Γράφει ο Γιώργος Γκουδέλης, ορθοπαιδικός χειρουργός – διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου αποτελεί τη συχνότερη αιτία εμφάνισης οσφυοϊσχιαλγίας στον άνθρωπο. Τα ποσοστά των ανθρώπων που πάσχουν από δισκοκήλη τα τελευταία χρόνια έχουν λάβει επιδημικές αναλογίες.
Η έλλειψη της σωματικής άσκησης, το αυξημένο σωματικό βάρος καθώς επίσης και η κληρονομικότητα αποτελούν αιτίες πρόκλησης του προβλήματος.
Ανατομία του μεσοσπονδυλίου δίσκου
Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι βρίσκονται ανάμεσα στους σπονδύλους και αποτελούν ουσιαστικά το σύστημα απορρόφησης των κραδασμών της σπονδυλικής στήλης.
Ο μεσοσπονδύλιος δίσκος αποτελείται από δύο στοιχεία:
1) Τον πηκτοειδή πυρήνα ο οποίος έχει ζελατινώδη υφή λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς του σε νερό και βρίσκεται στο κέντρο του δίσκου. Προσφέρει τρείς κύριες λειτουργίες:
- Μεταφέρει τα φορτία που ασκούνται στο ανθρώπινο σώμα
- λειτουργεί ως άξονας πάνω στον οποίο επιτελούνται οι κινήσεις του κορμού
- λειτουργεί ως σύνδεσμος που ενώνει τους σπονδύλους μεταξύ τους.
2) Τον ινώδη δακτύλιο ο οποίος αποτελεί μια ισχυρή κατασκευή από πέταλα κολλαγόνου και είναι πολύ περισσότερο σκληρός και σταθερός σε σύγκριση με τον πηκτοειδή πυρήνα.
Η κύρια λειτουργία του είναι να συγκρατεί τον πηκτοειδή πυρήνα στη θέση του. Ο τελευταίος δέχεται εξαιρετικά μεγάλες πιέσεις από τη κίνηση της σπονδυλικής στήλης και το βάρος του σώματος και έχει την τάση να θέλει να ‘αποδράσει’ από τον σταθερό και προστατευτικό περιορισμό που του προσφέρει ο σκληρός ινώδης δακτύλιος.
Τι είναι η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου;
Κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου (δισκοκήλη ή δισκοπάθεια) συμβαίνει όταν ο ινώδης δακτύλιος ραγίζει και ανοίγει, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό τον πηκτοειδή πυρήνα να εξέρθει προς τις ρίζα του νεύρου.
Η επαφή αυτή δημιουργεί συνθήκες φλεγμονής του νεύρου προκαλώντας οσφυαλγία (τοπικό άλγος στην οσφυϊκή χώρα ή και άλγος που αντανακλά στο κάτω άκρο του ασθενή ή αλλιώς ισχιαλγία.
Η επαφή της κήλης με το νεύρο δημιουργεί τοπική φλεγμονή με αποτέλεσμα την εμφάνιση πόνου στη περιοχή της οσφύος (οσφυαλγία), ή και αντανάκλαση του πόνου προς το σύστοιχο κάτω άκρο (ισχιαλγία).
Το ιστορικό του ασθενούς με κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου
Οι περισσότεροι ασθενείς συνδέουν τον πόνο της μέσης τους ή του κάτω άκρου τους με ένα τραυματικό γεγονός. Η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού θα αναδείξει ότι οι ασθενείς αυτοί είχαν προβλήματα με τη μέση τους μήνες ή και χρόνια πριν.
Πολλοί άνθρωποι δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις καθημερινές βαριές ίσως δραστηριότητες όπως π.χ. οι νοικοκυρές σηκώνουν γλάστρες, λεκάνες γεμάτες με βρεγμένα ρούχα, το τίναγμα των χαλιών και των κουβερτών, γεγονότα το οποία ασκούν μέγιστες πιέσεις στη σπονδυλική στήλη και ειδικά στον μεσοσπονδύλιο δίσκο.
Αν ρωτηθούν οι ασθενείς αυτοί για το αν έκαναν κάποια βαριά δραστηριότητα ή αν σήκωσαν ένα βάρος θα απαντήσουν αρνητικά μη λαμβάνοντας υπόψη τους τη καθημερινή δραστηριότητα ρουτίνας εκεί δηλαδή που βρίσκεται συνήθως η αιτία του προβλήματος.
Η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου δημιουργείται κυρίως είτε από απότομη άρση βάρους, ή από λανθασμένη άρση βάρους ή τέλος από μια συνηθισμένη λάθος στάση κατά τη διάρκεια της εργασίας ή ακόμα και της ανάπαυσης του ατόμου.
Ο πόνος συνήθως εντοπίζεται στην οσφυϊκή χώρα και μπορεί να επεκταθεί στους γλουτούς, και στο κάτω άκρο ως τα δάκτυλα του ποδιού του ασθενούς ανάλογα με τη ρίζα την οποία έχει υποστεί βλάβη.
Παράγοντες κινδύνου
Καθώς το άτομο μεγαλώνει σε ηλικία το ίδιο παθαίνουν και οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι . Η αφυδάτωση που επέρχεται στον πυρήνα με το πέρας του χρόνου έχει ως συνέπεια την εκφύλιση του δίσκου ό οποίος είναι πιο επιρρεπής στο να υποστεί ρήξη και να προκληθεί έτσι κήλη.
Η λανθασμένη άρση βάρους αποτελεί μια από τις συχνότερες αιτίες πρόκλησης κήλης του μεσοσπονδύλιου δίσκου. Η χρήση της μέσης για να επιτευχθεί το σήκωμα των βαρών και όχι των κάτω άκρων δημιουργεί συνθήκες ανάπτυξης εξαιρετικά μεγάλων πιέσεων στον δίσκο τέτοιες που εν τέλει προκαλούν κήλη.
Επίσης το σήκωμα των βαρών, ακόμα και ελαφρών, τα οποία βρίσκονται σε αρκετή απόσταση από το σώμα δημιουργεί προϋποθέσεις κήλης.
Το αυξημένο σωματικό βάρος (παχυσαρκία), αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα διότι η σπονδυλική στήλη εξαναγκάζεται να σηκώνει βάρος πολλές φορές που ξεπερνά τις μηχανικές αντοχές του μεσοσπονδύλιου δίσκου.
Η μειωμένη σωματική δραστηριότητα και η έλλειψη σωματικής άσκησης δημιουργούν ένα μυϊκό σύστημα αδύναμο πέριξ την σπονδυλικής στήλης (κοιλιακοί και ραχιαίοι μύες). Το ζεύγος των μυϊκών ομάδων αυτών αποτελεί ουσιαστικά την φυσική ζώνη προστασίας της σπονδυλικής στήλης.
Η καθιστική θέση επιβαρύνει τη οσφυική μοίρα περισσότερο από κάθε άλλη στάση του σώματος. Πολλά επαγγέλματα ή συνήθειες επιβάλλουν πολλές ώρες καθιστικής θέσης με αποτέλεσμα τη σημαντική επιβάρυνση της μέσης.