Angelos Klitsas | YourDoc | by Aggelos Klitsas

Πολλοί άνθρωποι ενδεχομένως γνωρίζουν ότι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 είναι μια δια βίου νόσος η οποία μπορεί να ελεγχθεί, αλλά όχι να θεραπευτεί πλήρως. Οι ασθενείς χρειάζεται να ξεκινήσουν – παράλληλα με τη λήψη ειδικών φαρμάκων – έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, εντάσσοντας στην καθημερινότητά τους τη σωματική άσκηση και την υγιεινή διατροφή, ώστε να ελέγξουν μια νόσο που σε πολλές περιπτώσεις είναι προοδευτική.

Νέα δεδομένα ωστόσο δείχνουν ότι η εξέλιξη αυτή δεν είναι υποχρεωτικά προς το χειρότερο, καθώς έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου ο διαβήτης κατάφερε να υποστρέψει τόσο ώστε να μην χρειάζονται φάρμακα.

Τις περισσότερες φορές αυτό συμβαίνει σε άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση απώλειας βάρους. Σπάνια έχει επίσης αναφερθεί και σε άτομα που έχουν κάνει μόνο αλλαγές στον τρόπο ζωής. Έτσι, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να μην είναι ο μόνος δρόμος για την ύφεση της νόσου.

Στις περιπτώσεις όπου οι μετρήσεις των επιπέδων του σακχάρου για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα είναι χαμηλότερες των ενδείξεων του διαβήτη, το οποίο επιτεύχθηκε χωρίς τη λήψη φαρμάκων ή τη χειρουργική επέμβαση, τότε κάνουμε λόγο για υποστροφή του διαβήτη.

Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (American Diabetes Association) έχει εκδώσει τους παρακάτω ορισμούς:

– Μερική υποστροφή διαβήτη υπάρχει όταν πετύχουμε σάκχαρο νηστείας από 100 μέχρι 125mg/dL ή γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη 6,0% μέχρι 6,5% για 1 χρόνο χωρίς φάρμακα.

– Ολική υποστροφή διαβήτη υπάρχει όταν πετύχουμε σάκχαρο νηστείας μικρότερο από 100mg/dL ή γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη μικρότερη από 6,0% για 1 χρόνο χωρίς φάρμακα.

– Παρατεινόμενη υποστροφή υπάρχει όταν πετύχουμε σάκχαρο νηστείας μικρότερο από 100mg/dL, ή γλυκοζυλιωμένη μικρότερη από 6.0% για 5 χρόνια χωρίς φάρμακα.

Ποιος μπορεί να πετύχει υποστροφή του διαβήτη

Το ποιος μπορεί να πετύχει μερική ή ολική υποστροφή του διαβήτη δεν έχει απαντηθεί ακόμα από την ιατρική κοινότητα, ωστόσο η έρευνα κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση.

Σύμφωνα πάντως με τις σημερινές ενδείξεις, υποστροφή του διαβήτη δεν μπορούν να πετύχουν όσοι έχουν βεβαιωμένη διάγνωση διαβήτη τύπου 1, αλλά είναι πιθανό για όσους έχουν βεβαιωμένη διάγνωση διαβήτη τύπου 2.

Μεγαλύτερες πιθανότητες έχουν όσοι έχουν πρόσφατη διάγνωση διαβήτη, έχουν αυξημένο σωματικό βάρος, είναι νέα ή μεσήλικα άτομα, δεν έχουν άλλα νοσήματα ή επιπλοκές από τη νόσο και ακολουθούν τις οδηγίες για τη ρύθμισή του.

Αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε προσπάθεια για ρύθμιση του σακχάρου και απώλεια βάρους μπορεί να φρενάρει την εξέλιξη του διαβήτη. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αντιμετωπισθεί χωρίς να χρειαστεί να αυξηθεί η φαρμακευτική αγωγή στο μέλλον, αλλά και ότι μπορεί να αντιστραφεί η πορεία του, δηλαδή να πετύχουμε καλύτερη ρύθμιση με λιγότερα φάρμακα.

Photo credit: davis.steve32 via Foter.com / CC BY

Η παχυσαρκία συνδέεται με τη δημιουργία θρόμβων στις φλέβες παιδιών και εφήβων, ενώ μάλιστα αποτελεί στατιστικά σημαντικό προγνωστικό παράγοντα, σύμφωνα με μια νέα έρευνα.

Η φλεβική θρόμβωση είναι ένας όρος που περιγράφει το σχηματισμό πηγμάτων αίματος μέσα σε φλεβικά αγγεία. Πρόκειται για μια σχετικά συχνή πάθηση, η οποία πολλές φορές διαφεύγει της διάγνωσης και αποτελεί σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας.

Προκαλεί ιστολογική βλάβη, η οποία αρχίζει πρώτα με τη βλάβη του αγγείου και τη συνάθροιση αιμοπεταλίων και την οποία ακολουθεί έκκριση θρομβοπλαστινικών ουσιών και σχηματισμός ινικής, που παγιδεύει τα ερυθρά αιμοσφαίρια.

Οι ερευνητές προειδοποίησαν ότι η σχέση μεταξύ παχυσαρκίας και φλεβικής θρομβοεμβολής μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας αν παραμείνει χωρίς αγωγή.

Η Elizabeth Halvorson του Wake Forest Baptist Medical Center στη Βόρεια Καρολίνα, δήλωσε ότι η έρευνα έδειξε σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και της φλεβικής θρομβοεμβολής στα παιδιά, η οποία θα πρέπει να ερευνηθεί με περαιτέρω μελέτες.

Πρόσθεσε ότι αυτό είναι σημαντικό επειδή η εμφάνιση φλεβικής θρομβοεμβολής στα παιδιά έχει αυξηθεί σημαντικά τα προηγούμενα 20 χρόνια και η παιδική παχυσαρκία παραμένει σε υψηλά επίπεδα στις ΗΠΑ.

Οι ερευνητές εξέτασαν στοιχεία ασθενών μεταξύ Ιανουαρίου 2000 και Σεπτεμβρίου 2012, εντοπίζοντας 88 ασθενείς μεταξύ 2 και 18 ετών – επιβεβαιωμένα περιστατικά φλεβικής θρομβοεμβολής. Αφού έλαβαν υπόψη άλλους παράγοντες κινδύνου, οι ερευνητές ανακάλυψαν μικρή αλλά στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και της φλεβικής θρομβοεμβολής.

Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Hospital Pediatrics.

Με πληροφορίες από iatronet.gr.

Η δυσπεψία είναι ένα ακαθόριστο αίσθημα κοιλιακής δυσφορίας, το οποίο συνήθως συνοδεύεται από ερυγές, αίσθημα πληρότητας, ναυτία και εμετό ή και σε σπανιότερες περιπτώσεις από καρδιαλγία και δυσκινησία εντέρου.

Πρόκειται για ένα συνηθισμένο πρόβλημα που μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, το οποίο εκδηλώνεται μετά από κάποιο γεύμα, προκαλώντας δυσκολία στη χώνεψη. Μπορεί να πυροδοτηθεί από συγκεκριμένα τρόφιμα, καθώς και από την κατανάλωση αλκοολούχων ή ανθρακούχων ποτών. Μπορεί επίσης να προκληθεί εάν το άτομο τρώει γρήγορα, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις όπου τα πικάντικα, τα πλούσια σε ίνες και τα λιπαρά φαγητά, καθώς και η πολύ καφεΐνη επιδεινώνουν το πρόβλημα.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι πολλές φορές δεν υπάρχει οργανική βλάβη στο στομάχι που να εξηγεί τη δυσπεψία. Δηλαδή αν υποβληθεί κάποιος με δυσπεψία σε γαστροσκόπηση, το στομάχι συχνά δείχνει απολύτως φυσιολογικό.

Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί το άγχος ή η κατάθλιψη να προκαλούν συμπτώματα δυσπεψίας, ενώ άλλοι παράγοντες μπορεί να είναι:

– Το έλκος στομάχου και η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, όπου το όξινο περιεχόμενο του στομάχου παλινδρομεί προς τον οισοφάγο και προκαλεί χαρακτηριστικό οπισθοστερνικό καυστικό πόνο.
– Προβλήματα στη χοληδόχο κύστη, όπως πέτρες στη χολή, που μπορεί κάποιες φορές να προκαλούν φουσκώματα και πόνο, κυρίως μετά από λιπαρό φαγητό.
– Η λοίμωξη στο στομάχι από ένα μικρόβιο που λέγεται ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.
– Η λήψη φαρμάκων όπως τα αντιφλεγμονώδη λόγω αρθρίτιδας.
– Κάποιος όγκος, όπως ο καρκίνος στομάχου (πιο σπάνιο φαινόμενο).
– Η νόσος του Crohn.

Πότε είναι ανησυχητική η δυσπεψία

Συνήθως δε χρειάζονται ειδικές εξετάσεις για τη διάγνωση διότι τις πιο πολλές φορές δεν πρόκειται για δυσπεψία που προκύπτει ως αποτέλεσμα κάποιου υποκείμενου προβλήματος.

Ο ειδικός μπορεί να κρίνει αν χρειάζεται γαστροσκόπηση, κυρίως αν υπάρχουν κάποια ανησυχητικά σημάδια: αν δηλαδή εμφανίζεται δυσπεψία σε κάποιον για πρώτη φορά και είναι άνω των 50 ετών, έχει χάσει ανεξήγητα βάρος, έχει δυσκολία στην κατάποση, αναιμία, πολλούς εμετούς, ξαφνικό και οξύ κοιλιακό άλγος, κιτρινισμένο δέρμα και μάτια (ίκτερος), μαύρα κόπρανα ή πιάνει κάποια μάζα στο στομάχι του κ.α.

Θεραπεία

Η αντιμετώπιση της δυσπεψίας γίνεται με τη χορήγηση φαρμάκων εφόσον το κρίνει ο γιατρός, ωστόσο σε γενικές γραμμές συστήνεται η οικιακή περίθαλψη. Αν δηλαδή κάποιος εμφανίζει δυσπεψία θα πρέπει να επιτρέπει αρκετό χρόνο για τα γεύματα, να μασάει προσεκτικά και καλά το φαγητό, καθώς και να αποφεύγει ανησυχίες (π.χ. διαμάχες με άλλους) κατά τη διάρκεια των γευμάτων ή την άσκηση αμέσως μετά. Όσον αφορά το στρες, ένα ήρεμο περιβάλλον και ξεκούραση μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφισή της.

Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου ΙΙ θα πρέπει να λαμβάνουν σαφείς οδηγίες σωματικής άσκησης, ώστε να καθορίζεται ξεκάθαρα η διάρκεια, το είδος, η ένταση και η συχνότητα των προπονήσεων για κάθε άτομο ξεχωριστά, σύμφωνα με ανασκόπηση που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο British Journal of Sports Medicine.

Ως γνωστόν η γυμναστική βελτιώνει τον έλεγχο του σακχάρου του αίματος, την ευαισθησία στην ινσουλίνη, την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα. Όμως οι περισσότεροι ασθενείς με διαβήτη δεν γυμνάζονται τακτικά.

Επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον δρ. Ρομέου Μεντες από τη Μονάδα Δημόσιας Υγείας των Κέντρων Υγείας της Βίλα Ρεαλ στην Πορτογαλία επανεξέτασε όλες τις δημοσιευμένες συστάσεις ή κατευθυντήριες οδηγίες για την άθληση σε άτομα με διαβήτη τύπου ΙΙ, που είχαν εκδοθεί από διεθνείς επιστημονικούς φορείς της διαβητολογίας, ενδοκρινολογίας, καρδιολογίας, δημόσιας υγείας και αθλητικής ιατρικής.

Τελικά εντόπισαν 11 δημοσιεύσεις από φορείς, όπως η Ευρωπαϊκή Εταιρεία για τη Μελέτη του Διαβήτη, η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία και το Σουηδικό Εθνικού Ινστιτούτο Υγείας.

Όλοι οι φορείς συμφωνούσαν ότι τα άτομα με διαβήτη τύπου ΙΙ θα πρέπει να γυμνάζονται αθροιστικά τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα, σε τρεις διαφορετικές ημέρες με αερόβια έντονη ή μέτρια άσκηση και επίσης δύο φορές την εβδομάδα ασκήσεις αντίστασης.

Η αερόβια γυμναστική περιλάμβανε ζωηρό περπάτημα, τρέξιμο, ποδήλατο, κολύμπι ή άλλες δραστηριότητες και οι ασκήσεις αντίστασης έπρεπε να επικεντρώνονται σε μεγάλες μυϊκές ομάδες με ελεύθερα βάρη ή χρήση μηχανημάτων.

«Ωστόσο, η επιστήμη διαρκώς τάσσεται υπέρ των φαρμακευτικών παρεμβάσεων στην διαχείριση του διαβήτη, αντί να προτείνει στρατηγικές βελτίωσης του τρόπου ζωής. Έτσι, η πλειοψηφία των ασθενών με διαβήτη τύπου ΙΙ δεν ενθαρρύνεται να γυμνάζεται τακτικά. Αυτό εν μέρει εξηγεί γιατί δεν υπάρχει ευαισθητοποίηση και ενημέρωση για τα οφέλη της άθλησης, καθώς και για τις ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες» εξηγεί ο δρ. Μεντες.

Ο ερευνητής μάλιστα προτείνει να δίνονται στους ασθενείς συγκεκριμένες πληροφορίες για το είδος, τη διάρκεια, την ένταση και τη συχνότητα της άθλησης, ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός καθώς και συναρτήσει των υπολοίπων παραμέτρων υγείας.

Πηγή: health.in.gr

Ο όρος αυτοάνοσο νόσημα περιγράφει την ασθένεια, η οποία προκύπτει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού «λανθασμένα» επιτίθεται εναντίον του ίδιου του σώματός του, στοχεύοντας τα κύτταρα, τους ιστούς και τα όργανά του.

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι ένα σύνολο μηχανισμών, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την άμυνα του οργανισμού απέναντι σε τοξικούς παράγοντες (βακτήρια, ιούς και άλλα μικρόβια που εισβάλλουν στο σώμα). Αποτελείται από πολλά διαφορετικά όργανα και ιστούς, μεταξύ των οποίων ο μυελός των οστών και ο θύμος αδένας, όπου δημιουργούνται και αναπτύσσονται τα ειδικά κύτταρα του συστήματος. Η σωστή του λειτουργία είναι σημαντική τόσο για την αποτροπή εμφάνισης επικίνδυνων νοσημάτων όσο και για τη μακροζωία.

Στην περίπτωση όμως των αυτοάνοσων νοσημάτων ο οργανισμός αναγνωρίζει ως «ξένα» ορισμένα κύτταρα, ενεργοποιώντας τον αμυντικό του μηχανισμό εναντίον τους.

Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα, καθένα από τα οποία μπορεί να προσβάλλει τον οργανισμό με διαφορετικούς τρόπους. Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με το σύστημα του οργανισμού που έχει προσβληθεί, αλλά τα περισσότερα αυτοάνοσα έχουν κάποια κοινά συμπτώματα τα οποία περιλαμβάνουν πυρετό, κόπωση και γενική κακουχία.

Αρκετά συχνά αυτοάνοσα νοσήματα είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η ψωρίαση, η κοιλιοκάκη, η σκλήρυνση κατά πλάκας και ο διαβήτης τύπου 1.

Τα αίτια

Η αιτία της εμφάνισης πολλών εξ αυτών παραμένει άγνωστη, ωστόσο υπάρχουν αρκετές θεωρίες που έχουν μελετηθεί, οι οποίες συνδέουν τα αυτοάνοσα με περιβαλλοντικούς ερεθισμούς, με βακτήρια ή ιούς, με φάρμακα και με χημικές ερεθιστικές ουσίες ή ακόμη και με τη διατροφή, η οποία έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, σε σημείο όπου τα κύτταρα στερούνται βασικών στοιχείων που χρειάζονται για να λειτουργήσουν, αλλά και επιβαρύνονται με τοξικές ουσίες που δεν θα έπρεπε να βρίσκονται εκεί.

Η αλλαγή αυτή της βιοχημικής σύστασης του εσωτερικού των κυττάρων, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, συνοδεύεται με αλλαγή της μεμβράνης και της εξωτερικής εικόνας του κυττάρου. Το αποτέλεσμα τελικά είναι το σώμα να μην αναγνωρίζει πλέον αυτά τα κύτταρα ως δικά του και να τους επιτίθεται.

Αντιμετώπιση

Δεν υπάρχουν θεραπείες για τις αυτοάνοσες ασθένειες, έτσι η θεραπευτική αγωγή εστιάζει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Η ουσιαστική λύση είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού και η διαχείριση της πραγματικής αιτίας του προβλήματος.

Υπάρχουν ειδικές εξετάσεις που μπορούν να καθοδηγήσουν στην επαναφορά της φυσιολογικής κατάστασης των κυττάρων.

Σημαντικό επίσης είναι το άτομο να εντοπίσει και να διαχειριστεί τους στρεσογόνους παράγοντες που υποκρύπτονται πίσω από την ασθένειά του. Σχεδόν πάντα τα αυτοάνοσα νοσήματα συνοδεύονται από έντονες αλλαγές στη διάθεση που ανατροφοδοτούν τη νόσο και επιδεινώνουν την εικόνα.

Αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που παίρνουν βάρος μεταξύ δύο κυήσεων, σύμφωνα με διεθνή μελέτη που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο The Lancet. Συγκεκριμένα αυξάνεται ο κίνδυνος θνησιγένειας κατά τη δεύτερη εγκυμοσύνη.

Επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Καρολίνσκα του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, με επικεφαλής τον καθηγητή Κλινικής Επιδημιολογίας Σβεν Κνατίνγκιους, ανέλυσαν στοιχεία που αφορούσαν πάνω από 450.000 γυναίκες.

Κίνδυνο θνησιγένειας αντιμετώπιζαν οι γυναίκες με φυσιολογικό βάρος κατά την πρώτη εγκυμοσύνη (δηλαδή με Δείκτη Μάζας Σώματος κάτω από 25), οι οποίες αύξαναν το βάρος τους κατά περίπου έξι κιλά, ανάμεσα στον πρώτο και στον δεύτερο τοκετό.

Όσα περισσότερα κιλά είχαν πάρει ανάμεσα στις δύο εγκυμοσύνες, τόσο αύξανε ο κίνδυνος. Αν η αύξηση των κιλών ήταν πάνω από 11, τότε ο κίνδυνος αυξανόταν κατά περίπου 50%, σε σχέση με όσες διατηρούν φυσιολογικό βάρος.

Αντίθετα, οι υπέρβαρες γυναίκες που καταφέρναν να χάσουν βάρος ανάμεσα στις εγκυμοσύνες, μείωναν τον κίνδυνο απώλειας του βρέφους. Αν μια γυναίκα έχει χάσει τουλάχιστον έξι κιλά πριν τη δεύτερη εγκυμοσύνη, τότε ο κίνδυνος μειώνεται κατά περίπου 50%.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, σχεδόν το ένα πέμπτο των γυναικών παίρνει βάρος μετά την πρώτη εγκυμοσύνη και αυτές αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο θνησιγένειας στη δεύτερη εγκυμοσύνη.

Οι αιτίες θανάτου του νεογνού πριν ή μετά τη γέννα ήταν, μεταξύ άλλων, οι γενετικές ανωμαλίες, η ασφυξία, οι λοιμώξεις και το σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου. Επίσης, η ηλικία της γυναίκας και το κάπνισμα συντελούσαν σε περαιτέρω αύξηση του κινδύνου.

Αν και δεν είναι ξεκάθαρο γιατί η προσθήκη κιλών ανάμεσα στις εγκυμοσύνες επιδρά αρνητικά στο κυοφορούμενο έμβρυο, οι επιστήμονες εικάζουν ότι ο αυξημένος λιπώδης ιστός της εγκύου και ο διαβήτης κύησης μπορούν να επιβαρύνουν το καρδιαγγειακό σύστημα του παιδιού, να μειώσουν την παροχή οξυγόνου σε αυτό και να αυξήσουν το επίπεδο φλεγμονής του.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, όλο και περισσότερες γυναίκες είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες στην αρχή της εγκυμοσύνης. Φυσιολογικού βάρους θεωρείται μια γυναίκα, όταν ο Δείκτης Μάζας Σώματος είναι 18,5 έως 25, λιποβαρής όταν ο ΔΜΣ είναι κάτω του 18,5, υπέρβαρη όταν έχει ΔΜΣ 25 έως 30 και παχύσαρκη πάνω από 30.

Πηγή: Health.in.gr

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική νόσος, όπου το σώμα δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τη γλυκόζη που λαμβάνουμε από τα τρόφιμα για τη μετατροπή της σε ενέργεια. Χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης της ινσουλίνης από το πάγκρεας, είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη.

Πρόκειται για μια νόσο, η οποία εάν δεν ρυθμιστεί έγκαιρα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές στην υγεία του ασθενούς.

Μία από τις διαταραχές αυτές είναι η διαβητική γαστροπάρεση, η οποία χαρακτηρίζεται από μειωμένη κινητικότητα του στομάχου και ελαττωμένη έκκριση υδροχλωρικού οξέος. Η γαστροπάρεση γενικότερα ορίζεται ως η παραμονή του φαγητού στο στομάχι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το φυσιολογικό, λόγω απουσίας ή ανεπαρκούς λειτουργίας του μυϊκού συστήματος του στομάχου.

Μπορεί να προκληθεί τόσο από τον διαβήτη τύπου 1 όσο και τον τύπου 2, ενώ μπορεί να εκδηλωθεί τουλάχιστον 10 χρόνια μετά την εμφάνιση του διαβήτη.

Συμπτώματα

Στα συμπτώματα της γαστροπάρεσης περιλαμβάνονται η πρωινή ναυτία, το αίσθημα πρώιμης πλήρωσης του στομάχου, ο πόνος στο επιγάστριο, οι εμετοί μετά τη λήψη τροφής, οι ερυγές και ο μετεωρισμός.

Το πιο κλασσικό σύμπτωμα της γαστροπάρεσης είναι η έμεση άπεπτων τροφών που καταναλώθηκαν πριν από 8 με 12 ώρες ή και μερικές ημέρες. Τα συμπτώματα μπορεί να έχουν εξάρσεις ή και να λάβουν τη μορφή της ανορεξίας και της ναυτίας που διαρκεί από λίγες ημέρες μέχρι μήνες και υποτροπιάζει σε άλλο χρονικό διάστημα, οδηγώντας σε απώλεια βάρους και υποθρεψία.

Η κλινική εικόνα της γαστροπάρεσης περιλαμβάνει και απορρύθμιση του μεταβολικού ελέγχου με επέλευση υπογλυκαιμίας και υπεργλυκαιμίας, λόγω της καθυστερημένης μεταγευματικής θερμιδικής απορρόφησης.

Ακόμη και όταν τα συμπτώματα είναι ήπια, η ακανόνιστη προώθηση της τροφής από το στομάχι προς το έντερο δεν συντονίζεται με τη χορήγηση ινσουλίνης που πραγματοποιεί ο ασθενής, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες αυξομειώσεις του σακχάρου στο αίμα και ανεξήγητες υπογλυκαιμίες μετά τα γεύματα.

Επιπλοκές

Η γαστροπάρεση είναι μια κατάσταση η οποία και αυτή με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει άλλες επιπλοκές.

Όταν το φαγητό παραμείνει μέσα στο στομάχι για μεγάλο χρονικό διάστημα, σαπίζει και αναπτύσσονται μικρόβια. Το άπεπτο φαγητό είναι επίσης δυνατόν να σκληρύνει, δημιουργώντας μια μάζα που ονομάζεται πίλημμα. Το πίλημμα με τη σειρά του μπορεί να αποφράξει το πυλωρικό στόμιο, δηλαδή την έξοδο του στομάχου προς το λεπτό έντερο.

Εάν ο πυλωρός δεν έχει φράξει και το φαγητό προχωρήσει καθυστερημένα στο λεπτό έντερο θα αυξήσει απότομα τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Συνεπώς με τη γαστροπάρεση είναι πολύ δύσκολος ο έλεγχος των επιπέδων γλυκόζης και άρα του σακχαρώδη διαβήτη.

Σε περιπτώσεις που προκαλείται επίμονος εμετός από την γαστροπάρεση μπορεί να προκληθεί και αφυδάτωση του οργανισμού.

Αντιμετώπιση

Ο κύριος στόχος της θεραπείας είναι η επίτευξη του κατάλληλου γλυκαιμικού ελέγχου. Το άδειασμα του στομάχου έτσι επανέρχεται σε πιο φυσιολογικούς ρυθμούς, τα συμπτώματα υποχωρούν και η απορρόφηση φαρμάκων από το στόμα γίνεται σωστά. Για να επιτευχθεί όμως αυτό χρειάζεται συνήθως αντιμετώπιση με πολλούς τρόπους.

Γενικότερα συνίστανται τα πολλά μικρά γεύματα, τα οποία είναι καλύτερα για το στομάχι από τα λίγα και μεγάλα. Πρέπει να περιορίζονται όσο το δυνατόν τα λιπαρά, καθώς το λίπος καθυστερεί το άδειασμα του στομάχου. Μπορεί επίσης να χρειαστεί να περιοριστούν και οι φυτικές ίνες, οι οποίες ειδικά μαζί με το λίπος μπορούν να δημιουργήσουν ένα μεγάλο δύσπεπτο όγκο.

Πέραν από τη διατροφή, η χαλαρή σωματική άσκηση μετά τα γεύματα έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να επιταχύνει το άδειασμα του στομάχου, ενώ σε ό,τι αφορά τη φαρμακευτική αγωγή, μπορεί να χρειαστούν αντικατάσταση φάρμακα που μπορεί να καθυστερούν το άδειασμα του στομάχου και να προστεθούν άλλα που αυξάνουν την κινητικότητά του.

Τέλος, συνιστάται πλήρη αποχή από το κάπνισμα και το αλκοόλ.

Περίπου οι μισοί Έλληνες έχουν υψηλή «κακή» (LDL) χοληστερόλη αλλά δεν το γνωρίζουν, αφού πρόκειται για μια σιωπηλή νόσο χωρίς εμφανή συμπτώματα. Πολλοί είναι και εκείνοι που παρά το γεγονός ότι παίρνουν φάρμακα αποτυγχάνουν να πετύχουν τον θεραπευτικό στόχο. Ωστόσο, υπάρχουν νέες θεραπείες που υπόσχονται καλύτερη διαχείριση της υπερχοληστερολαιμίας, αρκεί ο ασθενής να εντοπιστεί εγκαίρως.

Τα υψηλά επίπεδα LDL χοληστερόλης αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για αθηροσκλήρωση και καρδιαγγειακή νόσο.

Η κακή διατροφή, το αυξημένο σωματικό βάρος, το κάπνισμα και η έλλειψη σωματικής άσκησης συνδέονται με την αύξηση της LDL. Ωστόσο, σε ορισμένα άτομα τα υψηλά επίπεδά της είναι γενετικής αιτιολογίας, καθώς πάσχουν από οικογενή υπερχοληστερολαιμία.

Η κληρονομική αυτή μορφή αφορά 1 στα 250 άτομα, και προκειμένου να πετύχουν τους θεραπευτικούς στόχους υποβάλλονται σε ισχυρή θεραπεία με ένα ή και περισσότερα φάρμακα. Στην Ελλάδα οι διαγνωσμένοι ασθενείς με την κληρονομική υψηλή LDL χοληστερόλη υπολογίζονται σε περισσότερους από 3.000, ενώ οι αδιάγνωστοι ξεπερνούν τους 35.000. Οι ασθενείς αυτοί έχουν αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα.

Η Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης από την πλευρά της κάνει προσπάθεια να δημιουργήσει το 1ο μητρώο ασθενών με οικογενή υπερχοληστερολαιμία, με στόχο να λαμβάνουν εγκαίρως την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή με την κάλυψη του ασφαλιστικού τους φορέα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ολλανδία στο αντίστοιχο μητρώο έχει εγγραφεί ήδη το 80% των ασθενών αυτών.

Εν τω μεταξύ, η Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης έχει αναπτύξει μια εφαρμογή για έξυπνα κινητά, που είναι δωρεάν και μπορεί να βοηθήσει τον χρήστη να μάθει αν έχει κίνδυνο για οικογενή υπερχοληστερολαιμία.

Επειδή όμως η οικογενής υπερχοληστερολαιμία εκδηλώνεται σε πρώιμη παιδική ηλικία, η φαρμακευτική θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει σε ηλικία 8 -10 ετών για την πρόληψη των επιπλοκών. Αν το παιδί ακολουθήσει πιστά τη φαρμακευτική αγωγή, συνδυαστικά με σωστή διατροφή και άθληση, μετά από 10 χρόνια ο κίνδυνος εξισώνεται με αυτόν του γενικού πληθυσμού.

Η μέτρηση των επιπέδων της χοληστερόλης γίνεται με μια απλή αιματολογική εξέταση.

Δυστυχώς όμως στην Ελλάδα, ενώ οι ασθενείς είναι πρώτοι στην Ευρώπη σε χορήγηση στατίνων με ποσοστό 98%, ο θεραπευτικός στόχος των <100 mg/dl LDL χοληστερόλης επιτυγχάνεται μόνο από το 44%, σύμφωνα με τη μελέτη EUROASPIRE IV.

«Αυτό οφείλεται, τόσο στους γιατρούς που δεν επιμένουν στην αύξηση της δόσης των φαρμάκων ή στη μη χρήση συνδυασμού υπολιπιδαιμικών φαρμάκων, αλλά και στους ίδιους τους ασθενείς που έχουν την τάση να μην συμμορφώνονται στη θεραπεία», σύμφωνα με τον καθηγητή παθολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Μωυσή Ελισάφ, ο οποίος πρόσθεσε ότι «σημαντικό ρόλο στη μη συμμόρφωση στη θεραπεία παίζει και το οικονομικό κόστος».

Τα πλήρως ανθρώπινα μονοκλωνικά αντισώματα της πρωτεΐνης PCSK9, η οποία βρίσκεται στο κέντρο του μεταβολισμού της χοληστερόλης, έρχονται να καλύψουν τις θεραπευτικές ανάγκες των ασθενών με υπερχοληστερολαιμία, κληρονομική ή όχι.

Συνδυαστικά με στατίνες ή άλλη υπολιπιδαιμική θεραπεία, αλλά και μόνα τους συμβάλλουν στη μείωση της LDL χοληστερόλης στα επιθυμητά επίπεδα, σύμφωνα με τις ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες, ελληνικές και ξένες.

Το πλήρες άρθρο διατίθεται στο health.in.gr.

Για τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη η εύρεση της σωστής ισορροπίας ανάμεσα στο φαγητό, στην άσκηση και στην ινσουλίνη είναι μείζονος σημασίας για να έχουν μια καλή και υγιεινή ζωή.

Ο συχνός έλεγχος των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα είναι απαραίτητος για τη σωστή ρύθμιση του διαβήτη. Η μέτρηση των επιπέδων καταδεικνύει το πόσο καλά διαχειρίζεται ο διαβητικός τους παράγοντες που επηρεάζουν το σάκχαρό του και την ινσουλίνη και είναι σημαντικό να γίνεται συχνά στην πορεία της ημέρας, διότι η θεραπεία του καθενός προσαρμόζεται στα αποτελέσματά της, ενώ βοηθάει και στην πρόληψη των χρόνιων διαβητικών επιπλοκών.

Η μέτρηση μπορεί να γίνεται είτε με το μάτι είτε με έναν μετρητή. Και με τους δυο τρόπους ο ασθενής τοποθετεί μια σταγόνα αίμα από το δάκτυλό σε μια ταινία μέτρησης. Μετά από λίγο μπορεί να συγκρίνει το χρώμα στην ταινία με τα χρώματα στο μπουκαλάκι των ταινιών. Αν χρησιμοποιηθεί μετρητής το αποτέλεσμα θα εμφανιστεί αυτόματα. Ο μετρητής γενικότερα δίνει πιο ακριβή αποτελέσματα, διότι διαβάζει το χρώμα στην ταινία με μεγαλύτερη ακρίβεια.

Το πόσο συχνά και το πότε πρέπει να γίνεται η μέτρηση των επιπέδων του σακχάρου ποικίλλει μεταξύ ανθρώπων, καθώς εξαρτάται από τους λόγους για τους οποίους γίνεται η μέτρηση. Το πρόγραμμα ο ασθενής θα πρέπει να το καθορίζει σε συνεργασία με τον γιατρό του.

Διακυμάνσεις

Τα άτομα χωρίς σακχαρώδη διαβήτη έχουν πολύ μικρή διακύμανση στο σάκχαρο τους κατά τη διάρκεια της ημέρας και μετά τα γεύματα. Αυτό συμβαίνει γιατί το πάγκρεας παράγει ινσουλίνη αμέσως μόλις η τροφή απορροφηθεί και βοηθά έτσι στην άμεση χρησιμοποίηση της γλυκόζης από τα κύτταρα του σώματος. Μόλις το σάκχαρο πέσει, αμέσως πέφτουν και τα επίπεδα της ινσουλίνης.

Στα άτομα όμως με διαβήτη υπάρχει μεγάλη διακύμανση σακχάρου μετά τα γεύματα – είτε σε άτομα που δεν παράγουν ινσουλίνη (διαβήτης τύπου 1), αλλά την παίρνουν σαν φάρμακο, είτε σε άτομα στα οποία η δράση της ινσουλίνης είναι ανεπαρκής (τύπου 2) και χρειάζονται τη βοήθεια φαρμάκων ή ινσουλίνης.

Τιμές – στόχος

Ο έλεγχος του σακχάρου θεωρείται ικανοποιητικός όταν η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1C), η οποία δείχνει τη μέση ρύθμιση του διαβήτη του τελευταίου δίμηνου-τριμήνου, παραμένει χαμηλότερη του 7%.

Οι στόχοι για κάθε ασθενή μπορεί να είναι διαφορετικοί, ωστόσο γενικότερα οι μετρήσεις του σακχάρου με το μετρητή θα πρέπει να κυμαίνονται:

– πριν τα γεύματα στα 90-130 mg/dl,
– 2-3 ώρες μετά το γεύμα να είναι χαμηλότερα των 160 mg/dl,
– ενώ πριν τον ύπνο στα 110-150 mg/dl.

Σημειώνεται ότι η πρωινή μέτρηση προ φαγητού δεν είναι ούτε αρκετή ούτε αντιπροσωπευτική των σημαντικών ημερήσιων διακυμάνσεων. Τις περισσότερες ώρες της ημέρας ο οργανισμός βρίσκεται σε μεταγευματική φάση.

Όσο ψηλότερες είναι οι μεταγευματικές μετρήσεις σακχάρου, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο κίνδυνος να εμφανισθούν οι επιπλοκές της νόσου.

Υψηλό σάκχαρο

Σε περιπτώσεις όπου κατά την μέτρηση του σακχάρου παρατηρούνται υψηλότερα από τα επιθυμητά επίπεδα, οι παράγοντες που συνήθως συνδέονται είναι:

– η λάθος διατροφή
– η μη ορθή λήψη των φαρμάκων ή η χορήγηση κάποιου που ανεβάζει το σάκχαρο
– η αύξηση του σωματικού βάρους
– η εκδήλωση κάποιας ασθένειας από λοίμωξη ή ίωση
– ορισμένοι τραυματισμοί
– οι φλεγμονές στα δόντια
– η καθιστική ζωή

Ο ασθενής θα πρέπει επίσης να έχει υπ’ όψιν του ότι ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια προοδευτική νόσος, που σημαίνει ότι με την πάροδο των χρόνων τα σάκχαρα ανεβαίνουν και η θεραπεία μπορεί να χρειάζεται τροποποίηση.

Ημερολόγιο

Ένα ημερολόγιο βοηθάει στη σημείωση του ιστορικού των μετρήσεων του σακχάρου. Μπορεί να βοηθήσει τόσο τον ίδιο τον ασθενή όσο και την διαβητολογική ομάδα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα τον διαβήτη. Σημαντικό είναι να καταχωρούνται τα αποτελέσματα των μετρήσεων του σακχάρου στο ημερολόγιο αυτοελέγχου μαζί με την ημερομηνία και την ώρα της μέτρησης, καθώς και των χρόνων των γευμάτων. Τέλος, απαραίτητο είναι να σημειώνεται και η δόση των φαρμάκων που λαμβάνονται.

Γράφει ο Μιχάλης Δελαπόρτας, CEO, Aid Plus Care

Τα τελευταία χρόνια ο ευρύτερος τομέας της υγείας, τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό, έχει γίνει ο «θεατής» ενός ιδιαίτερου φαινομένου «ενδυνάμωσης» των ασθενών.

Με την εξέλιξη του διαδικτύου οι τελευταίοι έπαψαν να είναι πλέον παθητικοί δέκτες των μηνυμάτων από γιατρούς και εταιρίες. Λαμβάνουν όλο και μεγαλύτερη ευθύνη για την δική τους υγεία, θέλουν να συμμετέχουν στην επιλογή της φαρμακευτικής αγωγής, είναι λιγότερο πρόθυμοι να δεχθούν στα τυφλά τις οδηγίες των γιατρών, ενώ τις περισσότερες φορές κάνουν έρευνα πριν και μετά της επίσκεψής τους στο ιατρείο ή στο νοσοκομείο.¹

Για να εξηγήσει καλύτερα την τάση αυτή, η διεθνής κοινότητα έδωσε τον όρο «patient engagement», περιγράφοντας έτσι τη συμμετοχή και πρόσβαση των ασθενών σε εκπαιδευτικό υλικό για την κατάσταση και τις θεραπευτικές επιλογές, με σκοπό την απόκτηση γνώσεων που θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν σε συνεργασία με τον γιατρό.

Η εξέλιξη αυτή γενικότερα είναι πολύ σημαντική για τον τομέα, καθώς η ελλιπής ενημέρωση για θέματα υγείας, σύμφωνα με εκτιμήσεις, είναι υπεύθυνη για το 3-5% του ολικού κόστους του συστήματος υγείας.²

Ειδικά μάλιστα στην περίπτωση της χρήσης των φαρμάκων, μια μελέτη του 2012 υπολόγισε ότι μισό τρισεκατομμύριο δολάρια σε παγκόσμια ετήσια δαπάνη για την υγεία μπορεί να αποφευχθεί, εάν ο καθένας μας αρχίσει να τα χρησιμοποιεί περισσότερο υπεύθυνα και να ακολουθεί τις ιατρικές συμβουλές.³

Συμμετοχή στην περίθαλψη

Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ασθενών (EPF) εντός του τρέχοντος έτους πραγματοποιεί μία σημαντική εκστρατεία για την ενδυνάμωση των ασθενών, ώστε να προωθήσει τις ευρωπαϊκές διαβουλεύσεις για το ζήτημα αυτό προς συγκεκριμένες ενέργειες.⁴ Στα πλαίσια αυτής επισημαίνει ότι οι ενδυναμωμένοι ασθενείς είναι ζωτικής σημασίας για τα συστήματα υγείας καθώς έτσι:

– λαμβάνουν σωστές αποφάσεις και για τη θεραπεία και τη φροντίδα τους,
– έχουν καλύτερη σχέση με τους επαγγελματίες παροχής φροντίδας υγείας,
– είναι δεσμευμένοι στο να ακολουθήσουν τη θεραπεία τους,
– είναι πρόθυμοι και ικανοί να αναλάβουν περισσότερη ευθύνη για την περίθαλψή τους,
– παίρνουν προληπτικά μέτρα και αναζητούν έγκαιρη διάγνωση, κάτι που μειώνει την παραμονή σε νοσοκομεία και τις επείγον επισκέψεις σε γιατρούς.

Όλα τα παραπάνω, σύμφωνα με το EPF, μειώνουν το κόστος της ιατρικής φροντίδας μακροχρόνια.

Μελέτες περιπτώσεων

Προκειμένου να διαπιστωθεί το κατά πόσο μπορεί να υπάρξει εξοικονόμηση πόρων για τα συστήματα υγείας, ερευνητές πραγματοποίησαν μελέτες περιπτώσεων (case studies), όπου οι ασθενείς έλαβαν έναν ενεργότερο ρόλο στην περίθαλψή τους.⁵

Σε μία από αυτές γίνεται λόγος για το διαδικτυακό γκρουπ υποστήριξης ασθενών με ψυχικές νόσους Big White Wall, το οποίο ξεκίνησε από τη Βρετανία και λειτουργεί εδώ και περισσότερα από 7 χρόνια. Τα μέλη του έχουν τη δυνατότητα να αξιολογήσουν την κατάσταση τους και να παρακολουθήσουν την πρόοδό τους, απαντώντας σε ερωτηματολόγια, συμμετέχοντας σε προγράμματα καθοδήγησης και υποστήριξης, αλλά και λαμβάνοντας θεραπεία μέσω τηλεδιάσκεψης από το Skype.

Κατά μέσο όρο διαπιστώθηκε ότι τα μέλη του πραγματοποίησαν μία επίσκεψη λιγότερη σε κάποιον ειδικό, κέντρο υγείας ή νοσοκομείο σε σύγκριση με όσους δεν συμμετείχαν στο γκρουπ. Το αποτέλεσμα υπολογίστηκε σε εξοικονόμηση της τάξης των 615 δολαρίων για κάθε άτομο σε ετήσια βάση.

Σε μία άλλη περίπτωση, ενδιαφέρον παρουσίασε ο γενετικός έλεγχος που ξεκίνησε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με αφορμή τον επιπολασμό τριών κληρονομικών ασθενειών που παρατηρείται στην ευρύτερη περιοχή.

Το ομοσπονδιακό κράτος ξεκίνησε να προωθεί τους κολεγιακούς φοιτητές ως «πρεσβευτές» των οφελών που μπορεί να προσφέρει ο γενετικός έλεγχος. Οι σπουδαστές αρχικά προωθούν την ιδέα στους συμφοιτητές τους, οι οποίοι στη συνέχεια παραπέμπουν τις οικογένειές τους για έλεγχο, ενώ αυτές με της σειρά τους το διαδίδουν στις κοινότητές τους.

Το εγχείρημα αποδείχτηκε οικονομικά αποδοτικό καθώς ο έλεγχος και για τις τρεις περιπτώσεις ανέρχεται στα 33 δολάρια, ενώ η θεραπεία μιας μόνο από τις προαναφερθείσες ασθένειες κοστίζει περίπου 327 χιλιάδες δολάρια για κάθε παιδί από τη γέννησή του μέχρι και την ηλικία των 16.

Τέλος, θετικά αποτελέσματα είχε και ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε για τη βελτίωση της ενδονοσοκομειακής περίθαλψης του Beth Israel Deaconess στη Βοστόνη. Το Ιατρικό Κέντρο διόρισε συνολικά 100 ασθενείς μαζί με τις οικογένειές τους στις συμβουλευτικές του ομάδες για το σχεδιασμό και τη βελτίωση των υπηρεσιών περίθαλψης που παρέχει.

Στο χρονικό διάστημα από το 2006 έως το 2011 κατάφερε να μειώσει το ποσοστό των «δυσμενών» γεγονότων στο μισό από 22,5% στο 11,5%, ενώ ακόμη ο ρυθμός των απρόσμενων θανάτων μειώθηκε κατά 80%.

Ο ασθενής στο επίκεντρο

Τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Ευρώπη τα συστήματα υγείας φαίνεται ότι έχουν αρχίσει να στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην «ενδυνάμωση» των ασθενών και τη συμμετοχή τους στην αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας.

Για παράδειγμα, το online δίκτυο ασθενών PatientsLikeMe διαθέτει μια ειδική υπηρεσία, που επιτρέπει στις φαρμακευτικές επιχειρήσεις να αναπτύξουν με τη συνεργασία των ασθενών ερευνητικά προγράμματα που θα συγκεντρώνουν σημαντικά δεδομένα για το σχεδιασμό των κλινικών δοκιμών τους.

Από την πλευρά του ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ από το 2012 προσφέρει μια υπηρεσία ενημέρωσης των ασθενών και συλλογής απόψεων σχετικά με τα υπό αξιολόγηση προϊόντα. Δύο χρόνια αργότερα και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) ανακοίνωσε την έναρξη ενός πιλοτικού προγράμματος, στα πλαίσια του οποίου παρέχεται η δυνατότητα στους ασθενείς να συμμετέχουν στις διαδικασίες έγκρισης φαρμάκων.

Παραπομπές

1. Στο Διαδίκτυο για μια δεύτερη γνώμη, kathimerini.gr http://www.kathimerini.gr/756232/article/epikairothta/episthmh/sto-diadiktyo-gia-mia-deyterh-gnwmh
2. “The costs of limited health literacy: a systematic review,” Eichler K, Wieser S, Bruegger U, Int J Public Health, 2009;54(5):313-24, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19644651
3. IMS Institute for Healthcare Informatics, Responsible Use of Medicines Report 2012, http://www.theimsinstitute.org/en/thought-leadership/ims-institute/reports/responsible-use-of-medicines-report
4. European Patients Forum, Patient Empowerment Campaign, eu-patient.eu, http://www.eu-patient.eu/campaign/PatientsprescribE/
5. Health Affairs, Patient Engagement: Four Case Studies That Highlight The Potential For Improved Health Outcomes And Reduced Costs, http://content.healthaffairs.org/content/33/9/1627.abstract

Photo credit: ebayink / Foter.com / CC BY-NC-ND

Πηγή: aidpluscare.com

Newer Posts

Older Posts

Blog

Υποστροφή του Διαβήτη: Όταν η εξέλιξη της νόσου «φρενάρει»

Ποιος μπορεί να πετύχει υποστροφή του διαβήτη

Photo credit: davis.steve32 via Foter.com / CC BY

Η παχυσαρκία συνδέεται με τη δημιουργία θρόμβων στα παιδιά

Δυσπεψία: Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό

Πότε είναι ανησυχητική η δυσπεψία

Θεραπεία

Απαραίτητες οι οδηγίες άθλησης για τον διαβήτη τύπου ΙΙ

Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα και πώς εκδηλώνονται

Τα αίτια

Αντιμετώπιση

Κίνδυνος επιπλοκών για τις γυναίκες που παίρνουν βάρος μεταξύ κυήσεων

Πηγή: Health.in.gr

Διαβητική γαστροπάρεση: Μία συχνή επιπλοκή του στομάχου

Επιπλοκές

Αντιμετώπιση

Πολλοί Έλληνες έχουν υψηλή «κακή» χοληστερόλη αλλά δεν το γνωρίζουν

Το πλήρες άρθρο διατίθεται στο health.in.gr.

Σακχαρώδης διαβήτης και αυτοέλεγχος

Διακυμάνσεις

Τιμές – στόχος

Υψηλό σάκχαρο

Ημερολόγιο

Όταν ο ασθενής έχει περισσότερες γνώσεις υγείας

Γράφει ο Μιχάλης Δελαπόρτας, CEO, Aid Plus Care

Συμμετοχή στην περίθαλψη

Μελέτες περιπτώσεων

Ο ασθενής στο επίκεντρο

Παραπομπές

ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ

ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ, ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ

ΝΟΜΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΑΣ ΤΗΝ ΓΝΩΜΗ ΣΑΣ

ΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ