Οι συχνές καούρες είναι το κυριότερο σύμπτωμα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης (ΓΟΠ), της πάθησης που οφείλεται στην κακή λειτουργία του οισοφαγικού σφιγκτήρα. Εάν προκύπτει καούρα ή άλλα συμπτώματα παλινδρόμησης πάνω από δύο φορές την εβδομάδα ή αυτά τα συμπτώματα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην καλή κατάσταση της υγείας, τότε μπορεί να υπάρχει το ενδεχόμενο της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Η εν λόγω πάθηση μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής και μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον οισοφάγο αν το άτομο δεν υποβληθεί στην κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Συμπτώματα

• Αίσθημα καύσου στο στήθος (καούρα) με μερικές φορές μετάδοσή του στο λαιμό, μαζί με μια πικρή γεύση στο στόμα
• Πόνος στο στήθος
• Δυσκολία στην κατάποση (δυσφαγία)
• Αναγωγή τροφής ή ξινό υγρό στο στόμα (ΓΟΠ)
• Αίσθημα ξένου σώματος στο λαιμό
• Βραχνάδα ή πονόλαιμος
• Ξηρός βήχας

Αντιμετώπιση

Η καούρα και η παλινδρόμηση μπορούν να αντιμετωπιστούν με φάρμακα που εξουδετερώνουν ή μειώνουν την ποσότητα οξέος στο στομάχι. Αυτό μειώνει την ενόχληση που προκαλείται από το ανερχόμενο στομαχικό οξύ και επιτρέπει στο εσωτερικό τοίχωμα του οισοφάγου να επουλωθεί.

Αλλαγές στον τρόπο ζωής

Ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της συχνότητας της καούρας:

• Διατήρηση ενός υγιούς βάρους.
• Αποφυγή τροφών που προκαλούν καούρα. Αν και για κάθε άτομο μπορεί να διαφέρουν, τα λιπαρά ή τηγανητά τρόφιμα, η σοκολάτα, η καφεΐνη, το αλκοόλ, το σκόρδο, το κρεμμύδι και η μέντα μπορεί να χειροτερέψουν την καούρα.
• Αποφυγή του καπνίσματος.
• Προτίμηση ρούχων που δεν είναι σφιχτά ή στενά.
• Να αποφεύγεται η κατάκλιση (ξάπλωμα) μετά από ένα γεύμα για τουλάχιστον 2 με 3 ώρες.
• Μια κλίση περίπου 40 μοιρών ανέβασμα στο προσκέφαλο του κρεβατιού μπορεί να βοηθήσει αρκετά.

Το μούδιασμα αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο ως σύμπτωμα, στο οποίο ωστόσο τις περισσότερες φορές δεν του δίνεται η απαραίτητη σημασία. Αρκετοί συχνά το περιγράφουν με διάφορους άλλους τρόπους, όπως τσιμπήματα, σφιξίματα, τραβήγματα, κάψιμο ή ακόμα και σουβλιές.

Ως φαινόμενο μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιων νευρικών βλαβών ή και κακής αιμάτωσης της περιοχής όπου εμφανίζονται. Οι αιτίες ωστόσο που μπορεί να τα προκαλούν είναι πολλές.

Τα μουδιάσματα μπορεί να είναι επιμέρους εκδηλώσεις καταστάσεων που συνδέονται με έντονο στρες, ψυχική φόρτιση και ψυχολογικά σύνδρομα, μπορεί όμως να συνδέονται και με οργανικές παθήσεις όπως νευρολογικές διαταραχές, παθήσεις του κυκλοφορικού, παθολογικά σύνδρομα, καθώς και παθήσεις των οστών που παρακωλύουν την πορεία των νεύρων. Επίσης μπορεί να οφείλονται σε αναιμία ή ενδοκρινολογικές διαταραχές. Για αυτό το λόγο η ιατρική διερεύνηση του μουδιάσματος είναι αναγκαία σε αρκετές περιπτώσεις.

Το μούδιασμα στο πρόσωπο ή και στα άκρα μπορεί να παρατηρηθεί ύστερα από έκθεση σε υπερβολικό κρύο. Μουδιάσματα όμως που εμφανίζονται παροδικά, ύστερα από έκθεση σε χαμηλό ψύχος, μπορεί να οφείλονται στο σπάνιο σύνδρομο Raynaud, το οποίο επιβάλλει πάντοτε ιατρική διερεύνηση.

Επίσης, όταν το σύμπτωμα είναι έντονο, θα πρέπει να γίνει ιατρική εξέταση για να αποκλειστεί η περίπτωση εξελισσόμενου εγκεφαλικού ή καρδιολογικού επεισοδίου. Εάν το σύμπτωμα εκδηλώνεται στο θώρακα ή στα άνω άκρα, μπορεί να οφείλεται σε εξελισσόμενη πάθηση του μυοκαρδίου. Τα παροδικά ισχαιμικά επεισόδια επίσης, που μπορεί να είναι προάγγελος ενός μόνιμου εγκεφαλικού, χαρακτηρίζονται από συμπτώματα όπως ζαλάδα, αδυναμία, προβλήματα στην όραση και στην ομιλία, αλλά και μουδιάσματα στο πρόσωπο ή στα άκρα.

Τα μουδιάσματα στα άκρα μπορεί να οφείλονται σε κακή αιμάτωση κάποιου μέλους εξαιτίας στένωσης ή απόφραξης μιας αρτηρίας συνήθως σε αυτά τα σημεία. Επίσης μουδιάσματα στα χέρια μπορεί να σημαίνουν και παθήσεις του μυοσκελετικού, όπως για παράδειγμα αυχενικό σύνδρομο.

Μουδιάσματα εντοπισμένα στον καρπό του χεριού που συνήθως όμως συνοδεύονται και από πόνο μπορεί να προκαλέσει και το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, μια προοδευτική πάθηση που προκαλείται λόγω συμπίεσης ενός βασικού νεύρου στον καρπό. Η πίεση μπορεί να δημιουργηθεί στο καρπιαίο κανάλι λόγω φλεγμονής και πρηξίματος των τενόντων και των συνδέσμων βλάπτοντας το μεσαίο νεύρο. Τα μουδιάσματα στην περίπτωση αυτή εντοπίζονται ιδιαίτερα στον αντίχειρα, στο δείκτη και στο μεσαίο δάχτυλο.

Μουδιάσματα που κάνουν την εμφάνισή τους κάθε φορά σε διαφορετικό σημείο του σώματος και διαρκούν από μερικά λεπτά έως και αρκετές ώρες ή και ημέρες, αλλά πάντοτε υποχωρούν χωρίς να αφήνουν κανένα νευρολογικό υπόλειμμα στην περιοχή που παρατηρούνται, οφείλονται συνήθως σε άγχος. Αν τα μουδιάσματα οφείλονται πράγματι σε ψυχολογικά αίτια, τότε η θεραπεία με αγχολυτικά και η ψυχοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν.

Τα μουδιάσματα οργανικής αιτιολογίας συνήθως συνοδεύονται και από άλλα συμπτώματα που προβληματίζουν, όπως μειωμένη αισθητικότητα, διαταραχές κινητικότητας του μέλους, πόνο, ζαλάδα, αδυναμία κ.ά.

Ο ειδικός κατά την εξέταση διερευνά εάν υπάρχουν αισθητικές διαταραχές, διαταραχές νευρολογικού τύπου ή τοπικές διαταραχές αιμάτωσης.

Το άτομο θα πρέπει να επισκεφτεί άμεσα τον γιατρό στην περίπτωση που το μούδιασμα σε οποιαδήποτε περιοχή του σώματος επιμένει, καθώς μπορεί να κρύβει πιο σοβαρές καταστάσεις.

Photo credit: Chiara Cremaschi / Foter / CC BY-ND

Οι άφθες, οι οποίες ονομάζονται επίσης «αφθώδη έλκη», είναι επί της ουσίας μικρές επιφανειακές πληγές που εντοπίζονται στα χείλη, στη γλώσσα, στα ούλα, στις παρειές, στο έδαφος του στόματος και στο στοματοφάρυγγα.

Έχουν στρογγυλό σχήμα, λευκοκίτρινη επιφάνεια και ερυθρή περιφέρεια, ενώ κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η συχνή επανεμφάνιση και ο έντονος πόνος όταν ερεθίζονται από την επαφή με τις τροφές και ιδιαίτερα τις αλμυρές, τις πιπεράτες, τις ξινές, κλπ.

Όταν εμφανίζονται πολλές άφθες ταυτόχρονα μιλάμε για αφθώδη στοματίτιδα.

Η διάρκειά τους συνήθως είναι από μία έως δύο εβδομάδες και εξαφανίζονται μόνες τους, ενώ κατά το χρόνο αυτό μπορούν να προκαλέσουν δυσφαγία, δυσκαταποσία και δυσκολία στην ομιλία. Μπορούν πάντως και να υποτροπιάζουν, εμφανιζόμενες έως και έξι φορές το χρόνο, ενώ εκδηλώνονται συχνότερα στις γυναίκες από τους άνδρες σε ηλικίες μικρότερες των 45 χρόνων.

Οι άφθες ταξινομούνται στις ελάσσονες, διαμέτρου λιγότερο από 10 χιλιοστά που περνάνε σε μία εβδομάδα, στις μείζονες που είναι μεγαλύτερες από 10 χιλιοστά που περνάνε σε δύο με τρεις εβδομάδες και στις ερπητόμορφες, δηλαδή σε συστάδα πολλών μικρών που προσομοιάζουν με την ερπητοειδή στοματίτιδα.

Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι δεν είναι μολυσματικές και δεν μεταδίδονται με σεξουαλική ή άλλη επαφή.

Πού οφείλονται

Η αιτιολογία εμφάνισης τους είναι ασαφής, ωστόσο σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα μπορεί να συνδέονται μεταξύ άλλων με:

– την κόπωση και το στρες
– τη διατροφική ανεπάρκεια σε βιταμίνη Β12, φολικό οξύ και σίδηρο
– την κληρονομικότητα
– την αλλεργία σε ορισμένες τροφές
– γαστροεντερικές διαταραχές που συντελούν σε κακή απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.

Πότε είναι επικίνδυνες

Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για ένα αθώο πρόβλημα, υπάρχουν όμως και άλλες που μπορεί να υποκρύπτουν κάτι πολύ πιο σοβαρό. Δεδομένου ότι στο στόμα μπορούν να εκδηλωθούν πολλά νοσήματα, τα οποία συνοδεύονται από άφθες ή βλάβες που μοιάζουν με αυτές, επιβάλλεται σε κάθε περίπτωση η αξιολόγησή τους από ειδικό.

Στις ασθένειες που σχετίζονται με τα παραπάνω, περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι παθήσεις του πεπτικού συστήματος (π.χ. ελκώδης κολίτιδα), οι παθήσεις του αίματος (π.χ. λευχαιμία), οι ιογενείς λοιμώξεις (έρπης), η HIV/AIDS λοίμωξη και ο καρκίνος του στόματος.

Αντιμετώπιση

Δεν υπάρχει φάρμακο που να θεραπεύει την αφθώδη στοματίτιδα, ωστόσο διατίθενται διάφορα σκευάσματα που χορηγούνται τοπικά για να απαλύνουν το πόνο. Τέτοια είναι ειδικές ουσίες σε μορφή διαλύματος, γέλης  ή spray που «κολλάνε» πάνω στις άφθες και τις προστατεύουν από τα επώδυνα ερεθίσματα.

Όταν παρουσιάζονται, συνίσταται να αποφεύγονται τα ξινά, τα αλμυρά και τα πιπεράτα γεύματα.