Ο όρος «πέτρες στη χολή» (χολολιθίαση) περιγράφει μια ομάδα παθήσεων που αφορούν την παρουσία στερεών κρυσταλλικών ιζημάτων (χολόλιθων) εντός της χοληδόχου κύστης ή και των λοιπών χοληφόρων αγγείων.
Η χοληδόχος κύστη είναι ένα όργανο σχήματος αχλαδιού που βρίσκεται κάτω από την δεξιά πλευρά του ήπατος, του οποίου βασικός σκοπός είναι να συγκεντρώνει το πεπτικό υγρό (χολή) που παράγεται από το ήπαρ. Το υγρό παραμένει και συμπυκνώνεται στην χοληδόχο κύστη και ελευθερώνεται με σύσπαση αυτής μετά το φαγητό, βοηθώντας στην πέψη. Η χολή ταξιδεύει μέσω στενών σωληνοειδών καναλιών (χοληδόχος πόρος) μέσα στο λεπτό έντερο, όπου συμμετέχει στην πέψη.
Τα προβλήματα στην χοληδόχο κύστη συνήθως προκαλούνται από την παρουσία χολολίθων, οι οποίοι διαχωρίζονται συχνότερα σε δύο τύπους:
1. Χολόλιθοι χοληστερόλης: Η χοληστερόλη αποτελεί μία από τις ουσίες τις οποίες απεκκρίνει το ήπαρ στη χολή. Αυτός ο μηχανισμός απέκκρισης είναι πολύ σημαντικός, επειδή με τον τρόπο αυτό το ήπαρ απομακρύνει την περίσσεια της χοληστερόλης από το σώμα. Αποτελούν το 80% των περιπτώσεων.
2. Χολόλιθοι από χρωστικές ουσίες: Σχηματίζονται από άλατα ασβεστίου, χολερυθρίνη και άλλο υλικό. Αποτελούν περίπου το υπόλοιπο 20% των περιπτώσεων.
Εκτός όμως από τους δύο αυτούς τύπους υπάρχουν και ορισμένες σπάνιες μορφές χολολίθων, με πιο σημαντική την μορφή που σχηματίζεται μετά από λήψη ενός αντιβιοτικού, της κεφτριαξόνης. Οι λίθοι αυτοί ωστόσο εξαφανίζονται μόλις διακοπεί το συγκεκριμένο φάρμακο.
Παράγοντες κινδύνου
Η δημιουργία στερεών ιζημάτων στην χολή οφείλεται στην διαταραχή της χημικής σύνθεσης – ισορροπίας του διαλύματος, η οποία ευνοείται από παράγοντες όπως:
- διαταραχές της παραγωγής της χολής – αλλαγή σύστασης του διαλύματος (π.χ. υπερκορεσμός με χοληστερόλη)
- διαταραχές της ροής της χολής – στάση του διαλύματος (κυρίως μέσα στην χοληδόχο κύστη)
- διαταραχές του τοιχώματος της χοληδόχου κύστης – έκκριση βλέννας, φλεγμονή κλπ.
Σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες είναι:
- γενετική προδιάθεση (οικογενειακό ιστορικό, χώρα προέλευσης)
- φύλο: οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα πέτρες στη χοληδόχο κύστη σε σχέση με τους άντρες
- εγκυμοσύνη
- λήψη ορισμένων φαρμάκων, π.χ. αντισυλληπτικά
- παχυσαρκία και η έλλειψη κίνησης
- μεταβολικά νοσήματα (π.χ. υπερλιπιδαιμία, διαβήτης, υπερπαραθυρεοειδισμός)
- διατροφή πλούσια σε θερμίδες, λίπη και χοληστερόλη
- χρόνια αιμολυτική αναιμία – ίκτερος
- φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (π.χ. νόσος του Crohn)
Συμπτώματα
Το συχνότερο σύμπτωμα της χολολιθίασης είναι ο κολικός της χοληδόχου. Εμφανίζεται ξαφνικά ή εξελίσσεται ταχύτατα εντός μερικών λεπτών. Είναι συνεχής χωρίς διακυμάνσεις και διαρκεί από 15 λεπτά μέχρι 4-5 ώρες. Εάν διαρκέσει περισσότερο, σημαίνει ότι έχει δημιουργηθεί χολοκυστίτιδα. Ο πόνος συχνά συνοδεύεται από ναυτία.
Τις περισσότερες φορές ο πόνος είναι αισθητός στο μέσο του ανωτέρου τμήματος της κοιλίας, ακριβώς κάτω από το στέρνο. Η δεύτερη συχνότερη θέση εντοπισμού του πόνου είναι το δεξιό ανώτερο τμήμα της κοιλίας ακριβώς κάτω από το όριο των οστών των πλευρών.
Σε σπάνιες περιπτώσεις ο πόνος μπορεί να γίνεται αισθητός στο βάθος κάτω από το στέρνο, οπότε μπορεί να εκληφθεί λανθασμένα σαν στηθάγχη ή καρδιακή προσβολή.
Ο κολικός της χοληδόχου είναι ένα σύμπτωμα που υποτροπιάζει. Εάν εμφανισθεί μία φορά, είναι πολύ πιθανό ότι θα επανεμφανισθεί.
Αντιμετώπιση
Οι χολόλιθοι δεν αποβάλλονται από μόνοι τους. Κάποιες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπισθούν προσωρινά με φαρμακευτική ή διαιτητική αγωγή, όπως μείωση λήψης λιπαρών ουσιών. Αυτή η αγωγή έχει περιορισμένα και προσωρινά ποσοστά επιτυχίας. Τα συμπτώματα της χολολιθίασης θα συνεχισθούν μέχρι να αφαιρεθεί η χοληδόχος κύστη.
Στις περιπτώσεις όπου η χειρουργική θεραπεία είναι επείγουσα, η χολοκυστεκτομή είναι η συνήθης μέθοδος θεραπείας. Η χολοκυστεκτομή μπορεί να γίνει με ανοιχτή προσπέλαση ή λαπαροσκοπικά.
Πρόληψη
Η δίαιτα με φαγητά χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπος και η απώλεια βάρους μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της χολολιθίασης.