Blog

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία χρόνια μεταβολική νόσος η οποία στις μέρες μας, κυρίως λόγω του δυτικού τρόπου ζωής, επηρεάζει μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού.

Ο διαβήτης παρουσιάζεται όταν ο οργανισμός αδυνατεί να παράγει μια ορμόνη που ονομάζεται ινσουλίνη, η οποία μεταξύ άλλων ρυθμίζει την ποσότητα σακχάρου που λαμβάνεται από τα τρόφιμα και κυκλοφορεί στο αίμα. Χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης ινσουλίνης είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη.

Ο διαβήτης ποικίλει σε μορφή και σοβαρότητα, αλλά ανεξάρτητα από αυτό, όλοι οι τύποι διαβήτη μπορούν να θέσουν την υγεία μας σε κίνδυνο. Εάν μείνει για αρκετό χρονικό διάστημα αρρύθμιστος, μπορεί να προκαλέσει μια σειρά σοβαρών επιπλοκών όπως καρδιαγγειακή νόσο, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, βλάβες του αμφιβληστροειδούς, βλάβες των νεύρων, κ.ά.

Για την ρύθμιση της νόσου το άτομο χρειάζεται να παρακολουθεί σε τακτά χρονικά διαστήματα τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, να λάβει φαρμακευτική αγωγή ανάλογα με τον τύπο και το στάδιό του, αλλά και να ακολουθεί ένα πρόγραμμα διατροφής και σωματικής άσκησης.

Ειδικά στο κεφάλαιο της διατροφής είναι εξαιρετικά σημαντικό να δοθεί προσοχή, καθώς μπορούν να επηρεαστούν οι διακυμάνσεις της γλυκόζης. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι ο ασθενής θα στερηθεί όλες τις αγαπημένες του επιλογές, ωστόσο θα χρειαστεί να μάθει πώς να σχεδιάζει ένα υγιεινό και ισορροπημένο διατροφικό μενού ως ένα σημαντικό κομμάτι της θεραπείας, γεγονός που σημαίνει ότι θα πρέπει να γνωρίζει τι περιέχεται στο φαγητό.

Ποσότητα

Η ποσότητα τροφής που χρειάζεται καθημερινά ένας διαβητικός εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ένας εξ αυτών είναι το βάρος του ατόμου σε σχέση με το ύψος του, ενώ ένας άλλος είναι το επίπεδο της σωματικής δραστηριότητάς του. Σε γενικές γραμμές, τα άτομα που ασκούνται πολύ ή που έχουν έντονη σωματική δραστηριότητα κατά την εργασία τους, καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια και χρειάζονται περισσότερο φαγητό.

Συχνότητα

Επίσης, η συχνότητα των γευμάτων εξαρτάται από τον τύπο ινσουλίνης ή δισκίων που λαμβάνονται, το επίπεδο της δραστηριότητας και το πόσον καταβάλλονται προσπάθειας για το χάσιμο περιττού βάρους. Τα περισσότερα άτομα τρέφονται καλύτερα, αισθάνονται καλύτερα και έχουν περισσότερη ενέργεια όταν έχουν τακτικά γεύματα. Η κατανομή του φαγητού σε μικρότερα γεύματα σε ολόκληρη τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο του βάρους και στην πρόσληψη των βιταμινών και των χρήσιμων μεταλλικών στοιχείων.

Εάν εντός της ημέρας το άτομο έχει μόνο ένα μεγάλο γεύμα, ο οργανισμός του θα δυσκολεύεται στην εξισορρόπηση των σακχάρων στο αίμα. Επίσης, εάν λαμβάνει ινσουλίνη ή αντιδιαβητικά δισκία, μπορεί να εμφανιστούν προβλήματα χαμηλού σακχάρου στο αίμα εάν γίνει παράλειψη ή καθυστέρηση ενός γεύματος.

Σε γενικές γραμμές συνίσταται το γεύμα να γίνεται κάθε τέσσερις έως πέντε ώρες, συμπεριλαμβανομένων των ελαφρών γευμάτων (σνακ). Ένας διατροφολόγος μπορεί να δώσει συμβουλές σχετικά με τον καλύτερο χρονικό προγραμματισμό των γευμάτων.

Photo credit: Freepik

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική νόσος, η οποία χαρακτηρίζεται ως «ύπουλη» διότι εξελίσσεται χωρίς να εκδηλώνονται συμπτώματα, τουλάχιστον στα αρχικά στάδια.

Χαρακτηρίζεται από υψηλές τιμές γλυκόζης στο αίμα, το απλό σάκχαρο δηλαδή που δίνει ενέργεια στα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού, και αναπτύσσεται όταν ο οργανισμός δεν παράγει ή δεν χρησιμοποιεί αποτελεσματικά μια ορμόνη που ονομάζεται ινσουλίνη, η οποία βοηθά στην απομάκρυνση του πλεονάσματος γλυκόζης από το αίμα.

Όσο η νόσος περνά απαρατήρητη, τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα αυξάνονται και παραμένουν υψηλότερα από τις φυσιολογικές τιμές. Χωρίς κατάλληλη θεραπεία μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, όπως υπέρταση, που μπορεί να οδηγήσει σε αθηροσκλήρυνση και έμφραγμα, καθώς και σε διαβητική νευροπάθεια η οποία αποτελεί την 1η αιτία ακρωτηριασμού κάτω άκρου.

Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να ανιχνεύεται νωρίς και να αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά και ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι ο τακτικός προληπτικός έλεγχος.

Πρόσφατα μια διεθνής επιστημονική εταιρεία που μελετά τον διαβήτη και τις επιπλοκές του (United States Preventative Services Task Force) εξέδωσε νεότερες οδηγίες για το πως πρέπει να γίνεται ο προληπτικός έλεγχος του διαβήτη.

Σύμφωνα με αυτές θα πρέπει να γίνεται έλεγχος για όλες τις διαταραχές του μεταβολισμού της γλυκόζης πριν την εκδήλωση της νόσου. Οι διαταραχές αυτές περιλαμβάνουν την αυξημένη τιμή γλυκόζης νηστείας (100 mg/dl-125 mg/dl) και την αυξημένη τιμή γλυκόζης 2 ώρες μετά τη λήψη 75 γραμμαρίων γλυκόζης (140 mg/dl-199 mg/dl), κατά τη διάρκεια εξέτασης ανοχής στη γλυκόζη.

Στις δύο αυτές περιπτώσεις μιλάμε για προδιαβήτη, μια μεταβολική διαταραχή κατά την οποία οι τιμές γλυκόζης στο αίμα βρίσκονται πάνω από το φυσιολογικό, αλλά όχι σε επίπεδα που να τίθεται η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη.

Όσοι εμφανίζουν αυτές τις διαταραχές, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν τη νόσο. Υπολογίζεται ότι το 30% των ατόμων αυτών εάν δεν αλλάξει τρόπο ζωής, θα αναπτύξει διαβήτη τα επόμενα 5 χρόνια. Κίνδυνος όμως υπάρχει και για την ανάπτυξη των επιπλοκών του, καθώς αυτές αναπτύσσονται ήδη από το στάδιο του προδιαβήτη.

Τιμές μεγαλύτερες από αυτές που αναφέρονται παραπάνω, δηλαδή γλυκόζη νηστείας μεγαλύτερη από 126 mg/dl και τιμή γλυκόζης 2 ώρες μετά τη λήψη 75 γραμμαρίων γλυκόζης μεγαλύτερη από 200 mg/dl, αποτελούν διάγνωση διαβήτη.

Είναι λοιπόν σημαντικό να ελέγχονται όσοι είναι υπέρβαροι και έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών έως την ηλικία των 70, όσοι έχουν υπέρταση και όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό διαβήτη.

Οι φυσιολογικές τιμές για την γλυκόζη νηστείας είναι οι τιμές μικρότερες από 100 mg/dl, για την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη μικρότερες από 5,7% και για το τεστ ανοχής στη γλυκόζη μικρότερες από 140 mg/dl, 2 ώρες μετά τη λήψη των 75 γραμμαρίων γλυκόζης. Εφόσον ο τριπλός αυτός έλεγχος είναι φυσιολογικός, θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 3 χρόνια.

Ο όρος «υπερινσουλιναιμία» περιγράφει μια κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός παράγει μεγαλύτερες ποσότητες ινσουλίνης σε σχέση με αυτές που έχει ανάγκη.

Η ινσουλίνη είναι μία ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας επιτελώντας διάφορες λειτουργίες, εκ των οποίων μία από τις βασικότερες είναι η διοχέτευση της γλυκόζης, που λαμβάνεται από τα τρόφιμα, στα κύτταρα. Τα κύτταρα την χρησιμοποιούν για να παραγάγουν ενέργεια και για να αποθηκεύσουν την περισσευούμενη για μελλοντική χρήση.

Η πιο κοινή αιτία που προκαλεί υπερινσουλιναιμία είναι η ινσουλινοαντίσταση, μια κατάσταση όπου τα κύτταρα αντιστέκονται στο να προσλάβουν την ινσουλίνη και συνεπώς αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν τη γλυκόζη.

Το πάγκρεας για να το αντισταθμίσει αυτό παράγει περισσότερη ινσουλίνη. Όσο όμως αυξάνεται η έκκριση ινσουλίνης, εμφανίζεται και αντίσταση στη δράση της. Και έτσι, εφόσον το πάγκρεας έχει τη συνεχή δυνα­τότητα έκκρισης μεγάλων ποσοτήτων ινσουλίνης ώστε να διατηρεί φυσιολογική τη γλυκόζη αίματος, δεν εμφανίζεται σακχαρώδης διαβήτης, υπάρχει όμως ελαττωμένη ανοχή στη γλυκόζη. Επειδή το πάγκρεας δεν μπορεί να διατηρήσει απε­ριόριστα τη συνεχή έκκριση μεγάλων ποσοτήτων ιν­σουλίνης, η «εξάντλησή» του μπορεί να οδηγήσει τελικά σε διαβήτη.

Άλλες καταστάσεις με τις οποίες συνδέεται η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι η παχυσαρκία, η δυσανεξία στη γλυκόζη (προδιαβήτης) και το μεταβολικό σύνδρομο, η κακή διατροφή, η έλλειψη φυσικής άσκησης, διάφορες φαρμακευτικές αγωγές και η ηλικία.

Πώς εκδηλώνεται

Η υπερινσουλιναιμία χωρίς παθολογικές τιμές σακχάρου ευθύνεται για τις ωριαίες μεταβολές της ενεργητικότητας και της διάθεσής μας, που εκδηλώνεται με εξάντληση, αδυναμία, καταβολή, διαταραχές μνήμης, ευερεθιστικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης και εναλλαγή νύστας – πείνας, τα οποία βελτιώνονται άμεσα με τη λήψη τροφής ή καφέ. Η υπερινσουλιναιμία με ή χωρίς παχυσαρκία οδηγεί στην εξάντληση του παγκρέατος με συνέπεια την εμφάνιση πολλά χρόνια αργότερα του σακχαρώδους διαβήτη.

Αντιμετώπιση

Δεδομένου ότι η υπερινσουλιναιμία συχνά συνδέεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη και την παχυσαρκία, η μείωση του σωματικού βάρους αποτελεί έναν από τους καλύτερους τρόπους για να βελτιωθεί η ευαισθησία στην ινσουλίνη.

Όταν δεν συντρέχει κάποια άλλη νόσος, η περιορισμένη κατανάλωση θερμίδων καθώς και η μείωση της κατανάλωσης λιπαρών, αλατιού και αλκοόλ, μπορούν να βοηθήσουν. Τέλος, συνίσταται η διακοπή του καπνίσματος και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας περίπου 30 με 60 λεπτά μέτριας άσκησης τη μέρα.

Photo credit: Freepik

Πολυπαραγοντικός και συχνότερος από ποτέ, ο σακχαρώδης διαβήτης σήμερα συνδέεται με μία σειρά από κοινωνικούς, οικονομικούς, διατροφολογικούς και γονιδιακούς παράγοντες, ο καθένας εκ των οποίων παίζει καθοριστικό ρόλο για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να γίνει η θεραπευτική προσέγγιση ανά πάσχοντα.

Με ποιόν τρόπο όμως τρόπος ζωής και γενετικοί παράγοντες αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους, δημιουργώντας εκείνον τον μηχανισμό που τελικά οδηγεί σε εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη; Την απάντηση προσπάθησαν να δώσουν σε σχετική ανασκόπηση που δημοσιεύεται στο περιοδικό Science, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Mark McCarthy και ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Lund, στη Σουηδία, Paul Franks.

Ξεκινώντας λοιπόν από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, οι ερευνητές αναφέρουν πως πρόκειται για ένα στοιχείο που διαταράσσει τις κυτταρικές και φυσιολογικές διαδικασίες του οργανισμού, μέσα από την ενεργή, και αντιδραστική, διαμόρφωση του γονιδιώματος. Γι΄ αυτό -και παρότι δεν γνωρίζουμε επακριβώς τον μηχανισμό με τον οποίο δρουν- ξέρουμε πλέον πως κατέχουν ρόλο κλειδί στην προδιάθεση κάποιου να εμφανίσει παθήσεις όπως ο διαβήτης τύπου 2.

Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι ορισμένες επιγονιδιωματικές αλλαγές, όπως η μεθυλίωση του DNA και οι τροποποιήσεις των ιστονών εμπλέκονται στην διαδικασία εμφάνισης διαβήτη καθώς επηρεάζουν τους τρόπους με τους οποίους τα γονίδια μεταγράφονται και μεταφράζονται σε πρωτεΐνες.

Προηγούμενες μελέτες, επίσης, έχουν ασχοληθεί με τον ρόλο της διατροφής μας και για το ποια διατροφικά μοντέλα θα μπορούσαν να μειώσουν τον κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη τύπου 2. Ωστόσο ακόμη και τώρα, όπως επισημαίνουν οι δύο επιστήμονες, δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία από επιδημιολογικές ή κλινικές έρευνες που θα μας επέτρεπαν να αναδείξουμε κάποιο πρόγραμμα διατροφής ως άριστο, σε μακροχρόνια βάση, τόσο για απώλεια βάρους όσο και για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη. Επισημαίνουν πάντως πως η ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι η βιταμίνη D μπορεί να ελαττώσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι μάλλον απίθανο να είναι ακριβής.

Τα τελευταία χρόνια πάντως έντονο ενδιαφέρον έχει προκληθεί και γύρω από τον ρόλο του μικροβιόματος του εντέρου και πως αυτό μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2.

“Αρκετές μελέτες έχουν εντοπίσει διαφορές στην σύνθεση του εντερικού μικροβιόματος μεταξύ των υγιών ατόμων και αυτών με διαβήτη τύπου 2, αλλά τα αίτια και τα αποτελέσματα παραμένουν ασαφή” αναφέρει ο Mark McCarthy, προσθέτοντας παράλληλα ότι από το μικροσκόπιο των ειδικών δεν έχει εξαιρεθεί ούτε η παράμετρος που αφορά στο χαμηλό ή υψηλό βάρος με το οποίο γεννιούνται τα παιδιά.

Σε κάθε περίπτωση πάντως μεγαλύτερη πρόκληση αυτή τη στιγμή παραμένει το να έρθουμε πιο κοντά στην μηχανιστική κατανόηση του γιατί εμφανίζεται ο διαβήτης τύπου 2 και η παχυσαρκία, αλλά και για ποιον λόγο έχουν γίνει τόσο κοινές παθήσεις τα τελευταία 40-50 χρόνια. Κι αυτό διότι μπορεί να κατηγορούμε τον δυτικό τρόπο ζωής, αλλά οι συγκεκριμένες συνιστώσες της σύγχρονης ζωής που οδηγούν στην προδιάθεση των νόσων αυτών δεν έχουν ταυτοποιηθεί ακόμη και σήμερα.

Πηγή: kalikardia.gr

Photo credit: Freepik

Ο προδιαβήτης είναι μια διαταραχή του μεταβολισμού η οποία χαρακτηρίζεται από αντίσταση στην ορμόνη ινσουλίνη και δυσλειτουργία των β’ κυττάρων του παγκρέατος. Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα κύτταρα του οργανισμού δεν «αναγνωρίζουν» την εν λόγω ορμόνη, με αποτέλεσμα η γλυκόζη να μην μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα για να αξιοποιηθεί.

Τα β’ κύτταρα του παγκρέατος είναι τα κύτταρα από τα οποία εκκρίνεται η ινσουλίνη. Αποτέλεσμα αυτών των δύο δυσλειτουργιών είναι η αδυναμία των κυττάρων του οργανισμού να χρησιμοποιούν τη γλυκόζη και έτσι να εμφανίζεται υπεργλυκαιμία (υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα), μια κατάσταση επιβαρυντική και μακροπρόθεσμα τοξική για την υγεία.

Ο προδιαβήτης είναι συχνός στις μέρες μας και είναι πολύ σημαντικό να τον αναγνωρίσουμε διότι το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων εξελίσσονται σε σακχαρώδη διαβήτη, αλλά και γιατί οι βλαβερές επιπτώσεις στην υγεία ξεκινούν και εμφανίζονται από τον προδιαβήτη.

Ποιοι πρέπει να κάνουν έλεγχο

Ο προδιαβήτης δεν έχει συμπτώματα και επομένως μπορεί ύπουλα να υπάρχει και να μην έχει διαγνωσθεί. Επομένως, θα πρέπει τα άτομα με παχυσαρκία, με α’ βαθμού συγγενή διαβητικό, με ηλικία πάνω από τα 45, με καθιστική ζωή και έλλειψη άσκησης, με υπέρταση, με δυσλιπιδαιμία, με καρδιοπάθεια, να συμπεριλαμβάνουν στον τακτικό τους έλεγχο τις εξετάσεις διάγνωσης του διαβήτη και προδιαβήτη.

Αντιμετώπιση

Η διαχείριση του προδιαβήτη δεν περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, η εξέλιξή του όμως μπορεί να προληφθεί με αλλαγή στον τρόπο ζωής προς υγιεινότερες συνήθειες.

Η υγιεινή διατροφή με λιγότερα κορεσμένα λίπη και ζάχαρη, η μείωση του σωματικού βάρους (εάν το άτομο είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο) και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας σε τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα για 5 φορές την εβδομάδα μειώνουν τον κίνδυνο μετάπτωσης σε διαβήτη.

Ειδικότερα σε επίπεδο διατροφής βοηθάει η μείωση –σε υγιή πλαίσια– της θερμιδικής πρόσληψης, η καθημερινή βρώση σαλατικών και φρούτων, η μείωση του λίπους της διατροφής και ο περιορισμός στην κατανάλωση γλυκών και οινοπνευματωδών.

Photo credit: Freepik