Blog

Ο αιματοκρίτης είναι μία τιμή που υποδεικνύει το ποσοστό του όγκου που καταλαμβάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα και προκύπτει από αιματολογική εξέταση.

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ο πιο πολυπληθής τύπος κυττάρου του αίματος και ο βασικός μηχανισμός που διαθέτει ο οργανισμός για τη μεταφορά οξυγόνου σε ιστούς και κύτταρα μέσω της ροής του αίματος.

Η τιμή αυτή χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με της αιμοσφαιρίνης (πρωτεΐνη του αίματος η οποία δεσμεύει και μεταφέρει οξυγόνο) για τη διάγνωση της αναιμίας.

Ο υψηλός ή χαμηλός αιματοκρίτης μπορεί να υποδεικνύει μια σειρά από προβλήματα υγείας, και είναι σημαντικό να ελέγχουμε τον αιματοκρίτη μας τακτικά για την έγκαιρη διάγνωση ορισμένων παθήσεων.

Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές

Τα φυσιολογικά επίπεδα του αιματοκρίτη διαφέρουν ανά ηλικία, αλλά μετά την εφηβεία καθορίζονται με βάση το φύλο. Για τους άνδρες συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 40-54% ενώ για τις γυναίκες σε 36-47%, όταν δεν βρίσκονται σε εγκυμοσύνη.

Μετά τα 60 οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ελαφρά χαμηλότερες τιμές αιματοκρίτη, κάτι που αντανακλά τον χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων σε αυτήν την ηλικία.

Οι γυναίκες μάλιστα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κατά την εγκυμοσύνη οι φυσιολογικές τιμές είναι χαμηλότερες απ’ ότι συνήθως. Στην περίπτωση της μονής κύησης είναι στο 34%, ενώ στην πολύδυμο κύηση είναι στο 30%.

Τι σημαίνει ο υψηλός αιματοκρίτης για την υγεία μας;

Οι αυξημένες τιμές του αιματοκρίτη προκαλούνται από διάφορους παράγοντες. Μπορεί να αποτελούν ένδειξη απώλειας υγρών, όπως στις περιπτώσεις της αφυδάτωσης, των εγκαυμάτων και της θεραπείας με διουρητικά. Πιο σπάνια μπορεί να υποδεικνύουν αύξηση του αριθμού των ερυθροκυττάρων (ερυθραιμία) που μπορεί να προκύψει από καταστάσεις όπως καρδιαγγειακές και νεφρικές διαταραχές. Από την αφυδάτωση μειώνεται ο όγκος του αίματος, ωστόσο οι τιμές του αιματοκρίτη επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα μετά από επαρκή πρόσληψη υγρών.

Σε περιπτώσεις όπου ο αιματοκρίτης είναι αυξημένος σε επανειλημμένες αιματολογικές εξετάσεις, πρέπει να γίνει διερεύνηση της αιτίας.

Όταν ο υψηλός αιματοκρίτης οφείλεται σε αυξημένο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων συνήθως ο επιβλέπον ιατρός συστήνει στο άτομο να ασχοληθεί με τον αθλητισμό, διότι ενδεχομένως έχει καλύτερη οξυγόνωση των μυών. Ο υπερβολικά υψηλός αριθμός ερυθρών αιμοσφαιρίων όμως μπορεί να κάνει το αίμα πιο αργό στην κίνησή του και τελικά να παρέχεται λιγότερο οξυγόνο στα όργανα του σώματος.

Ο υψηλός αιματοκρίτης που οφείλεται σε ερυθραιμία συμβάλλει στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ενώ υπάρχει ο κίνδυνος να σχηματισθεί πιο εύκολα θρόμβος και τελικά έμφραγμα. Άτομα με αιματοκρίτη πάνω από 50% εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου ή εγκεφαλικού επεισοδίου.

Επιπλέον, όταν ο αιματοκρίτης είναι υψηλός, αυξάνεται και ο κίνδυνος για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Άνδρες με αιματοκρίτη πάνω από 48% εμφανίζουν 4 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με όσους έχουν αιματοκρίτη κάτω από 42%. Αυτό αποδίδεται κυρίως στό ότι όταν το αίμα είναι πυκνό, η ινσουλίνη δυσκολεύεται να μεταφέρει τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.

Τι σημαίνει ο χαμηλός αιματοκρίτης για την υγεία μας;

Η χαμηλή τιμή του αιματοκρίτη μπορεί να υποδηλώνει μικρότερο από τα όρια αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Αυτό σημαίνει ότι τα όργανα του σώματος δεν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν τα συμπτώματα της αναιμίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται η εύκολη κόπωση, η λιποθυμική τάση, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η δύσπνοια, η απώλεια αντοχής και η αδυναμία συγκέντρωσης.

Τα αίτια του χαμηλού αιματοκρίτη μπορεί να είναι:

• Ελλιπής διατροφή και ανεπάρκεια σιδήρου και βιταμινών, συμπεριλαμβανομένου του φυλλικού οξέος και της βιταμίνης Β12
• Φάρμακα που ενοχοποιούνται για μείωση του αιματοκρίτη
• Η εγκυμοσύνη
• Ορισμένες ορμονικές διαταραχές
• Μειωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων από τον μυελό των οστών ή διήθηση του μυελού των οστών από αιματολογικές ή άλλες κακοήθειες
• Πιθανή καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων στην κυκλοφορία (αιμολυτική αναιμία)
• Οξεία ή χρόνια απώλεια αίματος – αιμορραγία.

Όσο χαμηλότερος είναι ο αιματοκρίτης τόσο πιο πιθανές και σοβαρότερες είναι οι οργανικές επιπλοκές, λόγω χαμηλής παροχής οξυγόνου σε έδαφος αναιμίας.

Πώς μπορούμε να ρυθμίσουμε τα επίπεδα του αιματοκρίτη;

Ανάλογα την περίπτωση ο επιβλέπων ιατρός θα συστήσει μία εξατομικευμένη θεραπευτική αγωγή.

Στην περίπτωση του χαμηλού αιματοκρίτη συνήθως συστήνεται η λήψη σιδήρου μέσω της διατροφής ή συμπληρωμάτων σιδήρου. Οι σημαντικότερες πηγές σιδήρου που συνθέτουν μια διατροφή για χαμηλό αιματοκρίτη είναι το κόκκινο κρέας και το συκώτι, τα ψάρια και τα οστρακοειδή, τα φασόλια και το μπρόκολο κ.ά. Συστήνεται επίσης η αποφυγή τροφών που μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου, όπως καφεϊνούχα ποτά και γαλακτοκομικά προϊόντα. Επιπρόσθετα, προτείνεται και η λήψη τροφών που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυλλικό οξύ και Βιταμίνη Β12, όπως τα αυγά, τα φυστίκια, το σπανάκι, κ.ά.

Στην περίπτωση του υψηλού αιματοκρίτη είναι σημαντικό να παραμένουμε ενυδατωμένοι, να διακόπτουμε το κάπνισμα, να αποφεύγουμε το αλκοόλ και τα συμπληρώματα σιδήρου, να μην ασκούμαστε σε υπερβολικό βαθμό, αλλά και να κάνουμε αιμοδοσία εφόσον το επιθυμούμε. Υπάρχουν επίσης ορισμένα φάρμακα που μπορεί να συστήσει ο επιβλέπων ιατρός, ενώ ορισμένες τροφές είναι γνωστό ότι βοηθούν στη μείωση των επιπέδων αιματοκρίτη, όπως το γκρέιπφρουτ, το πράσινο τσάι και το τσάι Matcha.

Συμπερασματικά

Η διατήρηση υγιών επιπέδων αιματοκρίτη είναι σημαντική για τη συνολική υγεία. Τα υψηλά ή χαμηλά επίπεδα αιματοκρίτη μπορεί να υποδηλώνουν ποικίλα προβλήματα υγείας και να αυξάνουν τον κίνδυνο μακροχρόνιων επιπλοκών. Με την ισορροπημένη διατροφή, την ενυδάτωση και τη διαρκή δραστηριότητα, μπορούμε να συμβάλλουμε στη διατήρηση των τιμών σε υγιή επίπεδα και να προλάβουμε πιθανά προβλήματα υγείας.

Featured Image: by Freepik

Ο αιματοκρίτης (HCT) είναι μια τιμή που προκύπτει από αιματολογική εξέταση και δείχνει το ποσοστό του όγκου που καταλαμβάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα.

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ο πιο πολυπληθής τύπος κυττάρου του αίματος και ο βασικός μηχανισμός που διαθέτει ο οργανισμός μας για τη μεταφορά οξυγόνου στους διάφορους ιστούς μέσω της ροής του αίματος.

Η τιμή αυτή χρησιμοποιείται μαζί με εκείνην της αιμοσφαιρίνης (πρωτεΐνη του αίματος η οποία δεσμεύει και μεταφέρει οξυγόνο) για να διαπιστωθεί αν το εκάστοτε άτομο έχει αναιμία.

Φυσιολογικές τιμές

Τα φυσιολογικά επίπεδα του αιματοκρίτη διαφέρουν ανά ηλικία, αλλά μετά την εφηβεία καθορίζονται με βάση το φύλο. Για τους άνδρες συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 40-52% ενώ για τις γυναίκες σε 36-48%, όταν δεν βρίσκονται σε εγκυμοσύνη. Μετά τα 60 οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ελαφρά χαμηλότερες τιμές αιματοκρίτη, κάτι που αντανακλά τον χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων σε αυτήν την ηλικία. Οι γυναίκες μάλιστα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κατά την εγκυμοσύνη οι φυσιολογικές τιμές είναι χαμηλότερες από ότι συνήθως. Στην περίπτωση της μονής κύησης είναι στο 34% και 30% στην πολύδυμο κύηση.

Χαμηλός αιματοκρίτης

Όταν ο αιματοκρίτης είναι εκτός των ορίων αναφοράς, τότε το άτομο έχει ανάλογα χαμηλό ή υψηλό αιματοκρίτη. Η χαμηλή τιμή μπορεί να υποδηλώνει λιγότερα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα από το κανονικό, τα οποία παράγονται στο μυελό των οστών και ο οποίος με τη σειρά του τα απελευθερώνει στο αίμα.

Η χαμηλή τιμή αιματοκρίτη σημαίνει ότι τα διάφορα όργανα του σώματος δεν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν τα συμπτώματα της αναιμίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται η εύκολη κόπωση, η λιποθυμική τάση, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η δύσπνοια, η απώλεια αντοχής και η αδυναμία συγκέντρωσης.

Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν χαμηλό ή υψηλό αιματοκρίτη, ενώ παροδική και μικρή πτώση προκαλείται από τις ιώσεις, το άγχος, την αϋπνία και την κόπωση. Χαμηλό αιματοκρίτη προκαλούν επίσης οι διατροφικές ανεπάρκειες, η κατάκλιση, η υπερφόρτωση με υγρά, ορισμένες ορμονικές διαταραχές, αλλά και η εγκυμοσύνη όπως προαναφέρθηκε.

Αναιμία

Η αναιμία είναι μια κατάσταση κατά την οποία η τιμή της αιμοσφαιρίνης είναι χαμηλότερη των 13,5g% στους άνδρες και χαμηλότερη των 12g% στις γυναίκες. Τα άτομα που έχουν χαμηλό αιματοκρίτη, συχνά την εκδηλώνουν. Οι βασικότερες αιτίες της είναι η απώλεια σημαντικής ποσότητας αίματος, η οποία μπορεί να οφείλεται:

– σε τραυματισμό, αιμορραγία, χειρουργική επέμβαση ή καρκίνο του παχέος εντέρου,
– σε διατροφικές ελλείψεις, όπως σιδήρου, βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος,
– σε παθήσεις του μυελού των οστών λόγω καρκίνου, χημειοθεραπείας ή νεφρικής ανεπάρκειας,
– και στα μη φυσιολογικά επίπεδα αιμοσφαιρίνης, που μπορεί να προκύπτουν από τη δρεπανοκυτταρική αναιμία.

Τα συνηθέστερα νοσήματα που μπορεί να συνοδεύονται από αναιμία χρόνιας νόσου είναι:

– οι λοιμώξεις όπως το AIDS, η φυματίωση, οι μυκητιάσεις, η οστεομυελίτιδα και τα χρόνια αποστήματα,
– τα φλεγμονώδη νοσήματα όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και οι συστηματικές αγγειίτιδες,
– καθώς και τα κακοήθη νεοπλάσματα συμπαγών οργάνων, τα λεμφώματα και το πολλαπλούν μυέλωμα.

Αντιμετώπιση

Προκειμένου να διευκρινιστούν με ακρίβεια οι λόγοι μιας αναιμίας απαιτούνται αιματολογικές εξετάσεις πέραν της τιμής του αιματοκρίτη. Όταν υπάρχει πραγματική αναιμία (ανεξάρτητα από το αν υπάρχει εγκυμοσύνη) αυτή οφείλεται συνήθως σε έλλειψη σιδήρου και αποκαλείται σιδηροπενική αναιμία. Σ’ αυτή την περίπτωση θα πρέπει να συμπεριληφθούν τροφές πλούσιες σε σίδηρο. Το κόκκινο κρέας και τα φρούτα πλούσια σε βιταμίνη C όπως το πορτοκάλι και το ακτινίδιο μπορούν να βοηθήσουν.

Εκτός όμως από τη σιδηροπενική αναιμία, ο χαμηλός αιματοκρίτης μπορεί να οφείλεται και σε άλλες καταστάσεις όπως η έλλειψη βιταμινών ή ιχνοστοιχείων και κάποια χρόνια ασθένεια. Θα πρέπει λοιπόν να γίνουν περαιτέρω εξετάσεις για το σίδηρο, τη Β12, τη φεριτίνη και το φυλλικό οξύ, ανάλογα με την ηλικία του ατόμου. Αναλόγως θα δρομολογηθεί και η θεραπευτική προσέγγιση.

Featured image designed by Freepik

Ο αιματοκρίτης (HCT) αποτελεί την εκατοστιαία αναλογία του όγκου του αίματος που καταλαμβάνεται από τα ερυθροκύτταρα (ερυθρά αιμοσφαίρια) ανά μονάδα όγκου αίματος. Η τιμή αυτή χρησιμοποιείται μαζί με εκείνην της αιμοσφαιρίνης για να διαπιστωθεί η αναιμία, μια κατάσταση του αίματος κατά την οποία η τιμή της αιμοσφαιρίνης είναι χαμηλότερη των 13,5g% στους άνδρες και χαμηλότερη των 12g% στις γυναίκες.

Υψηλός αιματοκρίτης

Ο αυξημένος αιματοκρίτης μπορεί να αποτελεί ένδειξη απώλειας υγρών, όπως στις περιπτώσεις της αφυδάτωσης, των εγκαυμάτων και της θεραπείας με διουρητικά ή – πιο σπάνια – σε αύξηση του αριθμού των ερυθροκυττάρων (ερυθραιμία) που μπορεί να προκύψει σε περιπτώσεις όπως οι καρδιαγγειακές και οι νεφρικές διαταραχές. Κατά την αφυδάτωση μειώνεται ο όγκος του αίματος, ωστόσο οι τιμές του αιματοκρίτη επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα μετά από επαρκή πρόσληψη υγρών.

Στις περιπτώσεις πάντως που σε επανειλημμένες αιματολογικές εξετάσεις ο αιματοκρίτης βρίσκεται αυξημένος, πρέπει να γίνει διερεύνηση της αιτίας.

Όταν ο υψηλός αιματοκρίτης οφείλεται σε σχετικά αυξημένο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων συνήθως συνιστούμε στο άτομο να ασχοληθεί με τον αθλητισμό, διότι ενδεχομένως έχει καλύτερη οξυγόνωση των μυών. Τα υπερβολικά πολλά ερυθρά αιμοσφαίρια όμως μπορούν να κάνουν το αίμα πιο αργό στη κίνησή του και τελικά παρέχεται λιγότερο οξυγόνο στα όργανα του σώματος.

Ο υψηλός αιματοκρίτης που οφείλεται σε ερυθραιμία συμβάλλει στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ενώ υπάρχει ο κίνδυνος να σχηματισθεί πιο εύκολα θρόμβος και τελικά έμφραγμα. Άτομα με αιματοκρίτη πάνω από 50% εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου ή εγκεφαλικού επεισοδίου.

Αυξάνεται μάλιστα και ο κίνδυνος για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 όταν ο αιματοκρίτης είναι υψηλός. Άνδρες με αιματοκρίτη πάνω από 48% εμφανίζουν 4 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με όσους έχουν αιματοκρίτη κάτω από 42%. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα συμβαίνει διότι όταν το αίμα είναι πυκνό, η ινσουλίνη δυσκολεύεται να μεταφέρει τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα με αποτέλεσμα να ανεβαίνει το «ζάχαρο» στο αίμα.

Φυσιολογικά επίπεδα

Οι φυσιολογικές τιμές του αιματοκρίτη διαφέρουν ανά ηλικία αλλά μετά την εφηβεία καθορίζονται με βάση το φύλο. Για τους άνδρες συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 40-52% ενώ για τις γυναίκες σε 36-48%, όταν δεν βρίσκονται σε εγκυμοσύνη. Μετά τα 60 οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ελαφρά χαμηλότερες τιμές αιματοκρίτη, κάτι που αντανακλά τον χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων σε αυτήν την ηλικία. Οι γυναίκες μάλιστα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κατά την εγκυμοσύνη οι φυσιολογικές τιμές είναι χαμηλότερες από ότι συνήθως. Στην περίπτωση της μονής κύησης είναι στο 34% και 30% στην πολύδυμο κύηση.

Σημειωτέον ακόμη ότι υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν χαμηλό  ή υψηλό  αιματοκρίτη, ενώ παροδική και μικρή πτώση προκαλείται από τις ιώσεις, το άγχος, την αϋπνία και την κόπωση. Χαμηλό αιματοκρίτη προκαλούν οι διατροφικές ανεπάρκειες, η κατάκλιση, η υπερφόρτωση με υγρά, ορισμένες ορμονικές διαταραχές, αλλά και η εγκυμοσύνη όπως προαναφέρθηκε.

Photo credit: Freepik