Blog

Γράφει η Ντόρα Σιμοπούλου – Ντόβα, ρευματολόγος

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα (ΡΑ) είναι μία χρόνια συστηματική φλεγμονώδης νόσος. Πρόκειται για νόσο του ανοσοποιητικού συστήματος (αυτοάνοση), που προσβάλλει κατά κύριο λόγο τις αρθρώσεις αλλά και άλλα όργανα (μάτια, δέρμα, πνεύμονες κ.α.). Εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα προκαλεί πόνο και μη αναστρέψιμες βλάβες στις αρθρώσεις και τα υπόλοιπα όργανα-στόχους.

Είναι σημαντικό να γίνει σαφές ότι η ΡΑ είναι χρόνια νόσος που συνεχίζει να δρά ακόμα και όταν ο πόνος ελέγχεται με παυσίπονα ή αντιφλεγμονώδη. Αυτά είναι φάρμακα που δεν τροποποιούν τη νόσο και δεν επηρεάζουν την εξέλιξή της. Είναι επομένως αναγκαίο να γίνει έγκαιρη διάγνωση και έναρξη θεραπείας με τροποποιητικά της νόσου φάρμακα.

Η αιτιολογία της νόσου είναι άγνωστη. Είναι γνωστό ότι είναι συχνότερη στις γυναίκες, ότι υπάρχει κληρονομική προδιάθεση καθώς και ότι υπάρχουν και περιβαλλοντικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη νόσο. Ειδικότερα, μελέτες έχουν δείξει ότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ΡΑ όπως και η περιοδοντική νόσος.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

• Αρθρίτιδα, δηλαδή πόνος στις αρθρώσεις, με οίδημα (πρήξιμο) και ενίοτε θερμότητα και ερυθρότητα, ιδιαίτερα στα χέρια. Συνηθέστερα εμφανίζεται ως συμμετρική πολυαρθρίτιδα των άνω άκρων, ωστόσο μπορεί να προσβάλλει όλες τις αρθρώσεις εκτός από τις άπω φαλαγγοφαλαγγικές και την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης
• Πρωινή δυσκαμψία, διάρκειας πάνω από 30 λεπτά
• Αίσθημα κόπωσης, αδυναμία, και περιστασιακά πυρετική κίνηση

Πηγή: simopoulou.wordpress.com

Γράφει η Ντόρα Σιμοπούλου – Ντόβα, ρευματολόγος

Ο ρευματοειδής παράγοντας (RF) είναι ένα αυτοαντίσωμα, δηλαδή ένα αντίσωμα το οποίο στρέφεται κατά όχι ενός ξένου «εισβολέα» (π.χ. ενός μικροβίου), αλλά ενός φυσιολογικού μορίου του ανθρωπίνου σώματος. Συγκεκριμένα ο ρευματοειδής παράγοντας είναι αντίσωμα έναντι του τμήματος Fc της ανοσοσφαιρίνης IgG. Ανιχνεύεται στο 70-85% περίπου των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα και σχετίζεται με πιο σοβαρή νόσο, πιο συχνά εξωαρθρικές εκδηλώσεις και δυσμενέστερη μακροχρόνια πρόγνωση. Η εμφάνιση του μπορεί να προηγείται από την κλινική εκδήλωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Ο ρευματοειδής παράγοντας δεν είναι απόλυτα ειδική εξέταση για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Περίπου στο 3-5% του γενικού πληθυσμού κάτω των 45 ετών ανιχνεύονται χαμηλοί τίτλοι ρευματοειδούς παράγοντα και το ποσοστό αυτό αυξάνει με την ηλικία. Επίσης, ο ρευματοειδής παράγοντας εμφανίζεται και σε άλλα νοσήματα που σχετίζονται με έντονη διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος και υπερσφαιριναιμία. Είναι πολύ συχνός στο σύνδρομο Sjogren και στην κρυοσφαιριναιμία, ενώ απαντάται και σε άλλα ρευματολογικά νοσήματα καθώς και σε χρόνιες λοιμώξεις.

Η χρησιμότητά του είναι στη διαφορική διάγνωση ρευματολογικών νοσημάτων, σε συνδυασμό πάντα με πλήρη κλινική εξέταση, στη διάγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, τον καθορισμό της πρόγνωσης και το σχεδιασμό της θεραπευτικής στρατηγικής.

Πηγή: simopoulou.wordpress.com
Photo credit: Polygon Medical Animation / Foter / CC BY-NC-ND

Η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (ΡΑ) είναι μία χρόνια αυτοάνοση φλεγμονώδης πάθηση, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου επιτίθεται εναντίον των ιστών του ιδίου του οργανισμού. Μπορεί να προσβάλει πολλούς ιστούς και όργανα, αλλά χαρακτηρίζεται κυρίως από φλεγμονή των αρθρώσεων, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της κινητικότητας και της λειτουργικότητας γενικότερα.

Η πάθηση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, με το μέγιστο της συχνότητας να είναι μεταξύ της 4ης και της 6ης δεκαετίας της ζωής, προσβάλλοντας τις γυναίκες κατά δύο με τρείς φορές συχνότερα από τους άνδρες.

Γενικά συστηματικά συμπτώματα όπως πυρετός, εύκολη κόπωση και διάχυτές μυαλγίες, μπορεί να συνοδεύουν ή να προηγούνται των ειδικών εκδηλώσεων της νόσου. Τα κύρια κλινικά χαρακτηριστικά της αρθρίτιδας είναι ο πόνος στην άρθρωση, η διόγκωσή της, η αύξηση της τοπικής θερμοκρασίας, η ευαισθησία στην πίεσή της και η πρωινή δυσκαμψία.

Όσον αφορά την πρόληψή της, βρίσκεται ακόμη υπό διερεύνηση, ωστόσο υπάρχουν μερικές ενδείξεις ως προς τις συνήθειές μας που μπορεί να βοηθήσουν:

1. Η υπεριώδης ακτινοβολία B του ηλίου διεγείρει τη σύνθεση της βιταμίνης D, οδηγώντας σε ανοσολογικές αποκρίσεις που βοηθούν στην πρόληψη της ΡΑ. Στην περίπτωση που υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ρευματοειδούς αρθρίτιδας, συνίσταται ο έλεγχος των επιπέδων της βιταμίνης D καθώς και η λήψη συμπληρωμάτων.

2. Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της ΡΑ. Στα πλαίσια μιας έρευνας, καπνιστές οι οποίοι το σταμάτησαν 15 χρόνια νωρίτερα, είχαν κατά 30% μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ΡΑ σε σύγκριση με όσους το διέκοψαν ένα χρόνο πριν.

3. Ο μητρικός θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης της ΡΑ στο μισό, σε σύγκριση με όσες γυναίκες δεν είχαν θηλάσει ποτέ. Σημειωτέο ότι όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια της περιόδους αυτής, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος.

4. Η συστηματική κατανάλωση ψαριών, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, περιορίζει τις πιθανότητες εκδήλωσης της ΡΑ κατά 29% σε σύγκριση με όσους τα προτιμούν λιγότερο συχνά. Το ψάρι περιέχει ωμέγα 3 λιπαρά οξέα, τα οποία μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή.

5. Η κατανάλωση 2 ως 4 μπυρών σε εβδομαδιαία βάση βοηθά τις γυναίκες στην πρόληψη της ΡΑ κατά 31%, σε σύγκριση με όσες δεν τις προτιμούν. Η σχετική μελέτη πραγματοποιήθηκε σε γυναίκες, η οποία ωστόσο τονίζει ότι η κατανάλωση πρέπει να γίνεται με μέτρο.

6. Τέλος, η κατανάλωση μετρίων ποσοτήτων κρασιού και οινοπνευματωδών ποτών μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της ΡΑ. Γυναίκες οι οποίες κατανάλωσαν περισσότερα από 4 ποτήρια σε εβδομαδιαία βάση, περιόρισαν μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο κατά 37% σε σύγκριση με όσες ήπιαν λιγότερα.

Η οστεοπόρωση αποτελεί το συχνότερο νόσημα μεταβολισμού των οστών. Χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα, ή πιο απλά ποσοτική μείωση του οστού, καθώς και από διαταραχή της αρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα την ελάττωση της μηχανικής αντοχής του, αύξηση της ευθραυστότητας και κατ’ επέκταση αυξημένο κίνδυνο κατάγματος.

Η οστεοπόρωση εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία των 50 ετών, είναι πολύ συχνότερη στις γυναίκες και η συχνότητά της αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας.

Διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Η συχνότερη μορφή πρωτοπαθούς οστεοπόρωσης είναι η μετεμμηνοπαυσιακή, η οποία εμφανίζεται σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και σχετίζεται με τη μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων. Στην πρωτοπαθή οστεοπόρωση συγκαταλέγεται και η γεροντική οστεοπόρωση που απαντάται σε άνδρες και γυναίκες, άνω των 70 ετών.

Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση αναπτύσσεται σε ασθενείς με υποκείμενες παθήσεις που επηρεάζουν το μεταβολισμό των οστών – όπως ο υπερπαραθυρεοειδισμός, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο υπογοναδισμός, ο υπερθυρεοειδισμός και το σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Επίσης, εμφανίζεται σε ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα όπως τα κορτικοειδή, τα αντιεπιληπτικά, η ηπαρίνη αλλά και άλλα ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα, όπως τα προστατευτικά του στομάχου (ΡΡΙs).

Παράγοντες κινδύνου

Στους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση οστεοπόρωσης ήδη αναφέρθηκαν το γυναικείο φύλο, η ηλικία, τα υποκείμενα νοσήματα και ορισμένα φάρμακα. Καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη οστεοπόρωσης διαδραματίζει το επίπεδο της κορυφαίας οστικής μάζας που αποκτά ένα άτομο στην ηλικία των 25 περίπου ετών. Το οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης καθώς και το ιστορικό κατάγματος (και ιδιαίτερα του αυχένα του μηριαίου οστού) στη μητέρα ή στον πατέρα, δηλαδή γενετικοί παράγοντες, συνεισφέρουν και αυτοί στην ανάπτυξη οστεοπόρωσης.

Τέλος, θα πρέπει να αναφερθούν και ορισμένοι παράγοντες οι οποίο είναι δυνατόν να τροποποιηθούν, γεγονός το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία για την πρόληψη. Σε αυτούς συγκαταλέγονται η διατροφή (δίαιτα πτωχή σε ασβέστιο), η κατάχρηση καφέ, τσαγιού και οινοπνευματωδών ποτών, όπως και το κάπνισμα και το χαμηλό σωματικό βάρος. Η σωματική άσκηση φαίνεται ότι προσφέρει μηχανικά ερεθίσματα στα κύτταρα που παράγουν το οστό (οστεοβλάστες) και γι’ αυτό η έλλειψη σωματικής άσκησης αποτελεί παράγοντα κινδύνου για οστεοπόρωση. Επίσης η πρόωρη εμμηνόπαυση, καθώς και η αμηνόρροια μεγάλης διάρκειας, που σχετίζονται με μειωμένα επίπεδα οιστρογόνων, είναι δυνατόν με την κατάλληλη ιατρική παρέμβαση να μην οδηγήσουν σε οστεοπόρωση.

Σιωπηρή νόσος

Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηρή νόσος. Δεν πονάει, παρά μόνο αν συμβεί κάταγμα. Η σπονδυλική στήλη, τα ισχία και το κάτω άκρο του αντιβραχίου είναι οι περιοχές που προσβάλλονται συχνότερα.

Τα οστεοπορωτικά κατάγματα χαρακτηρίζονται ως χαμηλής βίας, δηλαδή συμβαίνουν μετά από ελαφρού βαθμού τραυματισμό, όπως είναι π.χ. η πτώση από την όρθια θέση, ενώ είναι χαρακτηριστικό, ειδικά για τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης, ότι μπορεί να συμβούν και αυτόματα (χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός) και αρκετές φορές δεν συνοδεύονται από πόνο.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία αυτοάνοση ασθένεια, η οποία προκαλεί χρόνια φλεγμονή των αρθρώσεων ή και άλλων οργάνων του σώματος. Με τον όρο αυτοάνοση προσδιορίζεται η νόσος που εμφανίζεται όταν οι ιστοί του σώματος λανθασμένα γίνονται αντικείμενο επίθεσης από το ανοσοποιητικό σύστημα του ιδίου του οργανισμού.

Η συγκεκριμένη ασθένεια μπορεί να εμφανιστεί και στα παιδία και στους ενήλικες. Συχνότερα όμως αρχίζει μετά την ηλικία των 40 ετών και πριν τα 60. Η κατανομή της στα φύλα παρουσιάζει μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες από ότι στους άνδρες ενώ στη λευκή φυλή είναι συχνότερη.

Επειδή αυτή η φλεγμονή μπορεί να αφορά πολλά όργανα του σώματος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα χαρακτηρίζεται σαν συστηματική νόσος και γι’ αυτό μερικές φορές ονομάζεται ρευματοειδής ασθένεια. Παρόλο που είναι χρόνια, οι ασθενείς μπορεί να παραμένουν χωρίς συμπτώματα επί μεγάλα χρονικά διαστήματα. Σε γενικές γραμμές πάντως, αρχικά παρουσιάζεται δυσκινησία στις μικρές αρθρώσεις (τα δάκτυλα) και ακολούθως στις μεγάλες (ισχία). Οι πόνοι και η δυσκινησία στις αρθρώσεις έχουν κυρίως πρωινό χαρακτήρα, ενώ πρήξιμο, αύξηση θερμοκρασίας και παραμόρφωση των αρθρώσεων αποτελούν επίσης χαρακτηριστικά συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Σημειώνεται πως όλα τα παραπάνω έχουν σαν αποτέλεσμα την οστεοαρθρίτιδα (καταστροφή αρθρώσεως).

Στα συμπτώματα επίσης, όταν η νόσος είναι ενεργός, περιλαμβάνονται και η γενικευμένη κόπωση και η έλλειψη όρεξης. Στα παιδιά περιλαμβάνουν ευερεθιστότητα, απώλεια της όρεξης, χωλότητα (κουτσαίνουν) και συχνό κλάμα.

Αιτία και παράγοντες κινδύνου

Η αιτία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας παραμένει άγνωστη. Πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί κατά καιρούς όμως τίποτε δεν έχει αποδειχθεί. Έχει διαπιστωθεί μόνον ότι μερικά γονίδια αυξάνουν τον κίνδυνο για την ρευματοειδής αρθρίτιδα, ενώ επίσης διάφοροι παράγοντες του περιβάλλοντος φαίνεται ότι διαδραματίζουν κάποιο ρόλο για την πρόκληση της. Για παράδειγμα, έχει αναφερθεί ότι το κάπνισμα, η έκθεση σε πυριτικά άλατα καθώς και η χρόνια περιοδοντική νόσος αυξάνουν τον κίνδυνο για την ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Θεραπεία

Η συντηρητική αγωγή αποτελεί κατά βάση το στάδιο της θεραπείας πριν την ολική καταστροφή της άρθρωσης. Αυτή γίνεται με τη χρήση αντιφλεγμονωδών μη στεροειδών, αναλγητικών, ειδικών αντιρρευματικών φαρμάκων και σκευασμάτων κορτιζόνης, καθώς και φυσικοθεραπείας και κινησιοθεραπείας. Σε προχωρημένες καταστάσεις η χειρουργική αντικατάσταση των αρθρώσεων (ολική αρθροπλαστική) είναι η τελική λύση για την αντιμετώπιση των κινητικών δυσχερειών.

Πρόγνωση

Υπάρχουν πολλά ειδικά τεστ που σε συνδυασμό πάντα με το ιστορικό και την κλινική εικόνα, μπορούν να οδηγήσουν στην ορθή διάγνωση. Με την εμφάνιση πάντως των πρώτων συμπτωμάτων της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι σημαντική αξία η διατήρηση της κίνησης των αρθρώσεων με φυσιοθεραπευτική προσέγγιση. Τέλος, τονίζεται ότι οι καπνιστές επηρεάζονται περισσότερο όσον αφορά την εμφάνιση των επιπλοκών.