Blog

Πολλοί άνθρωποι που ζουν με σακχαρώδη διαβήτη είναι ινσουλινοεξαρτώμενοι. Αυτό συμβαίνει διότι λόγω της μεταβολικής αυτής νόσου τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα αυξάνονται από τα τρόφιμα.

Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που συμβάλλει στην απομάκρυνση του πλεονάσματος γλυκόζης βοηθώντας την να κυκλοφορήσει στα κύτταρα, όπου χρησιμοποιείται για να παράγει ενέργεια.

Οι ασθενείς αυτοί ξεκινούν να λαμβάνουν ινσουλίνη παίρνοντας τον έλεγχο των επιπέδων του σακχάρου στα χέρια τους, μια διαδικασία που ωστόσο δεν είναι εύκολη. Το αποτέλεσμα είναι σε πολλές περιπτώσεις να μην επιτυγχάνεται επαρκής έλεγχος.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσφατα χορήγησε άδεια κυκλοφορίας σε μια νέας γενιάς ινσουλίνη των 300 U/mL, δίνοντας μια νέα επιλογή για τη διαχείριση της κατάστασης. Η σχετική ανακοίνωση αναφέρει ότι σε κλινικές μελέτες παρείχε περισσότερη γλυκαιμική σταθερότητα, μικρότερη μεταβλητότητα και μείωση των υπογλυκαιμικών επεισοδίων σε ενήλικες με διαβήτη τύπου 2. Προορίζεται όμως και για τον διαβήτη τύπου 1.

Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας έγινε στα πλαίσια ειδικού κλινικού προγράμματος όπου συγκρίθηκε η ινσουλίνη των 300 U/mL με μια των 100 U/mL σε περισσότερους από 3.500 ενήλικες με διαβήτη τύπου 1 ή τύπου 2, που ήταν αρρύθμιστοι με την τρέχουσα θεραπεία.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η συχνότητα των επιβεβαιωμένων υπογλυκαιμιών σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 ήταν χαμηλότερη με την 300 U/mL σε σύγκριση με τη δεύτερη, τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και το βράδυ. Η πρώτη επίσης επέδειξε πιο σταθερό και πιο προβλέψιμο γλυκαιμικό έλεγχο και χαμηλά επίπεδα μεταβλητότητας του σακχάρου στο αίμα από άτομο σε άτομο, με διάρκεια άνω των 24 ωρών, σε σύγκριση με την ινσουλίνη 100 U/mL σε άτομα με διαβήτη τύπου 1.

Η έγκριση της ινσουλίνης των 300 U/mL έγινε και από τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), ενώ είναι υπό αναθεώρηση και από άλλες ρυθμιστικές αρχές σε όλο τον κόσμο.

Η ανακοίνωση: http://bit.ly/1IC4ANd

Γράφει η Δ. Καραγιάννη, παθολόγος-διαβητολόγος και διδάκτωρ Ιατρικής του Δ.Π.Θ.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία οι τιμές του σακχάρου χωρίζονται σε φυσιολογικές, υψηλού κινδύνου και τιμές διαγνωστικές του διαβήτη. Αν έχουμε διαβήτη ή προ-διαβήτη, μπορούμε να το διαπιστώσουμε με τις τιμές σακχάρου νηστείας, με τις μεταγευματικές τιμές σακχάρου και με την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη.

Φυσιολογικές τιμές σακχάρου είναι αυτές που είναι κάτω από 100 όταν είμαστε νηστικοί. Αυξημένο κίνδυνο να πάθουμε διαβήτη ή προ-διαβήτη έχουμε όταν:

-Το σάκχαρο νηστείας είναι από 100 έως 125
-Το σάκχαρο 2 ώρες μετά το φαγητό είναι από 140 έως 199
-Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι από 5,7 έως 6,4

Διαβήτη έχουμε όταν:

-Το σάκχαρο νηστείας είναι πάνω από 126
-Δύο ώρες μετά το φαγητό πάνω από 200
-Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη πάνω από 6,5

Σημειώνουμε ότι τόσο ο αυξημένος κίνδυνος για διαβήτη, όσο και ο διαβήτης, θα πρέπει να θεραπεύονται άμεσα και να γίνεται έλεγχος για πιθανές επιπλοκές στα μάτια, τα νεφρά, την καρδιά, τις καρωτίδες, τα αγγεία και τα νεύρα στα κάτω άκρα.

Πηγή: Διαβητολογικό – Παθολογικό Ιατρείο
Photo credit: AlishaV / Hampton Patio / CC BY

Γράφει η Δ. Καραγιάννη, παθολόγος-διαβητολόγος και διδάκτωρ Ιατρικής του Δ.Π.Θ.

Το απειλητικό δίδυμο διαβήτης κάπνισμα δεν αντιμετωπίζεται με αντικαπνιστική υστερία αλλά με καλά οργανωμένη και πολυεπίπεδη αντικαπνιστική εκστρατεία, όχι ενάντια στους διαβητικούς καπνιστές, αλλά ενάντια στην άγνοια των κινδύνων που διατρέχουν.

Τα τελευταία χρόνια οι μη καπνιστές απολαμβάνουν τον κοινωνικό σεβασμό που δικαιούνται. Οι παθητικοί καπνιστές είναι σεβαστοί, οι αντιπαθητικοί αντικαπνιστές όμως όχι. Συχνά τα αντικαπνιστικά μηνύματα συνθήματα και μέτρα ανάβουν περισσότερα τσιγάρα κι ακόμα περισσότερες αντιδράσεις οδηγώντας σε απρόβλεπτα αποτελέσματα.

Η καλοπροαίρετη ενημέρωση και η κινητοποίηση των διαβητικών ατόμων γύρω από τις συνέπειες του καπνίσματος υπόσχεται καλύτερους καρπούς και συνειδητές αποφάσεις. Η διακοπή του καπνίσματος είναι ΕΠΙΛΟΓΗ του διαβητικού, όχι ΕΠΙΒΟΛΗ του διαβητολόγου. Είναι ΔΙΚΑΙΩΜΑ για περισσότερη και καλύτερη ζωή, όχι ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ για πειθαρχία σε απαγορεύσεις.

Η σχέση μεταξύ καπνίσματος και διαβήτη έγινε πρόσφατα στόχος πολλών επιστημονικών ερευνών και θέμα αρκετών δημοσιεύσεων. Συνοπτικά, τα συμπεράσματα είναι:

– Το κάπνισμα, είτε ενεργητικό είτε παθητικό, αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης διαβήτη.
– Στα διαβητικά άτομα το κάπνισμα έχει δυσμενείς επιδράσεις τόσο στη ρύθμιση του διαβήτη όσο και στις διαβητικές επιπλοκές.

Για την καλή ρύθμιση του διαβήτη συχνά υπογραμμίζεται και υπερτονίζεται ο ρόλος της διατροφής -και κυρίως των υδατανθράκων- και της άσκησης. Όμως αρκετά επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι το κάπνισμα συχνά δυσκολεύει τη ρύθμιση και συνδυάζεται με ψηλότερες τιμές γλυκόζης και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης HbA1c.

Αυτό αποδίδεται στο ότι η νικοτίνη και αρκετά από τα 4.000 χημικά συστατικά του τσιγάρου μειώνουν την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας ή /και προκαλούν αντίσταση στην ινσουλίνη του οργανισμού με αποτέλεσμα τη δυσκολία χρησιμοποίησης και δράσης της. Συνεπώς, η τήρηση των οδηγιών διατροφής και διαβίωσης δεν αρκεί για την ιδανική ρύθμιση εάν αντιρροπείται από το κάπνισμα.

Το κάπνισμα όμως δεν επιβαρύνει μόνο τη ρύθμιση αλλά και τις διαβητικές επιπλοκές με μηχανισμούς ανεξάρτητους από τη ρύθμιση. Ειδικότερα, επιταχύνει και επιβαρύνει:

α) τα καρδιαγγειακά νοσήματα (στηθάγχη, εμφράγματα, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ανευρύσματα) που σε άνδρες διαβητικούς και καπνιστές είναι συχνότερα κατά 2-3 φορές συγκριτικά με διαβητικούς μη-καπνιστές, ενώ σε γυναίκες διαβητικές και καπνίστριες είναι συχνότερα κατά 3-5 φορές.
β) την τάση για θρομβώσεις
γ) την αρτηριακή υπέρταση
δ) τη διαβητική νεφροπάθεια (προσβολή των νεφρών)
ε) τη διαβητική νευροπάθεια (προσβολή των νεύρων, κυρίως των περιφερικών)
στ) τη διαβητική αμφισβληστροειδοπάθεια (προσβολή των ματιών)

Το κάπνισμα επίσης μειώνει ακόμη περισσότερο την ήδη χαμηλή – λόγω διαβήτη – HDL χοληστερίνη («καλή»= καρδιοπροστατευτική) και επομένως αυξάνει την αθηροσκλήρωση και τη στένωση αρτηριών, όπως των καρωτίδων που αρδεύουν τον εγκέφαλο και των αρτηριών που αρδεύουν τα κάτω άκρα.

Πηγή: Διαβητολογικό – Παθολογικό Ιατρείο

Γράφει η Δ. Καραγιάννη, παθολόγος-διαβητολόγος και διδάκτωρ Ιατρικής του Δ.Π.Θ.

Η νόσος Alzheimer’s είναι η συνήθης και πιο συχνή άνοια στους ηλικιωμένους. Η πιο συχνή άνοια στους διαβητικούς στις πιο πολλές μελέτες είναι η αγγειακή άνοια και αποδίδεται στα μικρά αγγειακά εγκεφαλικά που συμβαίνουν αθόρυβα στην λευκή ουσία του εγκεφάλου ασυμπτωματικά για συχνά μεγάλο διάστημα.

H άνοια προτιμά διαβητικούς με υψηλή πίεση, υπερλιπιδαιμία και ιδίως όσους υποφέρουν από καρδιαγγειακή νόσο και δεν έχουν σωματική άσκηση.

Είναι δυνατόν στους διαβητικούς να συνυπάρχουν νόσος Alzheimer’s και αγγειακή άνοια.

Το τμήμα του εγκεφάλου που φαίνεται ότι σχετίζεται με την μνήμη και ονομάζεται ιππόκαμπος, επηρεάζεται ιδιαίτερα τόσο από τις μεταβολές της πίεσης (υπερτασικοί ασθενείς), όσο και από τις μεταβολές του σακχάρου (υπεργλυκαιμία η υπογλυκαιμία στον σακχαρώδη διαβήτη). Όταν αυτό συμβαίνει συχνά η σε μεγάλη διάρκεια χρόνου, ιδίως σε ευαίσθητες ηλικίες (μικρά παιδιά τύπου 1, η ηλικιωμένοι με σακχαρώδη διαβήτη), τότε οι βλάβες στον εγκέφαλο μπορεί να γίνουν σημαντικές

Ποια είναι τα συμπτώματα που θα μας ανησυχήσουν;

– Σύγχυση και απώλεια πρόσφατης μνήμης
– Χαμένος ή περιπλανώμενος σε μέρη, αρκετά οικεία πρίν
– Περπάτημα με κοντά γρήγορα <ανακατεμένα> βήματα
– Ακράτεια ούρων ή κοπράνων
– Συναισθηματικές μεταπτώσεις σε ακατάλληλες στιγμές
– Δυσκολία να ακολουθήσουν οδηγίες- Δυσκολία να χειρισθούν τα χρήματα.

Ποια η σχέση άνοιας με τον σακχαρώδη διαβήτη, και ποιές είναι οι μέχρι τώρα γνώσεις μας για τα αίτια που την προκαλούν:

– Η σχέση σακχαρώδη διαβήτη και άνοιας είναι κοινό συμπέρασμα σε όλες σχεδόν τις μελέτες.
– Ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη οιανδήποτε τύπου (τύπου 1, η τύπου 2) διπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης άνοιας σε όλες δυστυχώς τις ηλικίες, ακόμα και σε νέους ενήλικες.
– Εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 σε ηλικίες νεότερες από τα 65 έτη αυξάνει πολύ τις πιθανότητες για όψιμη, δηλαδή σε μεγαλύτερες ηλικίες εμφάνιση τόσο αγγειακής όσο και νόσου Alzheimer
– Κυρίως τα για αρκετό καιρό υψηλά σάκχαρα, δηλαδή ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης, αλλά και οι υπογλυκαιμίες σε ευπαθείς ηλικίες (βρέφη, παιδιά, έφηβοι τύπου 1, ηλικιωμένοι), αυξάνουν πολύ τον κίνδυνο άνοιας.
– Επίσης υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις θετικής συσχέτισης σακχαρώδη διαβήτη και καπνίσματος με αγγειακή άνοια καθώς και σακχαρώδη διαβήτη μαζί με υπερλιπιδαιμία που συσχετίζεται θετικά και με τους δύο τύπους της άνοιας.
– Αυτό που δεν είναι ακόμα απολύτως κατανοητό είναι πως ο σακχαρώδης διαβήτης ενεργοποιεί την άνοια, και η απάντηση μοιάζει να είναι πολυπαραγοντική .

Τι μπορούμε εμείς να κάνουμε;

– Καλή γλυκαιμική ρύθμιση, όσον το δυνατόν νωρίτερα, δηλαδή από την έναρξη του σακχαρώδους διαβήτη.
– Συστηματική σωματική άσκηση 30′ κάθε ημέρα, μπορεί όχι μόνο να βελτιώσει την μνήμη αλλά και να αναστρέψει ήδη εγκαταστημένες βλάβες στον ιππόκαμπο που είναι σημαντικό κέντρο για την μνήμη στον εγκέφαλο.
– Μεσογειακή διατροφή, με άφθονα, ψάρι , όσπρια, λαχανικά, πράσινες σαλάτες, ελαιόλαδο, φρούτα και ολίγο οίνο
– Αντιμετώπιση συνολικά των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου, βοηθά όχι μόνο στην άνοια , αλλά είναι και απαραίτητη στην βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας της ζωής στον σακχαρώδη διαβήτη. Αυτό σημαίνει:
– Διακοπή καπνίσματος.
– Άριστη ρύθμιση υπέρτασης και υπερλιπιδαιμίας, έστω και μικρή μείωση του βάρους (5-10%) για τους υπέρβαρους.
– Χρήση στατινών, ινσουλινο-ευαισθητοποιητικών αντιδιαβητικών φαρμάκων και κυρίως μετφορμίνης.

Πολλά έχουμε ακόμη να μάθουμε για την ολέθρια σχέση αλλά και την θεραπεία της άνοιας στους ανθρώπους με σακχαρώδη διαβήτη. Η πρόληψη εξακολουθεί να παραμένει η καλύτερη θεραπεία, ιδίως για αγγειακή άνοια, και σε αυτό μπορούμε να κάνουμε με τις σημερινές γνώσεις πολλά!

Πηγή: Διαβητολογικό-Παθολογικό Ιατρείο

Γράφει η Φίλια Κατσώρη, ψυχολόγος MSc, στο Υγείαonline.gr 

Όπως πολύ καλά γνωρίζουν οι πάσχοντες αλλά και τα άτομα που σχετίζονται μαζί τους, ο διαβήτης είναι μια χρόνια πάθηση που εμφανίζεται απότομα και η πορεία του είναι μακρά και απρόβλεπτη. Η διαχείρισή του δεν είναι εύκολο ζήτημα. Ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει μεγάλες βλάβες στον οργανισμό, αλλά πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι οι περισσότερες μακροπρόθεσμες επιπλοκές είναι δυνατόν να καθυστερήσουν ή να προληφθούν όταν υπάρχει καλή ιατρική παρακολούθηση και καλή αυτοδιαχείριση από τη μεριά των ασθενών.

Το να ζει κανείς καλά με το διαβήτη απαιτεί χρόνο, γνώση, και προσπάθεια. Η διατροφή, η άσκηση, η μέτρηση του ζαχάρου στο αίμα και η λήψη ινσουλίνης πρέπει να συντονίζονται και να ρυθμίζονται καθημερινά πολλές φορές πράγμα το οποίο συμβαίνει αυτόματα στον οργανισμό των υπόλοιπων ανθρώπων.

Η συνεχής προσπάθεια για τη ρύθμιση του διαβήτη, η οποία δεν έχει πάντα τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, δημιουργεί έντονο stress και πυροδοτεί συναισθήματα ματαίωσης, απογοήτευσης, κούρασης ή ακόμα και θυμού, ενοχής και φόβου. Οι καθημερινές δυσκολίες που προκύπτουν από το διαβήτη και οι ψυχολογικές μεταπτώσεις, συχνά διαταράσσουν την ομαλή διαχείρισή του.

Στις μέρες μας, σε αντίθεση με τα παλαιότερα χρόνια, είναι αποδεκτό ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την πορεία των ασθενειών. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν αυξηθεί οι έρευνες που αποδεικνύουν τη βαρύτητα των ψυχολογικών, συμπεριφοριστικών και κοινωνικών παραγόντων στο διαβήτη. Οι παράγοντες αυτοί αφορούν στο βαθμό στον οποίο το άτομο αποδέχεται την πάθησή του, στο κατά πόσο προσαρμόζεται στις καθημερινές της απαιτήσεις, και στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται την εξέλιξη του διαβήτη και τις όποιες επιπλοκές μπορεί να εμφανιστούν.

Όλοι οι ειδικοί, ιατροί, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί, γνωρίζουν ότι οι ασθενείς με διαβήτη, σε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ασθένειάς τους, «κουρασμένοι» από την υπερπροσπάθεια δε τηρούν όσα απαιτούνται για τη ρύθμιση του διαβήτη τους. Η ακατάλληλη διατροφή, η άστατη χορήγηση ινσουλίνης, ο ανεπαρκής έλεγχος και καταγραφή των τιμών του ζαχάρου είναι συνήθεις αλλά και πολύ επικίνδυνες συμπεριφορές. Όλα τα παραπάνω συντελούν στην απορύθμιση του ζαχάρου στο αίμα και στην εμφάνιση επιπλοκών. Πολλοί είναι οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που συμβάλλουν στο πρόβλημα αυτό: η ανεπαρκής κοινωνική στήριξη και πρόνοια, οι πιέσεις του χρόνου, το στρες της καθημερινής ζωής, τα δύσκολα συναισθήματα που βιώνουν λόγω των δυσκολιών και των προβλημάτων της καθημερινότητας.

Ειδικά το στρες και τα δύσκολα-βαριά συναισθήματα  έχουν μεγάλη επίπτωση στο διαβήτη. Συνήθως, προέρχονται από καθημερινές ενοχλήσεις (π.χ. συγκρούσεις με μέλη της οικογένειας, εργασιακή πίεση), από αρνητικά γεγονότα της ζωής (π.χ. θάνατος αγαπημένου προσώπου, οικονομικά προβλήματα, διαζύγιο) ή και από το ίδιο το «βάρος» της αντιμετώπισης του διαβήτη. Οι συνέπειες είναι είτε άμεσες στην υγεία, μέσω αυξημένων επιπέδων ζαχάρου στο αίμα, είτε έμμεσες μέσω της διατάραξης των προτύπων συμπεριφοράς και των συνηθειών (π.χ. φαγητό, ύπνος).

Η ασυνέπεια στην τήρηση των υποχρεώσεων που αφορά τη ρύθμιση του διαβήτη μπορεί επίσης να είναι μία εκδήλωση πιο σοβαρών ψυχολογικών καταστάσεων, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές ή διατροφικές διαταραχές. Οι διαταραχές αυτές συμβάλλουν στην απορύθμιση του ζαχάρου στο αίμα μέσω αλλαγών στη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών αλλά και μέσω ελλιπούς φροντίδας εαυτού.

Η κατάθλιψη είναι μια από τις πιο συχνές και επικίνδυνες επιπλοκές του διαβήτη. Ο διαβητικός βιώνει μια παρατεταμένη κατάσταση ανασφάλειας, έρχεται αντιμέτωπος με το φόβο του θανάτου, με ερωτήματα που αφορούν την ίδια του την ύπαρξη και χρειάζεται να βρίσκεται σε μια καθημερινή προσπάθεια για να εξασφαλίσει αυτό που είναι αυτονόητο για την πλειοψηφία των συνανθρώπων. Δεν είναι λοιπόν απροσδόκητο το γεγονός ότι το  ποσοστό της κατάθλιψης στους διαβητικούς είναι πολύ υψηλότερο από ό, τι στο γενικό πληθυσμό. Η κατάθλιψη θα εντείνει τα προβλήματα καθώς το άτομο δε θα έχει την ενέργεια ή το κίνητρο να διαχειριστεί σωστά τη ρύθμιση του διαβήτη. Επίσης, συχνά συνδέεται με ανθυγιεινές αλλαγές στην όρεξη (αυξημένη ή μειωμένη πρόσληψη τροφής) και συμπεριφορές άρνησης όπως για παράδειγμα μειωμένο κίνητρο και μειωμένη φροντίδα εαυτού.

Τα παιδιά με διαβήτη συχνά εκδηλώνουν τα ψυχολογικά προβλήματα με διαφορετικούς τρόπους από τους ενήλικες. Τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα που σχετίζονται με το διαβήτη στα παιδιά συχνότερα παρατηρούνται στην κακή σχολική επίδοση, στις δυσκολίες των σχέσεων με τους συνομηλίκους, στις αλλαγές στη συμπεριφορά στο σχολείο και στο σπίτι και στις συγκρουσιακές σχέσεις με τους γονείς τους.

Οι έφηβοι με διαβήτη, από την άλλη μεριά, επηρεάζονται από ψυχολογικούς παράγοντες που σχετίζονται με την ιδιαίτερη φάση της ανάπτυξής τους. Η εφηβεία είναι μία εποχή επανάστασης και πολύ συχνά η επανάσταση αυτή ξεσπάει και στον ίδιο το διαβήτη μέσω συμπεριφορών άρνησης της τήρησης των υποχρεώσεών τους. Ωστόσο αυτή η επανάσταση μπορεί να θέσει τους εφήβους σε κίνδυνο απορρύθμισης του ζαχάρου ακόμα και μέχρι το σημείο της κετοξέωσης.

Η υποστήριξη των ατόμων με διαβήτη ώστε να αντιμετωπίσουν τις συναισθηματικές και ψυχολογικές πτυχές του διαβήτη είναι ιδιαίτερα σημαντική για την επίτευξη της αποτελεσματικής αυτοδιαχείρισής του, την ελαχιστοποίηση των επιπλοκών και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Τα άτομα που πάσχουν από διαβήτη είναι σημαντικό όχι μόνο να αντιμετωπίσουν την ασθένεια αλλά και να βρουν τρόπους να χαίρονται την καθημερινότητα τους και να βλέπουν τη ζωή τους με προοπτική χωρίς να χάνονται στον κυκεώνα της ασθένειας τους. Στα πλαίσια αυτά, στη Δυτική Ευρώπη και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ λειτουργούν ομάδες υποστήριξης για διαβητικούς όπως και για άλλες κατηγορίες χρόνια πασχόντων. Η ασθένεια μπορεί να είναι ένα κομμάτι της ζωής αλλά όχι να ταυτίζεται με την ίδια την ύπαρξη.

Πηγή: ygeiaonline.gr