Angelos Klitsas | YourDoc | by Aggelos Klitsas

Το μαγνήσιο είναι ένα φυσικό μεταλλικό στοιχείο, το οποίο βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στο σώμα και είναι υπεύθυνο για περισσότερες από 300 βιοχημικές αντιδράσεις που κρατούν τον οργανισμό σε σωστή λειτουργία.

Οι καθημερινές ανάγκες ενός ενήλικα κυμαίνονται περί τα 6mg μαγνησίου για κάθε κιλό βάρους ανά ημέρα, τα οποία λαμβάνει μέσα από μια ισορροπημένη δίαιτα. Τα άτομα όμως που γυμνάζονται συστηματικά χρειάζονται περισσότερο μαγνήσιο γιατί η παραγωγή ενέργειας στο σώμα τους είναι μεγαλύτερη και οι απώλειες περισσότερες.

Το μαγνήσιο υπάρχει σε φυτικά και ζωικά τρόφιμα και σε ποτά. Καλές πηγές μαγνησίου είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι και τα όσπρια, αλλά και τα δημητριακά ολικής αλέσεως. Σημαντική ποσότητα λαμβάνεται επίσης από το κρέας, τα θαλασσινά και τα φρούτα. Χαμηλότερη περιεκτικότητα σε μαγνήσιο έχουν ορισμένα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως ραφιναρισμένοι σπόροι με τρόπους που αφαιρούν το πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά φύτρο και το πίτουρο.

Αντίθετα με ό,τι ενδεχομένως πιστεύεται ανά το ευρύ κοινό, η ανεπάρκεια σε μαγνήσιο είναι πολλή συχνή ακόμα και σ’ εκείνους που το λαμβάνουν ως συμπλήρωμα τακτικά.

Η συμπτωματική όμως ανεπάρκεια μαγνησίου οφειλόμενη σε χαμηλή διαιτητική πρόσληψη σε κατά τα άλλα υγιή άτομα είναι ασυνήθιστη, επειδή οι νεφροί περιορίζουν την ουρική έκκριση του μετάλλου αυτού. Συνήθως η χαμηλή πρόσληψη ή η υπερβολική απώλεια μαγνησίου λόγω συγκεκριμένων καταστάσεων υγείας, όπως χρόνιος αλκοολισμός ή και η χρήση ορισμένων φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη μαγνησίου.

Συμπτώματα έλλειψης μαγνησίου

Σε περιπτώσεις έλλειψης μαγνησίου το νευρομυϊκό σύστημα διεγείρεται υπερβολικά και προκαλεί τα εξής συμπτώματα:

Αϋπνίες: Η έλλειψη μαγνησίου προκαλεί νευρικότητα κι εμποδίζει την έλευση του ύπνου. Έτσι το άτομο δεν ξεκουράζεται με αποτέλεσμα να μην αποδίδει ή να είναι αφηρημένο.
Κούραση που δεν επιτρέπει στο άτομο ν’ ανταπεξέλθει στις καθημερινές του δραστηριότητες που απαιτούν πνευματική διαύγεια (π.χ. οδήγηση).
Οστεοπόρωση: Το μαγνήσιο ευνοεί την απορρόφηση του ασβεστίου, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στη διατήρηση και την καλή υγεία των οστών.
Μυϊκές κράμπες: Οι αθλητές κι οι συστηματικά ασκούμενοι είναι συχνά αποδέκτες μυϊκών κραμπών. Δεν είναι λίγες όμως οι φορές που ένα άτομο νιώθει κράμπες και τραβήγματα λόγω της έλλειψης μαγνησίου. Αυτό μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί με μία διατροφή πλούσια σε πηγές μαγνησίου.
Ψυχολογικές μεταπτώσεις: Η έλλειψη μαγνησίου μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του άγχους, κατάθλιψη ή αλλαγές στη διάθεση που σχετίζονται και με το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο.

Άλλα σημεία ανεπάρκειας μαγνησίου είναι οι καρδιακές έκτακτες συστολές και ταχυκαρδία, η αγγειοσυστολή και αύξηση της πίεσης, η αύξηση της δραστηριότητας του νευρικού συστήματος, καθώς και αισθητικές διαταραχές στα άκρα όπως μουδιάσματα, καψίματα, κ.α.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι πολλές φορές η ανεπάρκεια μαγνησίου συνδυάζεται και με έλλειψη ασβεστίου και καλίου στον οργανισμό, οπότε και το πρόβλημα γίνεται πιο περίπλοκο και η λύση του δυσκολότερη.

Ποιοι παρουσιάζουν συχνότερα έλλειψη μαγνησίου

Η έλλειψη μαγνησίου συνήθως παρουσιάζεται συχνότερα σε όσους καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες καφέ και ζάχαρης, στις γυναίκες που κάνουν χρήση αντισυλληπτικών χαπιών, σε όσους καταναλώνουν κυρίως επεξεργασμένα τρόφιμα ή μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, καθώς και σε άτομα που σπάνια τρώνε ωμά φρούτα και λαχανικά.

Μαγνήσιο και διαβήτης τύπου 2

Οι δίαιτες με υψηλότερες ποσότητες μαγνησίου συσχετίστηκαν με σημαντικά μειωμένο κίνδυνο για διαβήτη, πιθανώς λόγω του ρόλου του μαγνησίου στο μεταβολισμό της γλυκόζης. Η υπομαγνησιαιμία μπορεί να επιδεινώσει την αντίσταση στην ινσουλίνη, μια κατάσταση που συχνά προηγείται του διαβήτη ή θα μπορούσε να είναι μια συνέπεια της αντίστασης στην ινσουλίνη. Ο διαβήτης οδηγεί σε αυξημένη ουρική απώλεια μαγνησίου και η επακόλουθη ανεπάρκειά του θα μπορούσε να βλάψει την έκκριση και τη δράση της ινσουλίνης, με αποτέλεσμα να επιδεινώσει τον έλεγχο της νόσου.

Business photo created by yanalya – www.freepik.com

Ο πυρετός αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα ιατρικά συμπτώματα και χαρακτηρίζεται από την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από το φυσιολογικό εύρος των 36,5-37,5 βαθμών Κελσίου.

Προκύπτει εξαιτίας διαφόρων παραγόντων και χρησιμεύει ως αμυντικός μηχανισμός, καθώς η ανοσολογική απάντηση του οργανισμού μπορεί να γίνει πιο ισχυρή υπό υψηλές θερμοκρασίες. Η αντιμετώπισή του δεν είναι πάντα απαραίτητη, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν χωρίς ειδική ιατρική φροντίδα.

Στην περίπτωση όμως του σακχαρώδη διαβήτη και ειδικότερα στα παιδιά μικρής ηλικίας τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στα παιδιά που έχουν σακχαρώδη διαβήτη είναι καλύτερο να δίνεται περισσότερη έμφαση ώστε να μην κολλήσουν οποιοδήποτε μικρόβιο ή ιό που θα τους προκαλούσε πυρετό.

Αυτό ισχύει διότι η αύξηση της θερμοκρασίας δημιουργεί έντονο στρες στο σώμα του παιδιού, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε απορρύθμιση του σακχάρου στο αίμα του, καθώς και στις ανάλογες επιπλοκές.

Υπολογίζεται ότι αυτά τα παιδιά έχουν 6 φορές περισσότερες πιθανότητες να νοσηλευτούν εξαιτίας του πυρετού.

Θορυβώδη συμπτώματα

Η αντιμετώπιση του πυρετού σε παιδιά με διαβήτη χρήζει ιατρικής συμβουλής όταν:

– ο πυρετός δεν πέφτει παρά τη χρήση αντιπυρετικών,
– οι μέσες τιμές σακχάρου παραμένουν μεγαλύτερες από το όριο που έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός,
– εμφανίζεται υπνηλία, σύγχυση ή δύσπνοια,
– η αναπνοή γίνεται γρήγορη με κοφτή ανάσα,
– ο πυρετός, ενώ έχει υποχωρήσει για μία ή δύο μέρες, επανέρχεται.

Πρόληψη

Η μετάδοση των μικροβίων που προκαλούν πυρετό συνήθως γίνεται με το βήχα, το φτάρνισμα, καθώς και από την επαφή των χεριών με αντικείμενα ή επιφάνειες που έχουν μολυνθεί. Συνίσταται λοιπόν η αποφυγή κλειστών χώρων (παιδότοποι, κ.λπ.) σε περιόδους έξαρσης.

Όσον αφορά την προσωπική υγιεινή, τα παιδιά θα πρέπει να δίνουν έμφαση στο πλύσιμο των χεριών, το κόψιμο των νυχιών, να μην βάζουν τα δάχτυλα στο στόμα και τη μύτη, να αλλάζουν συχνά ρούχα και εσώρουχα, κ.λπ.

Συνίσταται επίσης ο εμβολιασμός με το εποχικό εμβόλιο της γρίπης, αλλά και του πνευμονιόκοκκου. Ειδικά αυτό για την γρίπη επιβάλλεται να γίνεται σε παιδιά με διαβήτη, έστω και καθυστερημένα, καθώς η συγκεκριμένη μπορεί να απορρυθμίσει σημαντικά τα επίπεδα του σακχάρου.

Τέλος, όλα τα παιδιά με διαβήτη που έχουν πυρετό, θα πρέπει να μετράνε πιο συχνά το σάκχαρό τους, να μην παραλείπουν τα γεύματα εάν τους προκαλείται ανορεξία, να πίνουν άφθονα υγρά και να προσέχουν με την κατάχρηση των χυμών.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια πάθηση που εμφανίζεται όταν το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή όταν ο οργανισμός δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά την παραγόμενη ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που επιτρέπει στα κύτταρα να πάρουν το σάκχαρο από το αίμα και να το χρησιμοποιήσουν ως πηγή ενέργειας.

Θεωρείται ένα από τα πιο σοβαρά χρόνια νοσήματα στην Ευρώπη, ενώ στις ΗΠΑ χαρακτηρίστηκε το πιο επικίνδυνο μαζί με την υπέρταση και τη στεφανιαία νόσο. Στη χώρα μας οι τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι τα ποσοστά του διαβήτη αγγίζουν το 9%-9,5%.

Ο λόγος όμως για τον οποίο είναι σημαντική η ενημέρωση σχετικά με τη νόσο δεν είναι μόνο η επιδημική τάση ανάπτυξής της αλλά και οι σοβαρές χρόνιες επιπλοκές από τις οποίες συνοδεύεται. Ο διαβήτης αποτελεί το πρώτο αίτιο νεφρικής ανεπάρκειας που χρήζει αιμοκάθαρσης, καθώς και το πρώτο αίτιο της τύφλωσης των ενηλίκων, του εμφράγματος και του εγκεφαλικού επεισοδίου, του ακρωτηριασμού των κάτω άκρων και της στυτικής δυσλειτουργίας.

Η έγκαιρη διάγνωση και ρύθμιση του διαβήτη μπορεί να προλάβει την εκδήλωση επιπλοκών.

Τι συμπτώματα προκαλεί

Ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και κυρίως από τον τύπο του διαβήτη. Γενικά ο τύπος 1 είναι αυτός που είναι πιθανότερο να εκδηλωθεί ξαφνικά – και σε μικρότερη ηλικία – με τα θορυβώδη συμπτώματα της οξείας επιπλοκής του, της διαβητικής κετοξέωσης, ενώ ο τύπος 2 συνήθως ακολουθεί πιο «ύπουλη» πορεία ή μπορεί να είναι ακόμα και τελείως ασυμπτωματικός.

Πάντως συμπτώματα που μπορεί να υπάρχουν και θεωρούνται κλασικά για κάθε τύπο διαβήτη είναι:

– Συχνοουρία – Πολυουρία
– Απώλεια Βάρους
– Αδυναμία / Καταβολή
– Πολυδιψία – Πολυφαγία
– Έλλειψη ενδιαφέροντος και συγκέντρωσης
– Εμετοί και στομαχικός πόνο
– Μουδιάσματα στα άκρα
– Πληγές που αργούν να επουλωθούν
– Θολή όραση
– Συχνές λοιμώξεις

Πρόληψη

Το πρώτο βήμα για την πρόληψη είναι να γνωρίζουμε τι κίνδυνο έχουμε να αναπτύξουμε διαβήτη. Στους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης προδιαβήτη ή διαβήτη τύπου 2 περιλαμβάνονται:

– Οι τιμές γλυκόζης αίματος εκτός των κανονικών ορίων
– Η ηλικία άνω των 45 ετών
– Το οικογενειακό ιστορικό διαβήτη ανεξάρτητα από την ηλικία
– Το υπερβολικό βάρος ή η παχυσαρκία
– Η καθιστική ζωή σε συνδυασμό με τη σπάνια σωματική άσκηση
– Η υψηλή αρτηριακή πίεση
– Τα χαμηλά επίπεδα «καλής» (HDL) χοληστερόλης στο αίμα
– Τα υψηλά τριγλυκερίδια αίματος
– Ο διαβήτης κατά την εγκυμοσύνη
– Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
– Το ιστορικό με παθήσεις της καρδιάς, του εγκεφάλου ή των κάτω μελών
– Ορισμένες δερματικές παθήσεις όπως η μελανίζουσα ακάνθωση

Τέλος, στην κατηγορία εντάσσονται τα άτομα που ανήκουν σε εθνικές ομάδες υψηλού κινδύνου όπως Λατινοαμερικάνοι, Ισπανικής προέλευσης, Αφρικανοαμερικανοί, Ινδιάνοι της Αμερικής, ιθαγενείς της Αλάσκας και Αμερικανοασιάτες.

Σαφώς υπάρχουν παράγοντες για τους οποίους δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι ώστε να προλάβουμε τη νόσο, γεγονός το οποίο ισχύει κατά βάση στην περίπτωση του διαβήτη τύπου 1. Η γνώση όμως των παραπάνω σε συνδυασμό με τη λήψη ορισμένων μέτρων, όπως ο προληπτικός έλεγχος και η υιοθέτηση ενός υγιέστερου τρόπου ζωής μπορούν να βοηθήσουν σε αυτή την κατεύθυνση.

Τα τριγλυκερίδια είναι ο πιο κοινός τύπος λίπους στο σώμα μας. Είναι οργανικές χημικές ενώσεις που ονομάζονται και ουδέτερα λίπη, τα οποία βρίσκονται στο αίμα. Αποτελούν μια σημαντική πηγή ενέργειας και συνιστούν σημαντικό βαρόμετρο μεταβολικής υγείας, καθώς εάν συγκεντρωθούν σε υψηλές τιμές μπορεί να επιφέρουν σοβαρές επιπτώσεις.

Τα τριγλυκερίδια περιέχονται τόσο στη φυτική τροφή και κατά κύριο λόγο μέσα σε σπόρους και καρπούς, όσο και στην τροφή ζωικής προέλευσης όπως το ζωικό λίπος, το βούτυρο γάλακτος, το συκώτι ή και άλλα κρέατα.

Στο σώμα μας συντίθενται κατά κύριο λόγο μέσα στα ηπατικά κύτταρα καθώς και μέσα στα λιποκύτταρα, δηλαδή μέσα στα κύτταρα του λιπώδους ιστού του σώματος.

Οι φυσιολογικές τιμές είναι κάτω των 150 mg/dL, ενώ υψηλές θεωρούνται άνω των 200-499 mg/dL.

Η αύξηση των τριγλυκεριδίων άνω των φυσιολογικών επιπέδων οφείλεται σε διαταραχή του μεταβολισμού του οργανισμού και σε αυξημένη πρόσληψη με το φαγητό. Όπως ισχύει και στην περίπτωση της χοληστερόλης, η υψηλή συγκέντρωσή τους μπορεί να οδηγήσει σε βουλωμένες αρτηρίες και πιθανόν σε καρδιακή ανακοπή ή εγκεφαλικό επεισόδιο.

Υπάρχουν πάντως πολλοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των τριγλυκεριδίων.

Θερμίδες

Ο αριθμός των τριγλυκεριδίων στο αίμα μας αυξάνεται όταν καταναλώνουμε περισσότερες θερμίδες από όσες καίμε. Οι χειρότερες επιλογές είναι τα ζαχαρώδη φαγητά, καθώς και τα κορεσμένα λιπαρά όπως το τυρί, το πλήρες γάλα και το κόκκινο κρέας. Ο περιορισμός στην κατανάλωση των παραπάνω μπορεί να βοηθήσει.

Ζάχαρη

Τα άτομα που έχουν υψηλά τριγλυκερίδια χρειάζεται να προσέχουν τη συχνότητα και την ποσότητα κατανάλωσης της ζάχαρης. Ακόμα και η φρουκτόζη, η ζάχαρη που βρίσκεται στα φρούτα, μπορεί να ανεβάσει τον αριθμό τριγλυκεριδίων. Γενικότερα, γλυκά, αναψυκτικά, παγωτό και δημητριακά πρωινού με προσθήκη ζάχαρης θα πρέπει να αποφεύγονται.

Φυτικές ίνες και ωμέγα 3 λιπαρά

Οι φυτικές ίνες μειώνουν τα τριγλυκερίδια, γι’αυτό είναι σημαντικό να καταναλώνονται προϊόντα ολικής άλεσης και πολλά λαχανικά. Τα λιπαρά που πρέπει να περιέχονται στη διατροφή είναι τα ακόρεστα που βρίσκονται σε τροφές όπως το κοτόπουλο, το ελαιόλαδο, το αβοκάντο και τα καρύδια.

Σημαντικός είναι επίσης και ο ρόλος των ωμέγα 3 λιπαρών στη μείωση των τριγλυκεριδίων, ενώ μπορούν να ωφελήσουν και την καρδιά. Τα ωμέγα 3 συναντώνται σε ψάρια όπως ο τόνος, οι σαρδέλες, ο σολομός και η πέστροφα. Η κατανάλωση ψαριών τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την κατεύθυνση.

Αλκοόλ

Η αύξηση των τριγλυκεριδίων συνδέεται και με τη μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ, δηλαδή πάνω από ένα ποτό ημερησίως για τις γυναίκες και πάνω από δύο για τους άνδρες. Το κρασί, η μπύρα και το κοκτέιλ είναι καλύτερο να αντικατασταθούν από ροφήματα όπως το τσάι ή το ανθρακούχο νερό, τουλάχιστον όταν γίνεται προσπάθεια μείωσης των τριγλυκεριδίων.

Βάρος

Το επιπλέον βάρος, ειδικά γύρω από τη μέση, προκαλεί αύξηση τριγλυκεριδίων. Η γυμναστική για το χάσιμο των περιττών κιλών μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των τριγλυκεριδίων κατά 20% με 30%.

Συχνός έλεγχος

Ο συχνός έλεγχος των επιπέδων είναι σημαντικός για την υγεία του ατόμου. Μια απλή εξέταση αίματος μπορεί να δώσει τον αριθμό τριγλυκεριδίων.

Να σημειωθεί ότι οι ανωτέρω οδηγίες μπορεί να μην αρκούν πάντα για τη μείωση των τιμών, για αυτό και ο γιατρός εάν το κρίνει απαραίτητο θα προτείνει συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή.

Featured Photo credit: Bùi Nam Phong from Pexels

Η γρίπη είναι μια λοίμωξη που οφείλεται στον ιό της γρίπης, ο οποίος μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε. Πρόκειται για μια οξεία νόσο του αναπνευστικού συστήματος που μεταδίδεται πολύ εύκολα από το ένα άτομο στο άλλο, ενώ μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως και πολύ σοβαρή νόσηση.

Στην καθημερινή γλώσσα ο όρος «γρίπη» χρησιμοποιείται συχνά ως συνώνυμο του «κρύωμα» ή «ίωση», ωστόσο με την αυστηρή ιατρική έννοια του όρου «γρίπη» είναι η νόσος που οφείλεται στον ιό που την προκαλεί.

Μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές επιπλοκές, ειδικά σε ηλικιωμένους και εγκύους, καθώς και σε άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας όπως χρόνια νοσήματα του αναπνευστικού, του καρδιαγγειακού ή και σακχαρώδη διαβήτη. Για τα νεαρά και υγιή άτομα όμως σοβαρές επιπλοκές μπορεί να παρουσιάσει μόνο ένα μικρό ποσοστό.

Η γρίπη μεταδίδεται εύκολα κατά την επαφή με ασθενείς, κυρίως με τα σταγονίδια που μεταφέρονται με το βήχα και το φτέρνισμα.

Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται ο πυρετός, η καταρροή, ο βήχας, ο πόνος στο λαιμό, η μυαλγία και ο πονοκέφαλος, η δυσκολία στην αναπνοή και σπανιότερα ο εμετός ή και η διάρροια.

Γενικά μέτρα προστασίας

Η συστηματική τήρηση των κανόνων υγιεινής είναι απαραίτητη για την πρόληψη της νόσου. Ειδικότερα, στα μέτρα προστασίας από τη γρίπη περιλαμβάνονται:

Το προσεκτικό και συχνό πλύσιμο των χεριών.
Η κάλυψη του στόματος και της μύτης με χαρτομάντιλο όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε.
Η αποφυγή επαφής με άτομα που έχουν συμπτώματα γρίπης.
Η αποφυγή επαφής των χεριών με το στόμα, τη μύτη και τα μάτια.
Η αποφυγή συνωστισμού σε κλειστούς χώρους.
Όταν αρρωστήσουμε, παραμένουμε στο σπίτι.

Πρέπει να εμβολιαστώ;

Υπάρχει μια συγκεκριμένα ομάδα ατόμων η οποία είναι πολύ σημαντικό να εμβολιαστεί κατά της γρίπης. Τα άτομα αυτά είναι όσοι:

Είναι πάνω από 60 ετών.
Εργάζονται σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας.
Έχουν κάποια χρόνια ασθένεια.
Βρίσκονται στο δεύτερο ή τρίτο τρίμηνο μιας εγκυμοσύνης.
Έχουν στο άμεσο περιβάλλον τους βρέφος μικρότερο των 6 μηνών ή φροντίζουν ασθενή με κάποιο χρόνιο νόσημα που εμπεριέχει κίνδυνο εάν προσβληθεί από τον ιό της γρίπης.

Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να συμβουλευόμαστε τον προσωπικό μας γιατρό που θα προγραμματίσει πότε θα γίνει ο εμβολιασμός, εάν θα χρειαστεί να γίνει δεύτερη δόση του εμβολίου και θα αναλάβει να μας ενημερώσει για πιθανές παρενέργειες του εμβολίου.

Winter photo created by freepik – www.freepik.com

Η υπέρταση ή αλλιώς υψηλή αρτηριακή πίεση είναι μία χρόνια πάθηση κατά την οποία η πίεση, που ασκεί το αίμα στο εσωτερικό τοίχωμα των μεγάλων αρτηριών του σώματος, είναι αυξημένη σε επίπεδα άνω των φυσιολογικών τιμών.

Πρόκειται για μια κατάσταση η οποία δεν εμφανίζει πάντα συμπτώματα, περνώντας συχνά απαρατήρητη. Μακροχρόνια ωστόσο μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές εάν παραμείνει αρρύθμιστη, συμπεριλαμβανομένων του εγκεφαλικού επεισοδίου και της καρδιακής και νεφρικής ανεπάρκειας.

Υπάρχουν διάφορα αίτια που συνδέονται με την υπέρταση, μεταξύ των οποίων είναι η γήρανση, η διατροφή με αυξημένη περιεκτικότητα σε αλάτι και λίπος, καθώς και παθολογικές καταστάσεις όπως η νεφρική νόσος.

Η διαχείρισή της σε γενικές γραμμές περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες, σωματική άσκηση και έλεγχο του βάρους, ενώ άλλες φορές μπορεί να χρειάζεται και φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα με το αίτιο που την προκάλεσε.

Τον χειμώνα

Οι χαμηλές θερμοκρασίες είναι ένας παράγοντας για τον οποίο τα άτομα με υπέρταση θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή. Εκτός από την έξαρση των ιώσεων, σε περιόδους με χαμηλές θερμοκρασίες προκαλείται και έξαρση της υπέρτασης.

Η πίεση είναι κατά κανόνα υψηλότερη τον χειμώνα και χαμηλότερη το καλοκαίρι και ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες προκαλούν συστολή των αιμοφόρων αγγείων.

Εξαιτίας αυτού απαιτείται μεγαλύτερη πίεση για την κυκλοφορία του αίματος μέσα στα αγγεία και τις φλέβες, οπότε και προκύπτει η υπέρταση. Εκτός από το κρύο, αυτό που μπορεί επίσης να επηρεάσει την πίεση κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι η απότομη αλλαγή του καιρού, όπως για παράδειγμα το ξέσπασμα μιας καταιγίδας.

Το σώμα, οπότε και τα αιμοφόρα αγγεία, μπορεί να αντιδράσουν στις απότομες αλλαγές της υγρασίας και της ατμοσφαιρικής πίεσης με τον ίδιο τρόπο που αντιδρούν στο κρύο. Αυτές οι μεταβολές στην πίεση του αίματος που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες είναι πιο συχνές σε άτομα ηλικίας 65 ετών και πάνω.

Άλλες αιτίες της εποχιακής υπέρτασης (υψηλή αρτηριακή πίεση) περιλαμβάνουν την αύξηση του σωματικού βάρους και τη μειωμένη σωματική δραστηριότητα, που παρατηρείται στους περισσότερους ανθρώπους το χειμώνα.

Πρόληψη

Το άτομο με υπέρταση σε περίοδο με χαμηλές θερμοκρασίες οφείλει να συνεχίσει να παρακολουθεί τις μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης και να επικοινωνήσει με τον γιατρό του. Εκείνος μπορεί να συστήσει κάποια αλλαγή στη δοσολογία του φαρμάκου που ενδεχομένως λαμβάνει για την πίεση ή να τον καθοδηγήσει προς μία εναλλακτική φαρμακευτική αγωγή.

People photo created by jcomp – www.freepik.com

Screen-Shot-2019-10-30-at-19.04.40-1024x684.png

Η γρίπη είναι μια οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από διάφορους ιούς, οι οποίοι εισβάλλουν στον οργανισμό μας με την εισπνοή σταγονιδίων που εκπέμπονται με την ομιλία, τον βήχα ή το φτέρνισμα των νοσούντων.

Μεταδίδεται πολύ εύκολα από άτομο σε άτομο και μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως και πολύ σοβαρή νόσηση, προσβάλλοντας το ανώτερο ή και το κατώτερο τμήμα του αναπνευστικού συστήματος (μύτη, φάρυγγας, λάρυγγας, βρόγχοι). Παράγοντες όπως ο ψυχρός καιρός και η συγκέντρωση πολλών ατόμων σε κλειστούς χώρους αυξάνουν τη μετάδοση της.

Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι την ξεπερνούν χωρίς να παρουσιάσουν επιπλοκές, ορισμένοι όμως, όπως άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές από τη γρίπη.

Σε αυτές τις ομάδες ανήκουν και οι άνθρωποι με σακχαρώδη διαβήτη. Η λοίμωξη από τους ιούς της, όπως και από πολλούς άλλους ιούς, δημιουργεί έντονο στρες στο σώμα, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της γρίπης συνήθως ξεκινούν απότομα και περιλαμβάνουν υψηλό πυρετό, έντονη κόπωση, καταρροή, πονόλαιμο, βήχα (συνήθως ξηρό), πόνους των μυών και των αρθρώσεων και πονοκέφαλο. Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν συμπτώματα από το γαστρεντερικό, όπως ναυτία, εμέτους, διάρροια, τα οποία στους ενήλικες είναι πιο σπάνια.

Ξεκινούν από 1 έως 4 ημέρες μετά την προσβολή από τον ιό και διαρκούν από 2 έως 7 ημέρες. Ο βήχας όμως μπορεί να επιμένει για αρκετό χρονικό διάστημα.

Πώς μπορείτε να ξέρετε ότι έχετε γρίπη

Μπορεί να έχετε γρίπη εάν παρουσιάσετε ξαφνικά πυρετό, συμπτώματα από το αναπνευστικό (καταρροή, βήχα), έντονους μυϊκούς πόνους και αυτό συμβαίνει τους χειμερινούς μήνες, κυρίως από τον Δεκέμβριο έως το Μάρτιο. Βέβαια μπορεί να πάθετε γρίπη οποιαδήποτε άλλη εποχή του χρόνου, αυτό όμως είναι πιο σπάνιο.

Πότε να επικοινωνήσετε με γιατρό

Υπάρχουν κάποια συμπτώματα για τα οποία θα πρέπει άμεσα να επικοινωνήσετε με έναν γιατρό. Σε αυτά περιλαμβάνονται:

ο υψηλός και παρατεινόμενος πυρετός,
η δύσπνοια,
ο πόνος ή αίσθημα πίεσης στο στήθος,
τα λιποθυμικά επεισόδια,
η περίεργη υπνηλία και η σύγχυση,
οι πολλοί ή παρατεινόμενοι έμετοι,
και η ύπαρξη πύον στις αμυγδαλές με υψηλό πυρετό που δεν υποχωρεί εύκολα.

Σε ό,τι αφορά τον διαβήτη είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε με τον ειδικό όταν οι τιμές του σακχάρου, παρά τις προσπάθειες, παραμένουν περισσότερο από 2-3 ημέρες μεγαλύτερες 200mg/dl. Τέλος, θα πρέπει να αναζητήσετε ιατρική συμβουλή όταν εκδηλώνονται συμπτώματα από τον διαβήτη όπως πολυουρία – πολυδιψία και έντονη κόπωση.

Τι πρέπει να κάνετε εάν αρρωστήσετε

Η τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής είναι ένας αρκετά αποτελεσματικός τρόπος για να προστατευτούμε από την γρίπη. Για το λόγο αυτό:

αποφύγετε στενή επαφή με άλλα άτομα,
αποφύγετε να έρχεστε σε επαφή με άτομα που είναι άρρωστα,
κρατήστε απόσταση από τους άλλους όταν είστε εσείς άρρωστοι για να τους προφυλάξετε και να μην αρρωστήσουν,
μείνετε στο σπίτι σας όταν είστε άρρωστοι,
καλύψτε με χαρτομάντιλο το στόμα και τη μύτη σας όταν βήχετε ή φταρνίζεστε,
πλένετε συχνά τα χέρια σας για να μειωθεί η διασπορά των ιών
και αποφύγετε να πιάνετε τα μάτια σας, τη μύτη σας ή το στόμα σας.

Αντιμετώπιση

Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ιώσεις, έτσι και η γρίπη συνήθως «κάνει τον κύκλο της». Χρειάζεται ξεκούραση, πολλά υγρά και αποφυγή του καπνίσματος.

Σε ό,τι αφορά τη λήψη φαρμάκων είναι σημαντικό να συμβουλεύεστε έναν ειδικό πριν από τη λήψη. Τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία θέση στην θεραπεία της γρίπης διότι δεν καταπολεμούν τους ιούς.

Όσοι άνθρωποι θεραπεύονται με ινσουλίνη πρέπει να μετρούν το σάκχαρο τους κάθε 3-4 ώρες, ιδίως αν έχουν υψηλό πυρετό. Θα πρέπει να προσπαθούν να διατηρούν το σάκχαρο τους σε τιμές μικρότερες του 200 η καλύτερα του 180mg/dl, αλλά και να αποφεύγουν τις υπογλυκαιμίες.

Όσοι θεραπεύονται με δισκία είναι χρήσιμο να παρακολουθούν τα μεταγευματικά τους επίπεδα σακχάρου (2 ώρες μετά τα κύρια γεύματα), τα οποία θα πρέπει να είναι μικρότερα του 180mg/dl. Σημαντικό είναι επίσης, παρά την πιθανή ανορεξία, να μην παραλείπονται γεύματα και άφθονη λήψη πάσης φύσεως υγρών (με προσοχή για όσα ανεβάζουν το σάκχαρο).

People photo created by freepik – www.freepik.com

Screen-Shot-2019-07-15-at-20.51.18-1024x682.png

Η αρτηριακή υπέρταση ορίζεται ως η αύξηση της πίεσης του αίματος που κυκλοφορεί στις αρτηρίες σε επίπεδα που μακροχρόνια συνεπάγονται αύξηση του κινδύνου ασθένειας και θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα.

Τα όρια της αρτηριακής πίεσης που διακρίνουν τα φυσιολογικά από τα υπερτασικά άτομα είναι εκείνα κάτω από τα οποία η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης με θεραπευτική παρέμβαση εξουδετερώνει τον κίνδυνο.

Η μακροχρόνια αρτηριακή υπέρταση προκαλεί αρτηριοσκλήρυνση με αποτέλεσμα τη στένωση ή απόφραξη των αρτηριών και μειωμένη αιμάτωση σημαντικών οργάνων που μπορεί να οδηγήσει σε ισχαιμία της καρδιάς (στηθάγχη, έμφραγμα ή στεφανιαία νόσος), του εγκεφάλου (εγκεφαλικό επεισόδιο) ή σε νεφρική βλάβη.

Η αυξημένη πίεση αναγκάζει την καρδιά να δουλεύει πιο σκληρά για να προωθηθεί το αίμα σε όλα τα όργανα του σώματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πάχυνση των τοιχωμάτων της (υπερτροφία) και σταδιακά, όσο η αρτηριακή πίεση παραμένει υψηλή, μπορεί να προκαλέσει καρδιακή ανεπάρκεια – η κατάσταση όπου η καρδιά δυσκολεύεται να στείλει αρκετό αίμα στα όργανα του σώματος.

Αυξημένη πίεση δε σημαίνει ότι υπάρχει άμεσος κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι δυσμενείς επιδράσεις της πίεσης είναι μακροχρόνιες, όπως περίπου και εκείνες του καπνίσματος.

Είναι σημαντικό να μη δημιουργείται πανικός εάν βρεθεί αυξημένη πίεση. Συνήθως είναι παροδική και πολλές φορές μπορεί να οφείλεται σε κάποιο άλλο πρόβλημα. Η επανάληψη της μέτρησης λίγο αργότερα θα δείξει αν αυτή επιμένει, όπου στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητη η συμβουλή του γιατρού.

Διατροφή

Το κάλιο είναι μία από τις ουσίες που μπορούν να βοηθήσουν στην περίπτωση της αρτηριακής πίεσης. Επειδή όμως δεν αποθηκεύεται στον οργανισμό, είναι απαραίτητη η καθημερινή του πρόσληψη από φρούτα και λαχανικά, όπως καρπούζι, πεπόνι, πορτοκάλι, μπανάνα κλπ.

Το σκόρδο επίσης μπορεί να συμβάλει θετικά στην πίεση καθώς μπορεί να εξομαλύνει τη λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων, ωστόσο για να είναι αποτελεσματικό θα πρέπει να καταναλώνεται σε πολλές σκελίδες (6-8) την ημέρα.

Αντίθετα, όσο μειωμένη είναι η πρόσληψη νατρίου (από αλάτι) τόσο καλύτερα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα. Το νάτριο που προσλαμβάνει κανείς πρέπει να είναι λιγότερο από 3,8 γραμμάρια την ημέρα.

Επιπλέον παράγοντες, των οποίων η μείωση μπορεί να συμβάλλει θετικά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, είναι οι υδατάνθρακες (ζυμαρικά, όσπρια, ζάχαρη) καθώς και τα κορεσμένα λιπαρά.

Άσκηση

Τριάντα λεπτά αερόβιας άσκησης την ημέρα, 4-5 φορές την εβδομάδα προτείνονται για τη ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης. Η άσκηση αυτή μπορεί να είναι περίπατος, γρήγορο βάδισμα ή ελαφρύ τρέξιμο σε άτομα που έχουν τη δυνατότητα.

Ο πυρετός αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα ιατρικά συμπτώματα. Χαρακτηρίζεται από αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από το φυσιολογικό εύρος των 36,5-37,5 βαθμών Κελσίου, η οποία προκαλείται εξαιτίας διαφόρων παραγόντων. Ο πυρετός υποστηρίζεται ότι χρησιμεύει ως αμυντικός μηχανισμός καθώς η ανοσολογική απάντηση του οργανισμού μπορεί να γίνει πιο ισχυρή υπό υψηλές θερμοκρασίες.

Η θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος ελέγχεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου στον οποίο βρίσκονται τα θερμορυθμιστικά κέντρα. Το θερμορυθμιστικό κέντρο στο φυσιολογικό άτομο διατηρεί τη θερμοκρασία του σώματος σταθερή παρά τις περιβαλλοντικές αλλαγές, διότι εξισορροπεί τις διαταραχές θερμοκρασίας που μπορεί να προκύψουν από την μεταβολική δραστηριότητα του σώματος και τη διακύμανση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος.

Καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία του σώματος, το άτομο σε γενικές γραμμές αισθάνεται πως κρυώνει, παρά την αύξησή της. Όταν η θερμοκρασία του σώματος ανέλθει στο νέο σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας, το άτομο ζεσταίνεται. Η ταχεία μείωση της θερμοκρασίας μπορεί να συνοδεύεται από εφίδρωση και αίσθημα ζέστης.

Η αύξησή της σε επίπεδα ανώτερα του φυσιολογικού είναι πάντα παθολογικό φαινόμενο και οφείλεται είτε σε αδυναμία του σώματος να αποβάλει την πλεονάζουσα θερμότητα λόγω ανεπάρκειας των ομοιοστατικών του μηχανισμών, είτε σε άνοδο του υποθαλαμικού σημείου ρύθμισης, βάσει του οποίου κινητοποιούνται οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί λόγω ιατρικού νοσήματος.

Διαχείριση του πυρετού

Η αντιμετώπιση του πυρετού δεν είναι πάντα απαραίτητη. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν χωρίς ειδική ιατρική φροντίδα. Παρόλο που είναι δυσάρεστος, ο πυρετός σπάνια αυξάνεται σε επικίνδυνο επίπεδο, ακόμα κι όταν δεν αντιμετωπίζεται. Γενικά δεν προκύπτει βλάβη στον εγκέφαλο μέχρι η θερμοκρασία να φτάσει τους 42 βαθμούς Κελσίου και είναι σπάνιο για έναν πυρετό που δεν αντιμετωπίζεται να υπερβεί τους 40.6 βαθμούς.

Σε γενικές γραμμές πάντως τα χλιαρά μπάνια, τα ψυχρά επιθέματα και τα αντιπυρετικά ελέγχουν τον πυρετό. Κατά την διάρκεια συνιστάται μάλιστα αποφυγή υπερκόπωσης, αποφυγή ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος, ελαφρά διατροφή και άφθονη κατανάλωση υγρών, καθώς και αποφυγή φαρμάκων που καταστέλλουν τον βήχα.

Σημειώνεται ότι οι έγκυες, οι θηλάζουσες, τα παιδιά και οι έφηβοι δεν πρέπει να λαμβάνουν ως αντιπυρετικό την ασπιρίνη για τον έλεγχό του.

Πότε πρέπει να απευθυνθούμε στον γιατρό

Ένας ενήλικος πρέπει να ζητά συμβουλή από τον γιατρό όταν:

η θερμοκρασία του σώματος ξεπερνά τους 39 βαθμούς Κελσίου,
όταν η θερμοκρασία σώματος είναι 39 βαθμούς Κελσίου ή ψηλότερη για περισσότερο από 3 μέρες και
όταν συνυπάρχουν συμπτώματα όπως: δυνατός πονοκέφαλος, ασυνήθιστο δερματικό εξάνθημα, δυσκαμψία ή πόνος στον αυχένα, σύγχυση, επαναλαμβανόμενος εμετός, δυσκολίες αναπνοής ή πόνος στο στήθος, πόνος στην κοιλιά ή πόνος κατά τη διούρηση, παρουσία αίματος στα κόπρανα.

Hand photo created by freepik – www.freepik.com

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα χρόνιο μεταβολικό νόσημα το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλές τιμές γλυκόζης στο αίμα (το απλό σάκχαρο που δίνει ενέργεια στα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού). Αναπτύσσεται όταν ο οργανισμός δεν παράγει ή δεν χρησιμοποιεί αποτελεσματικά μια ορμόνη που ονομάζεται ινσουλίνη, η οποία βοηθά στην απομάκρυνση του πλεονάσματος γλυκόζης από το αίμα.

Η διαχείριση της νόσου είναι πολύπλοκη και εξαρτάται από τη ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα, τα οποία μπορούν να επηρεαστούν από πολλούς παράγοντες. Οποιαδήποτε αρρώστια (πυρετός, διάρροιες, εμετοί) ακόμα και το απλό κρυολόγημα μπορεί να προκαλέσει αύξηση του σακχάρου στο αίμα. Αυτό συμβαίνει γιατί σε κάθε οξεία κατάσταση παράγονται στον οργανισμό ορμόνες, που εμποδίζουν τη δράση της ινσουλίνης.

Οι καταστάσεις αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε κετοξέωση (απότομη απορρύθμιση του σακχάρου και συσσώρευση στον οργανισμό κετονικών) και υπερωσμωτική κατάσταση (αύξηση των επιπέδων σακχάρου, πολυουρία και αφυδάτωση).

Η λοίμωξη οποιασδήποτε αιτιολογίας απορρυθμίζει το σάκχαρο ακόμα και πριν την εμφάνισή της. Όταν υπάρχει πυρετός πάνω από 38 βαθμούς, οι ημερήσιες ανάγκες σε ινσουλίνη είναι δυνατόν να αυξηθούν μέχρι και 50%. Οι συνηθέστερες λοιμώξεις στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη είναι:

– Αναπνευστικές λοιμώξεις
– Λοιμώξεις γεννητικών οργάνων
– Λοιμώξεις δέρματος και μαλακών μορίων
– Λοιμώξεις κάτω άκρων (διαβητικό πόδι)
– Μυκητιασικές λοιμώξεις
– Ουρολοιμώξεις

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται η γαστρεντερίτιδα γιατί πιθανόν να υποκρύπτει διαβητική κετοξέωση. Αυτή εκδηλώνεται με εμετό, ανεβασμένο σάκχαρο και κετόνες στο αίμα ή στα ούρα.

Οδηγίες

Όταν το άτομο με διαβήτη αρρωσταίνει για οποιοδήποτε λόγο είναι σημαντικό να αντιμετωπίζεται άμεσα το υποκείμενο νόσημα, να κάνει τις μετρήσεις του σακχάρου σε συχνά χρονικά διαστήματα, να πίνει άφθονο νερό και να ξεκουράζεται.

Όσον αφορά τα ινσουλινοθεραπευόμενα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη θα πρέπει:

– Να γνωρίζουν ότι μπορεί να χρειαστεί να αυξήσουν τις δόσεις ινσουλίνης.
– Να κάνουν μετρήσεις σακχάρου τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα.
– Να ελέγχουν τα ούρα για οξόνη ή το αίμα για κετόνες και σε περίπτωση υψηλών τιμών να επικοινωνούν αμέσως με τον γιατρό.
– Να κάνουν επιπλέον της συνηθισμένης δόσης, ταχείας δράσης ινσουλίνη (4-6 μονάδες κάθε 6 ώρες ή σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού) στην περίπτωση που το σάκχαρο είναι πάνω από 200 mg% και έχουν οξόνη στα ούρα.
– Να συνεχίζουν στη συνηθισμένη ποσότητα τροφής σε κανονικά χρονικά διαστήματα, ακόμα και σε υγρή μορφή (τσάι με ζάχαρη ή άλλα ροφήματα με ζάχαρη) σε περίπτωση που δεν μπορούνε να φάνε. Συνιστάται ιδιαίτερα η σούπα με αλάτι καθώς χρειάζεται για να αντικαταστήσει την απώλεια νερού από τους εμετούς και τη διάρροια ή τους ιδρώτες που δημιουργούνται όταν πέφτει ο υψηλός πυρετός.

Όσο για τα άτομα με διαβήτη που θεραπεύονται με δισκία ή μόνο δίαιτα χρειάζεται:

– Να πίνουν πολλά υγρά για να αποφύγουν την αφυδάτωση.
– Να ελέγχουν συχνά το σάκχαρο κατά τη διάρκεια του 24ώρου.
– Να συνεχίσουν την ίδια αγωγή αν το σάκχαρο είναι κάτω από 300 mg%.
– Αν το σάκχαρο είναι πάνω από 300 mg% και υπάρχουν συμπτώματα δίψας, πολυουρίας, αδυναμίας, πρέπει να επικοινωνήσουν με τον γιατρό τους διότι μπορεί να χρειαστούν χορήγηση υγρών και ινσουλίνης ενδοφλεβίως για λίγες μέρες.

Water photo created by freepik – www.freepik.com

Newer Posts

Older Posts

Συμπτώματα έλλειψης μαγνησίου

Ποιοι παρουσιάζουν συχνότερα έλλειψη μαγνησίου

Μαγνήσιο και διαβήτης τύπου 2

Θορυβώδη συμπτώματα

Πρόληψη

Τι συμπτώματα προκαλεί

Πρόληψη

Θερμίδες

Ζάχαρη

Φυτικές ίνες και ωμέγα 3 λιπαρά

Αλκοόλ

Βάρος

Συχνός έλεγχος

Γενικά μέτρα προστασίας

Πρέπει να εμβολιαστώ;

Τον χειμώνα

Πρόληψη

Συμπτώματα

Πώς μπορείτε να ξέρετε ότι έχετε γρίπη

Πότε να επικοινωνήσετε με γιατρό

Τι πρέπει να κάνετε εάν αρρωστήσετε

Αντιμετώπιση

Διατροφή

Άσκηση

Διαχείριση του πυρετού

Πότε πρέπει να απευθυνθούμε στον γιατρό

Οδηγίες

ΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ