Blog

Ο αιματοκρίτης (HCT) είναι μια τιμή που προκύπτει από αιματολογική εξέταση και δείχνει το ποσοστό του όγκου που καταλαμβάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα.

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ο πιο πολυπληθής τύπος κυττάρου του αίματος και ο βασικός μηχανισμός που διαθέτει ο οργανισμός μας για τη μεταφορά οξυγόνου στους διάφορους ιστούς μέσω της ροής του αίματος.

Η τιμή αυτή χρησιμοποιείται μαζί με εκείνην της αιμοσφαιρίνης (πρωτεΐνη του αίματος η οποία δεσμεύει και μεταφέρει οξυγόνο) για να διαπιστωθεί αν το εκάστοτε άτομο έχει αναιμία.

Φυσιολογικές τιμές

Τα φυσιολογικά επίπεδα του αιματοκρίτη διαφέρουν ανά ηλικία, αλλά μετά την εφηβεία καθορίζονται με βάση το φύλο. Για τους άνδρες συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 40-52% ενώ για τις γυναίκες σε 36-48%, όταν δεν βρίσκονται σε εγκυμοσύνη. Μετά τα 60 οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ελαφρά χαμηλότερες τιμές αιματοκρίτη, κάτι που αντανακλά τον χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων σε αυτήν την ηλικία. Οι γυναίκες μάλιστα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κατά την εγκυμοσύνη οι φυσιολογικές τιμές είναι χαμηλότερες από ότι συνήθως. Στην περίπτωση της μονής κύησης είναι στο 34% και 30% στην πολύδυμο κύηση.

Χαμηλός αιματοκρίτης

Όταν ο αιματοκρίτης είναι εκτός των ορίων αναφοράς, τότε το άτομο έχει ανάλογα χαμηλό ή υψηλό αιματοκρίτη. Η χαμηλή τιμή μπορεί να υποδηλώνει λιγότερα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα από το κανονικό, τα οποία παράγονται στο μυελό των οστών και ο οποίος με τη σειρά του τα απελευθερώνει στο αίμα.

Η χαμηλή τιμή αιματοκρίτη σημαίνει ότι τα διάφορα όργανα του σώματος δεν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν τα συμπτώματα της αναιμίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται η εύκολη κόπωση, η λιποθυμική τάση, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η δύσπνοια, η απώλεια αντοχής και η αδυναμία συγκέντρωσης.

Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν χαμηλό ή υψηλό αιματοκρίτη, ενώ παροδική και μικρή πτώση προκαλείται από τις ιώσεις, το άγχος, την αϋπνία και την κόπωση. Χαμηλό αιματοκρίτη προκαλούν επίσης οι διατροφικές ανεπάρκειες, η κατάκλιση, η υπερφόρτωση με υγρά, ορισμένες ορμονικές διαταραχές, αλλά και η εγκυμοσύνη όπως προαναφέρθηκε.

Αναιμία

Η αναιμία είναι μια κατάσταση κατά την οποία η τιμή της αιμοσφαιρίνης είναι χαμηλότερη των 13,5g% στους άνδρες και χαμηλότερη των 12g% στις γυναίκες. Τα άτομα που έχουν χαμηλό αιματοκρίτη, συχνά την εκδηλώνουν. Οι βασικότερες αιτίες της είναι η απώλεια σημαντικής ποσότητας αίματος, η οποία μπορεί να οφείλεται:

– σε τραυματισμό, αιμορραγία, χειρουργική επέμβαση ή καρκίνο του παχέος εντέρου,
– σε διατροφικές ελλείψεις, όπως σιδήρου, βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος,
– σε παθήσεις του μυελού των οστών λόγω καρκίνου, χημειοθεραπείας ή νεφρικής ανεπάρκειας,
– και στα μη φυσιολογικά επίπεδα αιμοσφαιρίνης, που μπορεί να προκύπτουν από τη δρεπανοκυτταρική αναιμία.

Τα συνηθέστερα νοσήματα που μπορεί να συνοδεύονται από αναιμία χρόνιας νόσου είναι:

– οι λοιμώξεις όπως το AIDS, η φυματίωση, οι μυκητιάσεις, η οστεομυελίτιδα και τα χρόνια αποστήματα,
– τα φλεγμονώδη νοσήματα όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και οι συστηματικές αγγειίτιδες,
– καθώς και τα κακοήθη νεοπλάσματα συμπαγών οργάνων, τα λεμφώματα και το πολλαπλούν μυέλωμα.

Αντιμετώπιση

Προκειμένου να διευκρινιστούν με ακρίβεια οι λόγοι μιας αναιμίας απαιτούνται αιματολογικές εξετάσεις πέραν της τιμής του αιματοκρίτη. Όταν υπάρχει πραγματική αναιμία (ανεξάρτητα από το αν υπάρχει εγκυμοσύνη) αυτή οφείλεται συνήθως σε έλλειψη σιδήρου και αποκαλείται σιδηροπενική αναιμία. Σ’ αυτή την περίπτωση θα πρέπει να συμπεριληφθούν τροφές πλούσιες σε σίδηρο. Το κόκκινο κρέας και τα φρούτα πλούσια σε βιταμίνη C όπως το πορτοκάλι και το ακτινίδιο μπορούν να βοηθήσουν.

Εκτός όμως από τη σιδηροπενική αναιμία, ο χαμηλός αιματοκρίτης μπορεί να οφείλεται και σε άλλες καταστάσεις όπως η έλλειψη βιταμινών ή ιχνοστοιχείων και κάποια χρόνια ασθένεια. Θα πρέπει λοιπόν να γίνουν περαιτέρω εξετάσεις για το σίδηρο, τη Β12, τη φεριτίνη και το φυλλικό οξύ, ανάλογα με την ηλικία του ατόμου. Αναλόγως θα δρομολογηθεί και η θεραπευτική προσέγγιση.

Featured image designed by Freepik

Η αναιμία ως οντότητα δεν αποτελεί μια συγκεκριμένη νόσο καθώς είναι αποτέλεσμα ποικίλων ασθενειών. Πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση στην οποία η συνολική μάζα των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι μικρότερη από την φυσιολογική, με αποτέλεσμα να υπάρχει μειωμένη ποσότητα αιμοσφαιρίνης στο αίμα.

Η αιμοσφαιρίνη είναι μια πρωτεΐνη που περιέχεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια, της οποίας αρμοδιότητα είναι η μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες στα όργανα του σώματος και στους ιστούς. Η πρωτεΐνη αυτή στη συνέχεια προσλαμβάνει το διοξείδιο του άνθρακα και το μεταφέρει στους πνεύμονες, έτσι ώστε να αποβληθεί από τον οργανισμό με την εκπνοή.

Η αιμοσφαιρίνη χρειάζεται για τη σύνθεσή της τον σίδηρο, ένα πολύτιμο μέταλλο για τον οργανισμό που συμβάλλει στη μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς του σώματος αλλά και στην παραγωγή ενέργειας.

Η έλλειψη του σιδήρου στον οργανισμό, που μπορεί να συμβεί λόγω διατροφής, εγκυμοσύνης ή απώλειας αίματος, έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας από τις μορφές της αναιμίας, τη σιδηροπενική αναιμία.

Τα γενικότερα αίτια πάντως της αναιμίας ποικίλλουν και γι’ αυτό ταξινομούνται ανάλογα με το μηχανισμό που την προκαλεί. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται η μειωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, η αύξηση του ρυθμού καταστροφής τους ή και η απώλεια αίματος (π.χ. σε χειρουργείο, τραυματισμούς, κλπ.).

Τα συμπτώματα

Η αναιμία εκδηλώνεται με συμπτώματα που συναντώνται σε πολλές άλλες ασθένειες, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να γίνονται οι απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις.

Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η αδυναμία, ο πονοκέφαλος, η δύσπνοια ή η ταχύπνοια, το ευκολότερο λαχάνιασμα με μικρή προσπάθεια, η υπόταση, τα νύχια που είναι λεπτά καθώς και οι ξηρές τρίχες που σπάνε εύκολα, η λεία γλώσσα με πληγές, η «χλομάδα» στο πρόσωπο, ο ίκτερος  που συμβαίνει στην αιμολυτική αναιμία, η διάρροια, καθώς και νευρολογικά προβλήματα όπως μούδιασμα, δυσκολία στη βάδιση ή και άλλα τα οποία οφείλονται σε έλλειψη βιταμίνης Β12 και φολικού οξέoς.

Οι επιπλοκές

Η αναιμία ως παθολογική κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε ορισμένες σοβαρές επιπλοκές για την υγεία, μεταξύ των οποίων η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η υποξία (κατά την οποία το σώμα ή μέρος αυτού στερείται επαρκούς οξυγόνωσης), η ευπάθεια σε ασθένειες και λοιμώξεις, καθώς και νευρολογικές διαταραχές.

Η θεραπεία

Στις ενδεδειγμένες θεραπευτικές μεθόδους της αναιμίας περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η από του στόματος θεραπεία με την χορήγηση σιδήρου και φυλλικού οξέος, η παρεντερική θεραπεία με χορήγηση σιδήρου, η μετάγγιση αίματος ή αιμοπεταλίων, η χορήγηση υγρών και η ανάπαυση. Ο ειδικός επιλέγει ανάλογα την κατάσταση του ασθενούς.

Πρόληψη

Η πρόληψη της νόσου μπορεί να επιτευχθεί με τακτικές γενικές ιατρικές εξετάσεις που θα οδηγήσουν στην έγκαιρη ανίχνευση της αναιμίας και τη θεραπεία της.

Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε σίδηρο, όπως το συκώτι, τα θαλασσινά, οι ξηροί καρποί, τα φασόλια και το σπανάκι μπορούν να προλάβουν την έλλειψη σιδήρου. Επίσης, η λήψη βιταμίνης C μέσω της κατανάλωσης τροφών, όπως τα πορτοκάλια, έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου.

Τέλος, συνίσταται να αποφεύγεται η υπερκατανάλωση τροφών που μπορεί να εμποδίσουν την απορρόφηση του σιδήρου, όπως το γάλα, ο κρόκος του αυγού, η σόγια, το τσάι και ο καφές.