Γράφει ο Ιωάννης Σ. Τερζής*
Ο διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ-2) ή διαβήτης των ενηλίκων είναι η συχνότερη μορφή σακχαρώδους διαβήτη (90%) και συνήθως εμφανίζεται μετά την ηλικία των 55 ετών. Σε αυτόν τον τύπο διαβήτη δεν παρατηρείται έλλειψη ινσουλίνης αλλά μια κατάσταση δυσλειτουργίας της ινσουλίνης (ινσουλινική αντίσταση) που σχετίζεται με κληρονομικότητα αλλά και με την υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό (παχυσαρκία).
Ο διαβήτης αποτελεί την κατά σειρά τέταρτη αιτία θανάτου καθώς και τον σπουδαιότερο προδιαθεσικό παράγοντα καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων, τύφλωσης και χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Από τους ενήλικους διαβητικούς, 75-80% πεθαίνουν τελικά από έμφραγμα ή εγκεφαλικό.
Συχνότητα
Η συχνότητα του σακχαρώδη διαβήτη στη χώρα μας τριπλασιάστηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Μάλιστα η σύγχρονη επιδημιολογική έξαρση της παχυσαρκίας έχει ευνοήσει την εμφάνιση ενός μεγάλου πληθυσμού νεαρών ατόμων με προδιαβήτη ή ΣΔ-2, μιας ασθένειας που παραδοσιακά αφορούσε μεσήλικες και άτομα της τρίτης ηλικίας. Υπολογίζεται λοιπόν ότι σήμερα πάσχουν από διαβήτη σχεδόν 1.000.000 Έλληνες, από τους οποίους οι περισσότεροι δυστυχώς δεν γνωρίζουν καν ότι αντιμετωπίζουν αυτό το μεγάλο πρόβλημα.
Παχυσαρκία
Από θεραπευτική άποψη, η παχυσαρκία αποτελεί τον κυριότερο τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου για ΣΔ-2 μια και στην ουσία λειτουργεί σαν «προθάλαμος» για διαβήτη. Τελευταία, το ιατρικό ενδιαφέρον έχει κινήσει η διαπίστωση ότι μετά από χειρουργική απώλεια βάρους παρατηρείται σημαντική ύφεση ή και ίαση του ΣΔ-2. Μια σειρά από πρόσφατες μελέτες δημοσιευμένες σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά, δίνουν έμφαση στη δυνατότητα θεραπείας των δυσλιπιδαιμιών και του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, μέσω της βαριατρικής χειρουργικής.
Σε πρώτη ανάγνωση μπορεί να ακούγεται περίεργο. Τόσο οι ασθενείς, όσο και οι γιατροί έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε το σακχαρώδη διαβήτη μια πάθηση που αντιμετωπίζεται στα αρχικά στάδια με τη λήψη αντιδιαβητικών χαπιών, ενώ σε προχωρημένες καταστάσεις με τη λήψη ινσουλίνης. Η πλήρης ίαση της νόσου ή η βελτίωση της αποτέλεσε ένα παράπλευρο εύρημα της χειρουργικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας.
Χειρουργική
Αρχικά, πριν περίπου 40 χρόνια είχε διαπιστωθεί ότι διαβητικοί ασθενείς που υποβάλλονταν σε επέμβαση γαστρεκτομής για την αντιμετώπιση γαστρικού έλκους, μετεγχειρητικά παρουσίαζαν βελτίωση του διαβήτη. Εκείνη την εποχή δεν δόθηκε η δέουσα σημασία σε αυτό το εύρημα. Στις αρχές της δεκαετίας του 80 το εύρημα αυτό ξαναήρθε στην επιφάνεια, αυτή τη φορά μέσω της επέμβασης της γαστρικής παράκαμψης για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Tο 1997, τεκμηριωμένα πλέον, ανακοινώθηκε ότι η χειρουργική προκαλεί ίαση του διαβήτη στο 83% των περιπτώσεων και μειώνει το ποσοστό θανάτων από το 4.5% στο 1% σε σχέση με παχύσαρκους διαβητικούς ασθενείς που επέλεξαν να μη χειρουργηθούν.
Με βάση τα ευρήματα αυτά και άλλοι ερευνητές, κάνοντας ανασκόπηση της εμπειρίας τους, παρουσίασαν παρόμοια αποτελέσματα. Έτσι το Μάρτιο 2007 συγκεντρώθηκαν στη Ρώμη ειδικοί από όλο τον κόσμο και καθόρισαν τις κατευθυντήριες οδηγίες σε ό,τι αφορά τη χειρουργική αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ.
Προϋποθέσεις
Η ένδειξη της χειρουργικής επέμβασης γίνεται περισσότερο επιτακτική αν διαβητικοί που είναι υπέρβαροι (με Δείκτη Μάζας Σώματος 30-35), παρουσιάζουν συνεχή αύξηση του βάρους και ιδιαίτερα αν αυτό συνοδεύεται από υψηλά επίπεδα χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων, υπέρταση και άπνοια αποφρακτικού τύπου.
Όσο αφορά την επιτυχή εξέλιξη της χειρουργικής αντιμετώπισης του διαβήτη, δυο πράγματα είναι σημαντικά. Το πρώτο είναι πότε πρέπει να χειρουργηθεί ένας διαβητικός και το δεύτερο ποια επέμβαση μας εγγυάται καλύτερα αποτελέσματα και περισσότερη ασφάλεια.
Αποτελέσματα
Σημειωτέον ότι μετά την επέμβαση βελτιώνονται τα συμπτώματα της διαβητικής νευροπάθειας, ενώ σταματά η περαιτέρω εξέλιξη άλλων επιπλοκών του διαβήτη όπως νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια, περιφερική αγγειοπάθεια.
Διεθνείς οδηγίες
Τον Μάιο του 2016 στο Κουβέιτ έγινε μια συνάντηση ειδικών απ’ όλο τον κόσμο στην οποία έλαβα μέρος. Εκεί ο καθηγητής χειρουργικής στο πανεπιστήμιο του Cleveland και διευθυντής της βαριατρικής κλινικής και κλινικής χειρουργικής θεραπείας του διαβήτη ανακοίνωσε αποτελέσματα, στα οποία η χειρουργική θεραπεία για το διαβήτη είναι η πρώτη επιλογή ακόμη και σε άτομα με δείκτη μάζας σώματος 27 (ΒΜΙ 27). Και απ’ ότι φαίνεται το ΒΜΙ 27 σύντομα θα κατέβει κι άλλο.
Ίδια ήταν και τα συμπεράσματα στο παγκόσμιο συνέδριο χειρουργικής της παχυσαρκίας και μεταβολικών νόσων που έγινε το Σεπτέμβριο του 2016 στο Rio της Βραζιλίας και στο οποίο έλαβα ενεργά μέρος. Η παχυσαρκία ονομάστηκε και χαρακτηρίστηκε πλέον χρόνια νόσος. Στο ίδιο συνέδριο ξεχώρισε πλέον η χειρουργική της παχυσαρκίας (βαριατρική) απο την μεταβολική χειρουργική (ΣΔ, υπερλιπιδαιμίες, DIABESITY).
Επίσης πολλές διαβητολογικές εταιρείες παγκοσμίως περιλαμβάνουν στα θεραπευτικά guidelines τους τη χειρουργική θεραπεία. H American Diabites Assosiation (ADA), American Assotiation of Clinical Endocrinology (AACE), Diabetes UK, International Diabetes Federation (IDF) και πολλές άλλες προτείνουν τη χειρουργική σαν μια απο τις λύσεις για τη θεραπεία του διαβήτη.
Πιο αποτελεσματική
Παγκοσμίως πλέον είναι αποδεκτό οτι η μεταβολική χειρουργική είναι πιο αποτελεσματική από την φαρμακευτική και την life-style παρέμβαση για την απώλεια βάρους, τον έλεγχο του διαβήτη και την βελτίωση των καρδιομεταβολικών κινδύνων για τουλάχιστον πέντε χρόνια.
Αφού λοιπόν η χειρουργική μπορεί να δώσει μια μόνιμη λύση στο θέμα του σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, καθώς και στο καρδιομεταβολικό σύνδρομο οφείλουμε τουλάχιστον να ενημερωθούμε.
* Ιωάννης Σ. Τερζής, General-Bariatric and Metabolic Surgeon, Αναπληρωτής Διευθυντής Α΄ Χειρουργικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, Διευθυντής Κλινικής Χειρουργικής Θεραπείας του Διαβήτη και Μεταβολικών Νόσων Βιοκλινικής Αθηνών.
Photo credit: PracticalCures via Foter.com / CC BY
