YourDoc | by Aggelos Klitsas

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα χρόνιο μεταβολικό νόσημα, το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα. Αυτό συμβαίνει διότι ο οργανισμός παράγει λιγότερη ή και καθόλου ινσουλίνη – η ορμόνη που παίζει κύριο ρόλο στον μεταβολισμό των υδατανθράκων (σακχάρων) – ή χρησιμοποιεί την ινσουλίνη με μη αποτελεσματικό τρόπο.

Εκδηλώνεται έτσι αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, η οποία προκύπτει είτε ως αποτέλεσμα της ελαττωμένης έκκρισης ινσουλίνης είτε λόγω της ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στη δράση της ινσουλίνης.

Πώς θα ζήσουμε καλύτερα με τον διαβήτη

Οταν μάθουμε ότι πάσχουμε από διαβήτη – ή ότι βρισκόμαστε στον προθάλαμο για να τον εκδηλώσουμε – είναι κάτι που σίγουρα μας στενοχωρεί και μας δημιουργεί άγχος, είναι όμως πολύ σημαντικό να αποδεχθούμε την κατάσταση, να μάθουμε όσο περισσότερα γίνεται και να συνειδητοποιήσουμε ότι πρόκειται για μία ασθένεια της οποίας η έκβαση περνάει ουσιαστικά από τα δικά μας χέρια. Ετσι, συστήνεται να εφαρμόζουμε κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, όπως οι εξής:

1) Μαθαίνουμε να τρώμε σωστά

Αντίθετα με τα όσα ίσως πιστεύουμε ή έχουμε ακούσει, το γεγονός ότι έχουμε διαβήτη δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να πεθαίνουμε από την πείνα, σημαίνει όμως ότι θα πρέπει να ακολουθούμε μία υγιεινή, ισορροπημένη, μεσογειακή διατροφή. Μελέτες δείχνουν ότι άνθρωποι που ακολουθούσαν μία διατροφή πλούσια σε ίνες και σύνθετους υδατάνθρακες βελτίωσαν τον έλεγχο του σακχάρου τους κατά 95%.

2) Βάζουμε τη σωματική άσκηση στη ζωή μας

Το να ασκούμαστε αν όχι καθημερινά, 3 με 4 φορές την εβδομάδα (το να περπατάμε μισή ώρα την ημέρα με γοργό βήμα αρκεί), μπορεί να αποδειχθεί σωτήριο για την υγεία μας. Μάλιστα μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται στον «προθάλαμο» του διαβήτη ακολουθώντας μέτρια άσκηση μειώνουν κατά 40% τον κίνδυνο να εμφανίσουν τελικά διαβήτη. Επίσης, έχει φανεί ότι μετά από κάποια αθλητική δραστηριότητα πέφτουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα κατά 20% με 30%.

3) Αδυνατίζουμε

Η απώλεια βάρους είναι πάρα πολύ σημαντική τόσο για να απομακρύνουμε την πιθανότητα να εμφανίσουμε διαβήτη όσο και για να ελέγξουμε την έκβαση της ασθένειας αν τελικά μας προκύψει. Αλλωστε έχει αποδειχθεί ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο να εμφανίσουμε διαβήτη κατά 90%, ενώ η έλλειψη σωματικής άσκησης κατά 25%.

4) Κρατάμε χαμηλά την πίεσή μας

Σε γενικές γραμμές αυτό σημαίνει ότι η μεγάλη θα πρέπει να είναι 14 (140 χιλιοστά της στήλης υδραργύρου) και η μικρή 8,5 (85 χιλιοστά της στήλης υδραργύρου). Αν όμως υπάρχουν και άλλα προβλήματα (π.χ. καρδιολογικά, νεφρολογικά) τότε, σε συνεννόηση με τον ειδικό γιατρό, είναι πιθανό να χρειάζεται να είναι η πίεση χαμηλότερη. Στην περίπτωση που η πίεσή μας είναι εκτός των επιθυμητών ορίων χρειάζεται να παίρνουμε ειδική φαρμακευτική αγωγή, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού μας, ώστε να την κρατάμε στα επιθυμητά επίπεδα.

5) Ελέγχουμε τις τιμές των λιπιδίων μας

Αυτό σημαίνει ότι τα λιπίδιά μας θα πρέπει να είναι: Χοληστερόλη κάτω από 200 mgr%, τριγλυκερίδια κάτω από 150 mgr%, HDL (καλή χοληστερίνη) πάνω από 45 mgr%, LDL (κακή χοληστερίνη) κάτω από 100 mgr%. Οπως και με την πίεση έτσι και με τα λιπίδια, αν υπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου (π.χ. έμφραγμα, εγκεφαλικό κ.ά.) είναι πιθανό να χρειάζεται να είναι οι τιμές ακόμη χαμηλότερα, και αυτό είναι κάτι που θα καθορίσει ο ειδικός γιατρός. Αν οι τιμές των λιπιδίων στο αίμα μας είναι υψηλότερες από τις επιθυμητές τιμές, ο γιατρός μας θα μας καθοδηγήσει σχετικά με την ειδική φαρμακευτική αγωγή, που θα πρέπει να πάρουμε.

6) Μετράμε μόνοι μας το σάκχαρό μας

Παρά την τακτική εξέταση του σακχάρου νηστείας αλλά και της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης που κάνουμε στον μικροβιολόγο μας, πρέπει να γνωρίζουμε ότι θα πρέπει να ελέγχουμε το σάκχαρό μας σε τακτά χρονικά διαστήματα στο σπίτι μόνοι μας, να σημειώνουμε τις τιμές και έπειτα κατά τις επισκέψεις στον διαβητολόγο μας να του δίνουμε τα αποτελέσματα. Με βάση την κατάστασή μας ο γιατρός μας θα μας πει πόσο συχνά πρέπει να μετριόμαστε και με ποιον τρόπο.

7) Δεν αμελούμε το τσεκ απ

Η τακτική παρακολούθησή μας από τον διαβητολόγο μας, 4 φορές τον χρόνο, σε συνδυασμό με τη διενέργεια των εξετάσεων που αυτός θα μας συστήσει (σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα) ώστε να διασφαλίζεται η καλή κατάσταση όλων των οργάνων (μάτια, νεφρά, αγγεία, καρδιά κ.λπ.) που μπορεί να απειληθούν από τον διαβήτη, αλλά και η σωστή φροντίδα των ποδιών μας (θα πρέπει να επισκεπτόμαστε ένα εξειδικευμένο ιατρείο διαβητικού ποδιού μία φορά τον χρόνο) είναι πολύ σημαντικές για την καλή ρύθμιση και πορεία του διαβήτη μας. Επίσης θα πρέπει να επισκεφθούμε ένα διατροφολόγο-διαιτολόγο με την έναρξη του διαβήτη και αν χρειαστεί και στη συνέχεια.

Πηγή: in.gr

Τα εμβόλια mRNA είναι μια ιατρική τεχνολογία που αναπτύσσεται εδώ και δεκαετίες. Πρόκειται για μια λύση που χρησιμοποιεί τους υπάρχοντες κυτταρικούς μηχανισμούς του σώματός μας, για να προκαλέσει μια ανοσολογική απόκριση, προστατεύοντάς μας από ιούς χωρίς να έχουμε πάθει ποτέ την αντίστοιχη λοίμωξη.

Το βασικό συστατικό είναι στο όνομά τους. Το mRNA (Messenger RiboNucleic Acid) ή αλλιώς Αγγελιαφόρο Ριβονουκλεϊκό Οξύ είναι ένα φυσικό μόριο που κωδικοποιεί τις οδηγίες για την παραγωγή πρωτεϊνών. Όταν τα κύτταρά μας επεξεργάζονται το mRNA, ένα μέρος του κυττάρου -που ονομάζεται ριβόσωμα- μεταφράζει και ακολουθεί αυτές τις οδηγίες, για να χτίσει την κωδικοποιημένη πρωτεΐνη.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της ενημέρωσης του κοινού αναφορικά με τον εμβολιασμό για τη νόσο Covid-19, προχώρησε στη δημιουργία και δημοσίευση ενημερωτικού γραφήματος με πληροφορίες σχετικά με τα εμβόλια mRNA. Δείτε παρακάτω το γράφημα:

Πηγή: vaccination-info.eu

Γράφει η Ελένη Πορφύρη, διαιτολόγος

Το ασβέστιο είναι ένα θρεπτικό συστατικό με πολύ σημαντικό ρόλο για διάφορες λειτουργίες του οργανισμού, όπως η οικοδόμηση και διατήρηση υγιών οστών και δοντιών, η πήξη του αίματος, η μετάδοση νευρικών μηνυμάτων και η ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού.

Περίπου το 99% του ασβεστίου του σώματος αποθηκεύεται στα οστά και τα δόντια. Το υπόλοιπο 1% βρίσκεται στο αίμα, στους μυς και σε άλλους ιστούς. Το σώμα παίρνει το ασβέστιο που χρειάζεται με δύο τρόπους. Ο ένας είναι με την κατανάλωση τροφίμων ή συμπληρωμάτων που περιέχουν ασβέστιο, και ο άλλος είναι από τα αποθέματα ασβεστίου του σώματος, δηλαδή τα οστά.

Εδώ και πάρα πολλά χρόνια είναι γνωστό ότι το ασβέστιο είναι το συστατικό – κλειδί για υγιή οστά. Το να λαμβάνουμε αρκετό ασβέστιο από την παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση βοηθά στην σωστή ανάπτυξη των οστών, αλλά και στην επιβράδυνση της απώλειας οστικής μάζας καθώς μεγαλώνουμε.

Ωστόσο, το γάλα δεν είναι ούτε η μοναδική, ούτε η καλύτερη πηγή ασβεστίου. Ενώ το ασβέστιο και τα γαλακτοκομικά προϊόντα μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο οστεοπόρωσης και καρκίνου του παχέος εντέρου, η υψηλή πρόσληψη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη και πιθανώς και καρκίνου των ωοθηκών. Επιπλέον, τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά καθώς και ρετινόλη (βιταμίνη Α), η οποία σε υψηλά επίπεδα μπορεί παράδοξα να αποδυναμώσει τα οστά.

Τα υπόλοιπα τρόφιμα που είναι καλές πηγές ασβεστίου εκτός από τα γαλακτοκομικά προϊόντα, είναι ο σολωμός, τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα φασόλια και τα τρόφιμα σόγιας.

Όσον αφορά στα συμπληρώματα ασβεστίου, συχνά περιέχουν βιταμίνη D, καθώς ο συνδυασμός των δύο αυτών θρεπτικών συστατικών φαίνεται να είναι πιο επωφελής για την υγεία των οστών. Αν κάποιος δεν τρώει αρκετές τροφές που περιέχουν ασβέστιο, το σώμα θα απομακρύνει το ασβέστιο από τα οστά. Στην ιδανική περίπτωση, το ασβέστιο που «δανείζεται» από τα οστά θα αντικατασταθεί αργότερα. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα.

Παρακάτω ακολουθούν 5 απλές συμβουλές για να χτίσετε γερά και υγιή οστά:

Καταναλώστε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο

Καταναλώστε και άλλα τρόφιμα εκτός από γαλακτοκομικά. Περιορίστε το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα σε μία έως δύο μερίδες ημερησίως, καθώς δεν κάνουν απαραίτητα καλό στα οστά σας, και αρχίστε να προσλαμβάνετε ασβέστιο και από άλλες πηγές. Άλλα τρόφιμα (εκτός από τα γαλακτοκομικά) που είναι πλούσια σε ασβέστιο περιλαμβάνουν τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και το μπρόκολο, τα οποία είναι και οι δύο εξαιρετικές πηγές βιταμίνης Κ, ένα άλλο βασικό θρεπτικό συστατικό για την υγεία των οστών. Επίσης, τα φασόλια και το tofu μπορούν να αποτελέσουν μια πολύ καλή πηγή ασβεστίου.

Καλύψτε τις ανάγκες σας για βιταμίνη D

Η βιταμίνη D διαδραματίζει βασικό ρόλο μαζί με το ασβέστιο στην ενίσχυση της υγείας των οστών. Συντίθεται στο δέρμα μας, μετά από την έκθεση στον ήλιο και πολύ μικρή ποσότητα λαμβάνεται μέσω της διατροφής. Φροντίστε να εκτίθεστε για περίπου 15 – 20 λεπτά την ημέρα στον ήλιο, αν όμως τα επίπεδα σας σε βιταμίνη D εξακολουθούν να είναι χαμηλά, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για να λάβετε κάποιο συμπλήρωμα βιταμίνης D.

Γίνετε πιο δραστήριοι

Η τακτική άσκηση, όπως το περπάτημα ή το τζόκινγκ, αποτελεί ουσιαστικό μέρος της οικοδόμησης και της διατήρησης ισχυρών οστών.

Προσέξτε την μεγάλη πρόσληψη ρετινόλης (βιταμίνη Α)

Μην καταναλώνετε μεγάλες ποσότητες από εμπλουτισμένο γάλα, ενεργειακές μπάρες και δημητριακά πρωινού, τα οποία έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Α, η οποία αποδυναμώνει τα οστά.

Βοηθήστε τα παιδιά σας να χτίσουν γερά οστά

Η παιδική και εφηβική ηλικία είναι η περίοδος κατά την οποία τα οστά αναπτύσσουν την μέγιστη αντοχή τους. Βοηθώντας τους νέους να ακολουθούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής, ο οποίος να περιλαμβάνει τόσο φυσική δραστηριότητα όσο και ισορροπημένη διατροφή (επαρκή πρόσληψη ασβεστίου), και εξασφαλίζοντας υγιή επίπεδα βιταμίνης D, μπορούμε να τους βοηθήσουμε να διατηρήσουν δυνατά και υγιή οστά σε όλη την ενήλικη ζωή τους.

Από τον Βρετανό κολυμβητή και ασθενή με σακχαρώδη διαβήτη Steve στο diabetes.org.uk.

Είμαι διαβητικός εδώ και 47 χρόνια. Ήμουν μόλις 8 ετών όταν διαγνώστηκα και πήγα στο νοσοκομείο για να σταθεροποιηθώ και να λάβω την ινσουλίνη. Όταν βγήκα από το νοσοκομείο μια εβδομάδα αργότερα η Αγγλία είχε κερδίσει το World Cup.

Θυμάμαι πάντα ότι βρισκόμουν στο νοσοκομείο και η νοσοκόμα ερχόταν και μου έδινε μια ένεση δύο φορές την ημέρα, πράγμα που με ενόχλησε γιατί πονάει και δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί έπρεπε να κάνω ένεση δύο φορές την ημέρα.

Το επόμενο βράδυ η μαμά και ο μπαμπάς μου ήρθαν να με επισκεφτούν και η μαμά μου για να με συμβουλεύσει σκέφτηκε να το κάνει με ένα τρόπο που θα με σόκαρε εκείνη την περίοδο. Μου είπε ότι αν έτρωγα ξανά γλυκά ή σοκολάτα, θα κατέληγα να τυφλωθώ ή να χάσω τα πόδια.

Θέλω να ενθαρρύνω κάθε άτομο που μόλις διαγνώστηκε με διαβήτη ότι μπορεί να ζήσει μια πολύ φυσιολογική ζωή.

Από τότε ήμουν σε θέση να αποδείξω ότι η ζωή με διαβήτη δεν είναι το τέλος του κόσμου. Ως κολυμβητής, ανέλαβα την κολύμβηση μεγάλων αποστάσεων στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και έχω περάσει τα χρόνια κολυμπώντας σε όλο το μήκος της λίμνης Windermere 10,5 μίλια, στο Morecambe Bay 11 μίλια και στο Ullswater που είναι 7 μίλια.

Τον Αύγουστο του 1980 έγινα μέλος μιας ομάδας έξι ατόμων που κολύμπησαν στο English Channel από την Αγγλία στη Γαλλία. Γι ‘αυτό θέλω να ενθαρρύνω κάθε άτομο που μόλις διαγνώστηκε με διαβήτη ότι μπορεί να ζήσει μια πολύ φυσιολογική ζωή. Οπότε μην τα παρατάς!

Steve

Πηγή: diabetes.org.uk

Το «burnout» (εξάντληση) του σακχαρώδη διαβήτη είναι ένας όρος που περιγράφει τη συναισθηματική κόπωση και απογοήτευση που αισθάνονται τα άτομα με διαβήτη, όταν φτάνουν στο σημείο να κουράζονται από την καθημερινή αυτοφροντίδα της νόσου.

Δεν είναι ίδιο με την κατάθλιψη, συμβαίνει όμως όταν ο ασθενής είτε δεν επιθυμεί να αλλάξει είτε είναι απλά κουρασμένος από την ατελείωτη προσπάθεια που απαιτεί η αυτοφροντίδα. Ο κλινικός ψυχολόγος William Polonsky για να το περιγράψει πιο απλά, εξήγησε ότι τα άτομα που βρίσκονται σε burnout, «πολεμούν με το διαβήτη τους και χάνουν».

Η κατάσταση αυτή μπορεί να είναι είτε προσωρινή είτε μόνιμη.

Ποια είναι τα σημάδια του

Tα σημάδια του «burnout» του διαβήτη περιλαμβάνουν:

– Αποδέσμευση από την αυτοδιαχείριση, όπως μείωση του χρόνου αυτοελέγχου της γλυκόζης αίματος και διαχείρισης των αποτελεσμάτων, παράλειψη λήψης αντιδιαβητικής αγωγής, δόσεων ινσουλίνης, καθημερινής φροντίδας των ποδιών, τακτικής σωματικής άσκησης κ.ά.
– Ανθυγιεινή ή ανεξέλεγκτη διατροφή, χωρίς υπολογισμό των υδατανθράκων.
– Aρνητικά συναισθήματα για τη νόσο ή τη διαχείρισή της και σκέψεις εγκατάλειψης.
– Μη συμμετοχή στη θεραπευτική εκπαίδευση, αποφυγή ραντεβού ιατρικής περίθαλψης.

Πώς μπορείτε να το διαχειριστείτε

– Αφιερώστε χρόνο για να κάνετε πράγματα που σας αρέσουν.
– Αποφύγετε το στρες και την απογοήτευση γύρω από τις διακυμάνσεις των μετρήσεων γλυκόζης. Βάλτε στόχο να είστε κινητοποιημένοι και «όχι τέλειοι» για να αποφύγετε το άγχος.
– Βάλτε μικρούς και ρεαλιστικούς θεραπευτικούς στόχους.
– Δώστε προσοχή στα συναισθήματά σας. Εστιάστε στα οφέλη της αυτοδιαχείρισης καταγράφοντας τις μετρήσεις της γλυκόζης και την αντίστοιχη συναισθηματική σας κατάσταση, ώστε να αποκτήσετε εσείς τον μελλοντικό έλεγχο.
– Αναζητήστε βοήθεια και υποστήριξη από τους επαγγελματίες υγείας όταν νομίζετε ότι ξεφεύγετε συναισθηματικά αλλά και τους οικείους σας.

Η κατάλληλη υποστήριξη, η συνεχής καθοδήγηση και η θεραπευτική συμμαχία μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην επίτευξη των θεραπευτικών στόχων, στην αποφυγή των επιπλοκών και στη διατήρηση της ποιότητας ζωής του ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη.

Βιβλιογραφική Πηγή: Μαρία Μελετιάδου, Περιοδικό «Στα χρώματα του διαβήτη», Τεύχος 35, Απρίλιος- Ιούνιος 2021, σελ. 66-69.

Γιατί είναι απαραίτητος για όλους ο προληπτικός έλεγχος

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία «ύπουλη» ασθένεια καθώς στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν εκδηλώνεται έγκαιρα με κάποια συμπτώματα. Τα επίπεδα σακχάρου όταν παραμένουν υψηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορούν να βλάψουν πολλά από τα όργανα του σώματος και να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές.

Ο διαβήτης αποτελεί το πρώτο αίτιο νεφρικής ανεπάρκειας που χρήζει αιμοκάθαρσης, καθώς και το πρώτο αίτιο της τύφλωσης των ενηλίκων, του εμφράγματος και του εγκεφαλικού επεισοδίου, του ακρωτηριασμού των κάτω άκρων και της στυτικής δυσλειτουργίας.

Για αυτό και η έγκαιρη πρόληψη είναι μείζονος σημασίας.

Ποια είναι τα κλασικά συμπτώματα του διαβήτη

Ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και κυρίως από τον τύπο του διαβήτη. Γενικά ο τύπος 1 είναι αυτός που είναι πιθανότερο να εκδηλωθεί ξαφνικά – και σε μικρότερη ηλικία – με τα θορυβώδη συμπτώματα της οξείας επιπλοκής του, της διαβητικής κετοξέωσης, ενώ ο τύπος 2 συνήθως ακολουθεί πιο «ύπουλη» πορεία ή μπορεί να είναι ακόμα και τελείως ασυμπτωματικός.

Πάντως συμπτώματα που μπορεί να υπάρχουν και θεωρούνται κλασικά για κάθε τύπο διαβήτη είναι:

– Συχνοουρία – Πολυουρία
– Απώλεια Βάρους
– Αδυναμία / Καταβολή
– Πολυδιψία – Πολυφαγία
– Έλλειψη ενδιαφέροντος και συγκέντρωσης
– Εμετοί και στομαχικός πόνο
– Μουδιάσματα στα άκρα
– Πληγές που αργούν να επουλωθούν
– Θολή όραση
– Συχνές λοιμώξεις

Πρόληψη

Το πρώτο βήμα για την πρόληψη είναι να γνωρίζουμε τι κίνδυνο έχουμε να αναπτύξουμε διαβήτη. Στους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης προδιαβήτη ή διαβήτη τύπου 2 περιλαμβάνονται:

– Οι τιμές γλυκόζης αίματος εκτός των κανονικών ορίων
– Η ηλικία άνω των 45 ετών
– Το οικογενειακό ιστορικό διαβήτη ανεξάρτητα από την ηλικία
– Το υπερβολικό βάρος ή η παχυσαρκία
– Η καθιστική ζωή σε συνδυασμό με τη σπάνια σωματική άσκηση
– Η υψηλή αρτηριακή πίεση
– Τα χαμηλά επίπεδα «καλής» (HDL) χοληστερόλης στο αίμα
– Τα υψηλά τριγλυκερίδια αίματος
– Ο διαβήτης κατά την εγκυμοσύνη
– Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
– Το ιστορικό με παθήσεις της καρδιάς, του εγκεφάλου ή των κάτω μελών
– Ορισμένες δερματικές παθήσεις όπως η μελανίζουσα ακάνθωση

Τέλος, στην κατηγορία εντάσσονται τα άτομα που ανήκουν σε εθνικές ομάδες υψηλού κινδύνου όπως Λατινοαμερικάνοι, Ισπανικής προέλευσης, Αφρικανοαμερικανοί, Ινδιάνοι της Αμερικής, ιθαγενείς της Αλάσκας και Αμερικανοασιάτες.

Σαφώς υπάρχουν παράγοντες για τους οποίους δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι ώστε να προλάβουμε τη νόσο, γεγονός το οποίο ισχύει κατά βάση στην περίπτωση του διαβήτη τύπου 1. Η γνώση όμως των παραπάνω σε συνδυασμό με τη λήψη ορισμένων μέτρων, όπως ο προληπτικός έλεγχος και η υιοθέτηση ενός υγιέστερου τρόπου ζωής μπορούν να βοηθήσουν σε αυτή την κατεύθυνση.

Πηγές

Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διαχείριση του Διαβητικού Ασθενούς, 2018., www.ede.gr/wp-content/uploads/2012/odigies.pdf
World Health Organisation, “Definition, Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus and its Complications” (1999). Archived (PDF)from the original on 2003-03-08.
World Health Organization, ‘About diabetes’, Archived from the original on 31 March 2014. Retrieved 4 April 2014.

Το μαγειρικό αλάτι είναι μια χημική ένωση που αποτελείται κατά 40% από νάτριο (Na) και κατά 60% από χλώριο (Cl). Δηλαδή 1 γρ. αλάτι ισοδυναμεί με 0,4 γρ. νάτριο. Πολλοί πιστεύουν ότι πετυχαίνουν χαμηλή πρόσληψη αλατιού/νατρίου επειδή δεν προσθέτουν επιπλέον αλάτι στο πιάτο τους. Όμως, εκτός από το επιτραπέζιο, υπάρχουν πολλές τροφές που περιέχουν κρυμμένο προστιθέμενο αλάτι ή νάτριο. Έρευνες σε ευρωπαϊκά κράτη έχουν δείξει ότι το 70-75% του προσλαμβανομένου νατρίου προέρχεται από επεξεργασμένες τροφές και τα γεύματα.

Το ψωμί είναι από τους μεγαλύτερους προμηθευτές αλατιού στη διατροφή των Ελλήνων. Το νάτριο συνήθως προέρχεται από αυξητικούς παράγοντες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του. Τα ολικής αλέσεως, τα πολύσπορα και κάποια νέα προϊόντα με εναλλακτικά αλεύρια είναι καλές επιλογές που περιέχουν λιγότερο νάτριο και περισσότερες φυτικές ίνες αλλά και βιταμίνες του συμπλέγματος Β.

Η ελάχιστη ποσότητα νατρίου που χρειάζεται ένας υγιής ενήλικας εκτιμάται ότι είναι 0,18-0,23 γρ. ημερησίως (υπό την προϋπόθεση ότι δεν ιδρώνει). Ωστόσο, μια διατροφή που παρέχει αυτή την ποσότητα νατρίου είναι πιθανό να μην μπορεί να καλύψει τις ανάγκες σε άλλα θρεπτικά συστατικά. Επομένως, προκειμένου να διασφαλιστεί η επάρκεια σε άλλες θρεπτικές ουσίες και να αναπληρωθούν οι απώλειες νατρίου μέσω του ιδρώτα, οι υγιείς ενήλικες χρειάζονται περίπου 1,5 γρ. νάτριο την ημέρα, που αντιστοιχεί σε 3,8 γρ. αλάτι ημερησίως.

Επειδή όμως είναι δύσκολο να επιτευχθεί μια τέτοια πρόσληψη –δεδομένου ότι μέση κατανάλωση αλατιού στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη κυμαίνεται στα 8-11 γρ. ημερησίως–, μια πιο ρεαλιστική σύσταση από παγκόσμιους οργανισμούς και εθνικές αρχές είναι τα 5-6 γρ. αλάτι την ημέρα.

Οι προτεινόμενες τιμές

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) συγκεκριμένα προτείνει τιμή αναφοράς πρόσληψης για τις ανάγκες επισήμανσης των τροφίμων τα 6 γρ. αλάτι για το γενικό πληθυσμό. Παιδιά μικρότερα των 11 ετών θα πρέπει να προσλαμβάνουν ακόμα λιγότερο από τα 6 γρ. ημερησίως.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει λιγότερο από 5 γρ. αλάτι ημερησίως (2 γρ. νάτριο) και ίδιες συστάσεις ισχύουν και για την Ελλάδα. Η ποσότητα 5 γρ. ισοδυναμεί με 1 κουταλάκι του γλυκού (ή καλύτερα τα 3/4 αυτού).

Πόσο αλάτι τρώμε στην Ελλάδα

Όπως πάντα, έχουμε στη διάθεσή μας ελάχιστα στοιχεία για τη διατροφική συμπεριφορά των Ελλήνων, αλλά μια ενδεικτική έρευνα στη Βόρεια Ελλάδα (μελέτη Sin 2015-2016) έδειξε ότι οι Θεσσαλονικείς άνδρες καταναλώνουν 11,9 γρ. ημερησίως και οι γυναίκες 9,7 γρ. – ποσότητα διπλάσια από τις συστάσεις.

Πηγή: www.capital.gr

Γράφει η Ελένη Πορφύρη, διαιτολόγος

Το άγχος είναι αναπόφευκτο κομμάτι της σύγχρονης ζωής και σε πολλές περιπτώσεις έχει επιβλαβείς συνέπειες για την υγεία. Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις του άγχους περιλαμβάνουν ταχυκαρδίες, εξάντληση, αϋπνία, ημικρανίες και γαστρεντερικές διαταραχές. Εκτός από τις τεχνικές χαλάρωσης, στις φυσικές μεθόδους καταπολέμησης του άγχους κατά την διάρκεια της ημέρας καθώς και για διαταραχές του ύπνου, περιλαμβάνεται η χρήση βοτάνων με αγχολυτική / καταπραϋντική δράση. Μερικά από αυτά είναι τα εξής:

Πράσινο τσάι

Το πράσινο τσάι χρησιμοποιείται συχνά ως χαλαρωτικό ποτό. Αν και μπορεί να περιέχει περισσότερη καφεΐνη από τον καφέ, η θεανίνη που εμπεριέχεται σε αυτό, φαίνεται να εξουδετερώνει το διεγερτικό της αποτέλεσμα σε κάποιο βαθμό. Η L-θεανίνη είναι ένα αμινοξύ που εκχυλίζεται από το πράσινο ή το μαύρο τσάι. Έρευνες δείχνουν ότι το παρόν αμινοξύ βοηθά στην καταστολή του αυξημένου καρδιακού ρυθμού και μειώνει την πίεση του αίματος, ενώ σε ορισμένες μελέτες σε ανθρώπους έχει αποδειχτεί ότι μειώνει το άγχος.

Χαμομήλι (Matricaria chamomilla)

Τα κύρια συστατικά του, που περιλαμβάνουν φλαβονοειδή, κουμαρίνες, τανίνες και βλεννίνες, του δίνουν ισχυρές αντιμολυσματικές, αντιφλεγμονώδεις, αγχολυτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες. Ηρεμεί τα νεύρα και ανακουφίζει από έντονα συναισθηματικά προβλήματα. Δρα κατά της αϋπνίας, της ανησυχίας και της νευρικής έντασης. Λειτουργεί σαν ηρεμιστικό σε καταστάσεις στρες, ημικρανίες, νευραλγίες και ζαλάδες ενώ είναι και αντισπασμωδικό.

Βαλεριάνα (Valeriana officinalis)

Είναι ευεργετική για τις διαταραχές του ύπνου, που συχνά συνδέονται με το άγχος και το στρες. Έχει κατευναστική δράση που οφείλεται στα δραστικά συστατικά valepotriates, που περιέχονται στη ρίζα του φυτού. Η βαλεριάνα έχοντας ήπια ηρεμιστική δράση βοηθά στην καταπολέμηση προβλημάτων που προκύπτουν από άγχος, κράμπες, τρέμουλο, υπερένταση και νευρικότητα. Παράλληλα, δρα ως υπναγωγός καθώς έχει την ιδιότητα να ελαττώνει το χρόνο εισαγωγής στον ύπνο, έχει πολύτιμη δράση στην αντιμετώπιση της αϋπνίας και προάγει τον φυσικό και ξεκούραστο ύπνο.

Σκαφίδιο (Scutellaria lateriflora)

Χρησιμοποιείται ως αγχολυτικό και τονωτικό υπό τη μορφή αφεψήματος (τσάι, 15-20g ξηρού βοτάνου σε ένα φλυτζάνι του τσαγιού νερό, 3-5 φορές την ημέρα). Έχει ηρεμιστικές, σπασμολυτικές, διουρητικές και τονωτικές ιδιότητες. Λαμβάνεται από του στόματος για την θεραπεία της νευρικής εξάντλησης, των πονοκεφάλων, της προεμμηνορρυσιακής έντασης, του άγχους, της υστερίας, της κατάθλιψης, των νευρικών κρίσεων και της αϋπνίας.

Τζιτζιφιά (Ziziphus jujuba var. Spinosa)

Οι άνθρωποι που υποφέρουν από αϋπνία, ή στρες, μπορούν να καταναλώσουν το εκχύλισμα σπόρων της τζιτζιφιάς ή αφέψημα από τζίτζιφα. Η ηρεμιστική φύση των οργανικών ενώσεων που περιέχονται σε αυτό το ευεργετικό φρούτο ηρεμεί το σώμα και το μυαλό.

Λυκίσκος, το «ζυθοβότανο» (Humulus lupulus)

Χρησιμοποιείται συχνά ως ήπιο ηρεμιστικό για διαταραχές άγχους, που περιλαμβάνουν νευρικότητα, κατάθλιψη και αϋπνία. Ένα μαξιλάρι γεμάτο λυκίσκο πιστεύεται ότι είναι ένα παραδοσιακό φάρμακο για νευρικότητα, αυτί και πονόδοντο.

Πασιφλόρα (Passiflora incarnata)

Αναμφισβήτητα η πιο κοινή φαρμακευτική χρήση του τσαγιού ή των εκχυλισμάτων της πασιφλόρας είναι η καταπολέμιση της αϋπνίας. Έρευνες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση χαμηλών ποσοτήτων του συγκεκριμένου τσαγιού έχει κάποια βραχυπρόθεσμα οφέλη σε ενήλικες με προβλήματα ύπνου. Φαίνεται να ενισχύει το επίπεδο του γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA) στον εγκέφαλο. Αυτή η ένωση μειώνει την εγκεφαλική δραστηριότητα, συμβάλλοντας σε ένα πιο χαλαρό και καλύτερο ύπνο. Παράλληλα, χρησιμοποιείται και για την καταπολέμηση της νευρικότητας, του άγχους και της πίεσης και φαίνεται ότι δεν προκαλεί υπνηλία ή μειωμένη απόδοση στην εργασία.

Flower photo created by 8photo – www.freepik.com

Γράφει ο Θανάσης Τσιούδας, διαιτολόγος – διατροφολόγος

Η πρωτεΐνη αποτελεί το κυριότερο δομικό και λειτουργικό συστατικό όλων των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος. Είναι απαραίτητη για:

την ανάπτυξη, τη διατήρηση και την αναδόμηση των ιστών του σώματος
την παραγωγή ενζύμων, ορμονών, νευροδιαβιβαστών και αντισωμάτων

Ωστόσο, οι περισσότεροι από εμάς καταναλώνουμε πολύ περισσότερη πρωτεΐνη από ό, τι πραγματικά χρειαζόμαστε – ειδικά όταν πρόκειται για το κρέας. Πολλοί μάλιστα, ακολουθούν δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες για την απώλεια βάρους που μπορεί να είναι κατάλληλες για μερικά άτομα, αλλά όχι για όλους.

Πόση πρωτεΐνη χρειαζόμαστε πραγματικά;

Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη (RDA) πρωτεΐνης εξαρτάται από την ηλικία και το βάρος σας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στα παιδιά, στις έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες, στους αθλητές, στους ηλικιωμένους και στα άτομα που αναρρώνουν από τραυματισμούς που χρειάζονται περίπου 25 % περισσότερη πρωτεΐνη από έναν τυπικό ενήλικα άντρα ή γυναίκα, επειδή το σώμα τους δημιουργεί περισσότερους μυς.

Γενικά, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων συνιστούν 10 – 35 % των ημερήσιων θερμίδων σας να προέρχονται από πρωτεΐνες. Έτσι, αυτό αντιστοιχεί περίπου σε:

46 γραμμάρια πρωτεΐνης για ενήλικες γυναίκες και
56 γραμμάρια πρωτεΐνης για ενήλικες άνδρες.

Πρωτεϊνικές Δίαιτες

Το μεγαλύτερο πιθανό πρόβλημα με τις δίαιτες υψηλές σε πρωτεΐνες είναι ότι εκείνες στηρίζονται κυρίως στην κατανάλωση πρωτεΐνης ζωικής προέλευσης όπως:

κόκκινο κρέας
πουλερικά
ψάρια
θαλασσινά
αυγά
γαλακτοκομικά – γάλα, γιαούρτι, τυριά

Ωστόσο, ο οργανισμός δεν προσλαμβάνει αρκετές φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά, βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, τα οποία βρίσκονται στα δημητριακά, τα λαχανικά και τα φρούτα.

Κατά τη διάρκεια εφαρμογής τέτοιων διαιτών είναι σημαντική η εναλλαγή πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης με πηγές πρωτεΐνης φυτικής προέλευσης, οι οποίες θα σας δώσουν τα παραπάνω εξίσου αναγκαία θρεπτικά συστατικά. Τέτοιες πηγές είναι:

όσπρια
ξηροί καρποί
σπόροι
σόγια
δημητριακά
εμπλουτισμένα δημητριακά
λαχανικά

Εναλλακτικά τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη φυτικής προέλευσης

Τρόφιμα	Πρωτεΐνη (γρ.)
Ξηροί καρποί
Αμύγδαλα, ¼ φλιτζανιού	8
Ανάμικτοι ξηροί καρποί, ¼ φλιτζανιού	6
Φιστίκια, ¼ φλιτζανιού	9,5
Καρύδια, ¼ φλιτζανιού	4,5
Ηλιόσποροι 1/3 φλιτζανιού	6
Ταχίνι, 2 κουταλιές της σούπας	5
Φυστικοβούτυρο, 2 κουταλιές της σούπας	8
Σιτηρά
Κινόα, μαγειρεμένη, 1 φλιτζάνι	8
Καστανό ρύζι, μαγειρεμένο, 1 φλιτζάνι	5
Ψωμί ολικής άλεσης, 1 φέτα	6
Πλιγούρι σίκαλης, μαγειρεμένο, 1 φλιτζάνι	6
Πλιγούρι βρώμης βρασμένο, 1 φλιτζάνι	6
Όσπρια & προϊόντα σόγιας
Φακές, μαγειρεμένες, 1 φλιτζάνι	18
Μαύρα φασόλια, μαγειρεμένα, 1 φλιτζάνι	15
Φασόλια, μαγειρεμένα, 1 φλιτζάνι	13
Φασόλια σόγιας, μαγειρεμένα, 1 φλιτζάνι	22
Σόγια μαγειρεμένη, 1/3 φλιτζανιού	10
Tofu, ¾ φλιτζανιού	15,5
Μπιφτέκι λαχανικών, 60γρ	14

Είναι επιβλαβής η αυξημένη κατανάλωση πρωτεΐνης;

H διατροφική πρωτεΐνη φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε πολλές μεταβολικές διεργασίες, όπως ο κορεσμός, η κυτταρική σηματοδότηση, η θερμογένεση και η γλυκαιμική ρύθμιση στο σώμα. Αυτό το φαινόμενο καθίσταται σημαντικό και ωφέλιμο όταν η κατανάλωση είναι υψηλότερη από την ημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη (RDA) για ένα χρονικό διάστημα. Μεγάλη ανησυχία υπάρχει σχετικά με το επίπεδο της διατροφικής πρωτεΐνης και της νεφρικής λειτουργίας που παρουσιάζονται συχνά στις κατευθυντήριες γραμμές για τη δημόσια υγεία. Εκτός από τους ισχυρισμούς ότι η υψηλή πρόσληψη πρωτεϊνών μακροπρόθεσμα προκαλεί νεφρική νόσο, μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι η νεφρική λειτουργία μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά από την εφαρμογή διαιτών με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες για μεγάλα διαστήματα.

Συνολικά, υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες ενέχουν σοβαρό κίνδυνο για τη λειτουργία των νεφρών σε υγιείς πληθυσμούς. Όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες κλινικές δοκιμές παρέμβασης, στις οποίες αυξάνεται η διατροφική πρωτεΐνη σε υγιή άτομα, θα πρέπει να συνεχίσουν να διεξάγονται για να προσδιοριστεί η αποτελεσματικότητα και οι πιθανές αρνητικές συνέπειες μιας τέτοιας διατροφής.

Ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά την υψηλότερη πρόσληψη πρωτεϊνών πρέπει να δίνουν οι πιο ευαίσθητες ομάδες. Παρόλο που οι δίαιτες αυτές προκαλούν αλλαγές στη νεφρική λειτουργία (δηλ. παρατηρείται αυξημένος ρυθμός σπειραματικής διήθησης GFR) και σε αρκετούς σχετικούς ενδοκρινικούς παράγοντες, που μπορεί να είναι επιβλαβείς για τις πιο ευαίσθητες ομάδες όπως οι διαβητικοί και εκείνοι με υπάρχουσα νεφρική νόσο, δεν υπάρχει επαρκής έρευνα για την επέκταση αυτών των ευρημάτων σε υγιή άτομα με φυσιολογική νεφρική λειτουργία αυτή τη στιγμή.

Η διακοπή του καπνίσματος είναι αναμφίβολα μια δύσκολη υπόθεση. Τα οφέλη όμως από τη διακοπή του αποτελούν το βασικό κίνητρο σε αυτή την κατεύθυνση και είναι μάλιστα πιο άμεσα απ’ ό,τι πολλοί μπορεί να νομίζουν. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), συμβάλλοντας σε αυτό το μέτωπο, κατέγραψε και συγκέντρωσε τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, τα οποία ξεκινούν από τα πρώτα 20 κιόλας λεπτά.

20 λεπτά

Η πίεση του αίματος και οι σφυγμοί επιστρέφουν σε φυσιολογικά επίπεδα.

8 ώρες

Τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα επιστρέφουν σε φυσιολογικά επίπεδα και τα επίπεδα της νικοτίνης και του μονοξειδίου του άνθρακα μειώνονται πάνω από το μισό.

24 ώρες

Το μονοξείδιο του άνθρακα έχει αποβληθεί πλήρως από το σώμα. Οι πνεύμονες αρχίζουν να αποβάλουν τα κατάλοιπα του τσιγάρου μέσω της βλέννης.

48 ώρες

Η νικοτίνη έχει αποβληθεί πλήρως από το σώμα. Η αίσθηση της γεύσης και της όσφρησης βελτιώνονται σημαντικά.

72 ώρες

Η αναπνοή γίνεται ευκολότερη. Οι βρόγχοι αρχίζουν να χαλαρώνουν και τα επίπεδα ενέργειας αυξάνονται.

2 έως 12 εβδομάδες

Βελτιώνεται η κυκλοφορία του αίματος σε όλο το σώμα, διευκολύνοντας σημαντικά το βάδισμα και το τρέξιμο.

3 έως 9 μήνες

Ο βήχας η δύσπνοια και τα αναπνευστικά προβλήματα υποχωρούν αισθητά καθώς η λειτουργία των πνευμόνων έχει αυξηθεί μέχρι και κατά 10%.

1 χρόνος

Ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής μειώνεται κατά το ήμισυ.

5 χρόνια

Ο κίνδυνος για εγκεφαλικό επεισόδιο μειώνεται σχεδόν στο μισό σε σύγκριση με τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει ένας καπνιστής.

10 χρόνια

Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα μειώνεται στο μισό σε σύγκριση με τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει ένας καπνιστής. Το ίδιο ισχύει και για τον καρκίνο του στόματος, του λαιμού, του οισοφάγου, της ουροδόχου κύστης, του τραχήλου της μήτρας και του παγκρέατος.

15 χρόνια

Οι πιθανότητες καρδιακής προσβολής είναι ίδιες με αυτές ενός ανθρώπου που δεν έχει καπνίσει ποτέ.

Πηγές

Mahmud, A, Feely, J. Effect of Smoking on Arterial Stiffness and Pulse Pressure Amplification. Hypertension. 2003; 41(1):183-7.
U.S. Department of Health and Human Services. The Health Consequences of Smoking: Nicotine Addiction: A Report of the Surgeon General. U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Centers for Disease Control, Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health. DHHS Publication No. (CDC) 88-8406. 1988.
U.S. Department of Health and Human Services. The Health Benefits of Smoking Cessation. U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Centers for Disease Control, Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health. DHHS Publication No. (CDC) 90-8416. 1990.
Doll R, Peto R, Boreham J, Sutherland I. Mortality in relation to smoking: 50 years’ observations on male British doctors. BMJ. 2004; 328(7455):1519-1527.
US Department of Health and Human Services 2004, The Health Consequences of Smoking: A Report of the Surgeon General, US Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2004.

Newer Posts

Older Posts

Πώς θα ζήσουμε καλύτερα με τον διαβήτη

1) Μαθαίνουμε να τρώμε σωστά

2) Βάζουμε τη σωματική άσκηση στη ζωή μας

3) Αδυνατίζουμε

4) Κρατάμε χαμηλά την πίεσή μας

5) Ελέγχουμε τις τιμές των λιπιδίων μας

6) Μετράμε μόνοι μας το σάκχαρό μας

7) Δεν αμελούμε το τσεκ απ

Καταναλώστε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο

Καλύψτε τις ανάγκες σας για βιταμίνη D

Γίνετε πιο δραστήριοι

Προσέξτε την μεγάλη πρόσληψη ρετινόλης (βιταμίνη Α)

Βοηθήστε τα παιδιά σας να χτίσουν γερά οστά

Ποια είναι τα σημάδια του

Πώς μπορείτε να το διαχειριστείτε

Βιβλιογραφική Πηγή: Μαρία Μελετιάδου, Περιοδικό «Στα χρώματα του διαβήτη», Τεύχος 35, Απρίλιος- Ιούνιος 2021, σελ. 66-69.

Γιατί είναι απαραίτητος για όλους ο προληπτικός έλεγχος

Ποια είναι τα κλασικά συμπτώματα του διαβήτη

Πρόληψη

Πηγές

Οι προτεινόμενες τιμές

Πόσο αλάτι τρώμε στην Ελλάδα

Πράσινο τσάι

Χαμομήλι (Matricaria chamomilla)

Βαλεριάνα (Valeriana officinalis)

Σκαφίδιο (Scutellaria lateriflora)

Τζιτζιφιά (Ziziphus jujuba var. Spinosa)

Λυκίσκος, το «ζυθοβότανο» (Humulus lupulus)

Πασιφλόρα (Passiflora incarnata)

Πόση πρωτεΐνη χρειαζόμαστε πραγματικά;

Εναλλακτικά τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη φυτικής προέλευσης

Είναι επιβλαβής η αυξημένη κατανάλωση πρωτεΐνης;

20 λεπτά

8 ώρες

24 ώρες

72 ώρες

2 έως 12 εβδομάδες

3 έως 9 μήνες

1 χρόνος

5 χρόνια

10 χρόνια

15 χρόνια

Πηγές

ΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ