Blog

Γράφει η δρ. Δ. Καραγιάννη, παθολόγος – διαβητολόγος

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια πάθηση όπου το σώμα δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τη γλυκόζη που λαμβάνουμε από τα τρόφιμα για τη μετατροπή της σε ενέργεια. Χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης της ινσουλίνης από το πάγκρεας, είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη.

Διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη

1. Όταν το πρωινό σάκχαρο νηστείας σε δύο μετρήσεις είναι 126 mg/dl και πάνω (νηστικός για περισσότερο από οκτώ ώρες και η μέτρηση σε μικροβιολογικό εργαστήριο).

2. Όταν σε τυχαία μέτρηση η τιμή του σακχάρου είναι πάνω από 200 mg/dl σε κάποιο άτομο με συμπτώματα διαβήτη.

3. Όταν στην εξέταση καμπύλης σακχάρου η τιμή του σακχάρου δύο ώρες μετά την αρχική λήψη της γλυκόζης είναι πάνω από 200 mg/dl.

Προδιαβήτης

Πρόκειται για μεταβατικό-ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ της φυσιολογικής κατάστασης και του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Τα κριτήρια για τη διάγνωσή του είναι: σάκχαρο νηστείας 100 έως 125 mg/dl ή σε καμπύλη σακχάρου τιμή στις δύο ώρες 140 έως 199 mg/dl. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως για δυο λόγους. Πρώτον διότι χωρίς παρέμβαση, δηλαδή απώλεια βάρους, σωστή διατροφή και σωματική άσκηση είναι δυνατόν να εξελιχτεί σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (κίνδυνος έως 50% σε 5 έτη), ενώ αντίθετα η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι δυνατόν να αναστρέψει την πορεία προς τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Δεύτερον διότι σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.

Γράφει η δρ. Δ. Καραγιάννη, παθολόγος-διαβητολόγος 

Ο γλυκαιμικός δείκτης (GI) είναι ένα «εργαλείο» που μας δείχνει πόσο αυξάνουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, 2 με 3 ώρες μετά την κατανάλωση ενός τροφίμου που περιέχει 50 γραμμάρια υδατάνθρακες, σε σύγκριση με ένα τρόφιμο αναφοράς (γλυκόζη ή λευκό ψωμί). O ΓΔ παρέχει μέτρο της ποιότητας των υδατανθράκων σε μια κλίμακα από 0 έως 100 και δεν αναφέρεται στην ποσότητα. Δηλαδή ο ΓΔ παραμένει ίδιος είτε μιλάμε για κατανάλωση 10 γραμμαρίων υδατάνθρακα είτε για 100.

Γιατί μας ενδιαφέρει ο γλυκαιμικός δείκτης

Τα τρόφιμα με υψηλό ΓΔ προκαλούν απότομη και μεγάλη αύξηση του σακχάρου στο αίμα και άμεση έκκριση ινσουλίνης. Αντίθετα τα τρόφιμα χαμηλού ΓΔ λόγω της αργής πέψης και απορρόφησης τους, αυξάνουν σταδιακά τα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης και έτσι συμβάλουν σε καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο στους διαβητικούς. Έχει φανεί ότι έχουν αποδεδειγμένα οφέλη για την υγεία καθώς συμβάλουν σε μείωση των λιπιδίων του ορού και έχουν συνδεθεί με υψηλότερα επίπεδα συγκεντρώσεων HDL-χοληστερόλης και μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και καρδιαγγειακών παθήσεων.

Τέλος συντελούν θετικά στη μείωση του βάρους, καθώς βοηθούν στον έλεγχο της όρεξης και επιβραδύνουν την πείνα.

Κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν το γλυκαιμικό δείκτη:

– Ωρίμανση του τροφίμου

Όσο πιο ώριμα είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, τόσο πιο υψηλό ΓΔ έχουν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της μπανάνας. Η άγουρη έχει ΓΔ: 43 ενώ η γινωμένη 74. Αυτός είναι ο λόγος που συστήνεται στους διαβητικούς να αποφεύγουν την κατανάλωση ώριμων φρούτων.

– Παρουσία φυτικών ινών

Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα φυτικών ινών έχουν χαμηλότερες τιμές γλυκαιμικού δείκτη. Αυτό συμβαίνει γιατί οι φυτικές είναι επιβραδύνουν την απορρόφηση των υδατανθράκων.

– Τρόπος και χρόνος μαγειρέματος

Το βράσιμο και το ψήσιμο αυξάνουν το ΓΔ καθώς είτε μαλακώνουν τις φυτικές ίνες του τροφίμου είτε κάνουν τους υδατάνθρακες τους πιο εύπεπτους. Επίσης όσο περισσότερο χρόνο μαγειρεύονται τα τρόφιμα τόσο περισσότερο αυξάνεται ο ΓΔ.

– Επεξεργασία που έχει υποστεί το τρόφιμο

Όσο μικρότερη κατεργασία έχει υποστεί το τρόφιμο, τόσο μικρότερο ΓΔ έχει. Πχ τα προϊόντα ολικής αλέσεως έχουν μικρότερο ΓΔ σε σχέση με τα λευκά καθώς αυξάνουν λιγότερο το σάκχαρο του αίματος.

– Σύσταση του γεύματος

Το λίπος και οι πρωτεΐνες επηρεάζουν την γλυκαιμική αντίδραση του τροφίμου. Το λίπος επιβραδύνει την κένωση του στομάχου, ενώ οι πρωτεΐνες διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης. Συνεπώς η παρουσία λίπους στο γεύμα χαμηλώνει το ΓΔ .

– Οξύτητα

Η προσθήκη όξινων ουσιών, όπως ο χυμός λεμονιού, μειώνει το ΓΔ.

Κατάταξη τροφίμων ανάλογα το ΓΔ

Χαμηλού – ΓΔ ≤55
Μετρίου – ΓΔ 56-69
Υψηλού – ΓΔ ≥70

Υψηλού ΓΔ

1. Ψωμί άσπρο
2. Επεξεργασμένα δημητριακά πρωινού
3. Πατάτα
4. Απλά μπισκότα ή κράκερ
5. Κέικ και μάφινς
6. φρούτα, όπως μπανάνα (ειδικά ώριμη), καρπούζι, πεπόνι
7. Μέλι
8. Ζάχαρη
9. Μαλακές καραμέλες
10. Βάφλες

Χαμηλού ΓΔ

1. Πολύσπορα ψωμιά
2. Δημητριακά ολικής άλεσης
3. Βρώμη, μούσλι, κουάκερ, All Bran
4. Μπισκότα βρώμης
5. Λαχανικά
6. Γιαούρτι
7. Ρύζι αναποφλοίωτο (π.χ. Basmati)
8. Φρούτα όπως μήλα, αχλάδια, κεράσια, πορτοκάλια, σταφύλια

Τι πρέπει να ξέρουμε

Δυστυχώς, ο ΓΔ είναι ένα δύσχρηστο εργαλείο για τους καταναλωτές. Όμως, χάρη σε αυτόν οι ειδικοί γνωρίζουν, για παράδειγμα, ότι το άγριο ρύζι είναι καλύτερο από το μπασμάτι, και αυτό από το λευκό, ότι τα ολόκληρα, λιγότερο γινωμένα φρούτα είναι καλύτερη επιλογή από τους χυμούς τους, όπως και το πολύσπορο ψωμί από το ψωμί ολικής άλεσης, και αυτό από το λευκό. Ακόμα, βασισμένοι στο δείκτη αυτό συστήνουν τα γεύματα να συνοδεύονται με λαχανικά και να καταναλώνουμε δημητριακά ολικής άλεσης και όσπρια αντί για ρύζι ή πατάτες.

Ορισμένα τρόφιμα «χωρίς ζάχαρη» (π.χ. μπισκότα) παραπλανούν, καθώς πολλοί θεωρούν ότι δεν έχουν θερμίδες ή ότι δεν επηρεάζουν το σάκχαρο. Ωστόσο, το άμυλο που περιέχουν αυξάνει το σάκχαρο και πολλές φορές η θερμιδική διαφορά από τα τρόφιμα «με ζάχαρη» είναι ασήμαντη. Διαβάζετε, λοιπόν, προσεκτικά τις ετικέτες.

Πηγή: Διαβητολογικό-Παθολογικό Ιατρείο

Η δοκιμασία ανοχής της γλυκόζης ή αλλιώς «καμπύλη σακχάρου» πραγματοποιείται στις περιπτώσεις όπου υπάρχουν αμφιβολίες για τη διάγνωση του διαβήτη.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια πάθηση όπου το σώμα δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τη γλυκόζη για τη μετατροπή της σε ενέργεια. Χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης της ινσουλίνης από το πάγκρεας, είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη.

Η διαδικασία για τη δοκιμασία έχει ως εξής:

Πριν από την ημέρα της εξέτασης

– Χρειάζεται μια ισορροπημένη δίαιτα που να περιέχει τουλάχιστον 150 γραμμάρια υδατανθράκων την ημέρα για 3 ημέρες πριν την εξέταση. Φρούτα, ψωμιά, δημητριακά, crackers και αμυλούχα λαχανικά, όπως πατάτες, φασόλια και καλαμπόκι είναι καλή πηγή υδατανθράκων.
– Το άτομο θα πρέπει να μην έχει φάει και πιει, να μην καπνίσει να μην ασκηθεί έντονα τουλάχιστον 8 ώρες πριν την εξέταση.
– Οι έγκυες θα πρέπει να ενημερώσουν τον μαιευτήρα τους για τη λήψη οποιουδήποτε συνταγογραφούμενου ή μη φαρμάκου, διότι μπορεί να συστηθεί η διακοπή του πριν την εξέταση.

Την ημέρα της εξέτασης

– Το άτομο πάει στο μικροβιολογικό εργαστήριο το πρωί, νηστικό. Μπορεί να έχει πιει μόνο νερό. Τις προηγούμενες 3 μέρες έχει φάει ελεύθερα έτσι ώστε να έχει πάρει αρκετούς υδατάνθρακες και το πάγκρεας του να έχει «ξυπνήσει» καλά για να μπορέσει να ανταποκριθεί όσο γίνεται καλύτερα στη δοκιμασία.
– Στο εργαστήριο λαμβάνεται μια μικρή ποσότητα αίματος (από τη φλέβα) για έλεγχο του σακχάρου.
– Ο εξεταζόμενος πίνει ένα ποτήρι νερό μέσα στο οποίο έχουν διαλυθεί 75g άνυδρης γλυκόζης, μια σκόνη που μπορεί να πάρει ο εξεταζόμενος από το φαρμακείο. Καθώς είναι πολύ γλυκό, η κατάποσή του πρέπει να είναι μέσα σε 5-10 λεπτά.
– Ακολουθούν 2 ώρες κατά τις οποίες ο εξεταζόμενος πρέπει να παραμείνει καθιστός σε μια καρέκλα, να μην καπνίσει και να μη φάει τίποτα.
-Στο δίωρο αυτό μεσολαβούν αιμοληψίες 30, 60 και 90 λεπτά μετά τη λήψη του διαλύματος γλυκόζης.
– Στις 2 ώρες γίνεται άλλη μια αιμοληψία για να διαπιστωθεί το πόσο έχει ανέβει το σάκχαρο.

Φυσιολογικά στις 2 ώρες πρέπει να βρίσκεται κάτω από 140 mg/dl. Η διάγνωση του διαβήτη γίνεται αν το σάκχαρο έχει φτάσει ή ξεπεράσει τα 200 mg/dl. Οι ενδιάμεσες τιμές χαρακτηρίζονται ως «διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη».

Η διαβητική κετοξέωση (ΔΚΟ) είναι μία σοβαρή επιπλοκή του διαβήτη τύπου 1. Ο ασθενής μετά από κάποιο γεγονός που απορρυθμίζει το σάκχαρό του (λοίμωξη, τραυματισμός, στρες, καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο, χειρουργική επέμβαση), δεν προσαρμόζει τη δόση ινσουλίνης ανάλογα, με αποτέλεσμα την απότομη απορρύθμιση του σακχάρου και την εμφάνιση κέτωσης, δηλαδή την συσσώρευση στον οργανισμό κετονικών σωμάτων ως αποτέλεσμα του κακού μεταβολισμού.

Πριν από την εμφάνισή της κέτωσης προηγούνται για μια ή περισσότερες ώρες, πολυουρία, πολυδιψία, κόπωση, ναυτία και έμετοι και τελικά εμφανίζεται λήθαργος, που εξελίσσεται σε κώμα. Ο ασθενής μπορεί να παρουσιαστεί σε κώμα ή με διαταραγμένο το νοητικό επίπεδο, αναπνέει γρήγορα και αποπνέει οξόνη (εκπνοή με χαρακτηριστική οσμή). Η υπόταση και η ταχυκαρδία είναι σημεία βαριάς αφυδάτωσης και απώλειας ηλεκτρολυτών. Ανάμεσα στα συμπτώματα περιλαμβάνονται επίσης η εμφάνιση υψηλών επιπέδων σακχάρου στο αίμα (>240 mg/dL [> 13,3 mmol/L]), κετόνες στα ούρα, μειωμένη όρεξη, καθώς και εξάψεις.

Θεραπεία

Η θεραπεία στηρίζεται σε ορισμένους άξονες. Αυτοί είναι η αντικατάσταση των υγρών, η υποκατάσταση της ινσουλίνης, η αντικατάσταση του καλίου και των φωσφορικών και η θεραπεία πιθανής υποκείμενης λοίμωξης.

Ο ασθενής είναι σημαντικό να αντιληφθεί τη διαβητική κέτωση και να μεταφερθεί επειγόντως στο νοσοκομείο, διότι αλλιώς κινδυνεύει η ζωή του. Επιπλέον είναι βασικό να γνωρίζει ότι κύριο πρόβλημα από την κέτωση είναι ουσιαστικά η αφυδάτωση. Συνεπώς το πρώτο βήμα της θεραπείας είναι η εντατική χορήγηση ενδοφλεβίων υγρών, ενώ για τη ρύθμιση του σακχάρου αίματος δεν χρειάζονται υψηλές δόσεις ινσουλίνης. Μόλις τα επίπεδα της γλυκόζης επανέλθουν, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την αντιμετώπιση της εμφανιζόμενης υποκαλιαιμίας.

Πρόγνωση

Για να προληφθεί η εμφάνισή της ο ασθενής θα πρέπει να προβαίνει στα εξής:

– Να παίρνει πάντα την ινσουλίνη του, ακόμα και όταν δεν μπορεί να φάει.
– Να ελέγχει το σάκχαρο στο αίμα τουλάχιστον μία φορά την ημέρα και κατά προτίμηση περισσότερες από μία φορές. Να καταγράφει τις χρονικές στιγμές των μετρήσεων και τα επίπεδα γλυκόζης.
– Να ελέγχει τα ούρα για κετόνες όποτε το σάκχαρο στο αίμα είναι υψηλότερο από 240 mg dL (13,3 mmol/L) ή αισθάνεται αδιαθεσία.
– Να καλέσει γιατρό όταν έχει κετόνες και αυξημένο σάκχαρο στο αίμα. Η διαβητική κετοξέωση μπορεί να επέλθει ταχύτατα, αλλά είναι αποτρέψιμη.