Blog

Το διαβητικό πόδι είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κατάσταση της υγείας των ποδιών των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη, στα οποία έχουν προκληθεί σημαντικές επιπλοκές. Πρόκειται για μία από τις σοβαρότερες επιπλοκές για τα άτομα με διαβήτη, που οφείλεται κυρίως στην ανεπαρκής επί μεγάλου χρονικού διαστήματος ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική ασθένεια, η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης. Αυτό συμβαίνει είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης της ινσουλίνης από το πάγκρεας, μιας ορμόνης που είναι απαραίτητη για να κρατήσει επίπεδα του σακχάρου στο αίμα υπό έλεγχο, είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη. Το αποτέλεσμα είναι να επηρεάζονται πολλαπλά όργανα του σώματος και μακροχρόνια ο οργανισμός να εκτίθεται σε αυξημένο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών, όπως το διαβητικό πόδι.

Τα άτομα με διαβήτη, όταν πλέον έχει προκληθεί βλάβη, μπορεί να παρουσιάσουν συμπτώματα πόνου, μουδιάσματος και βάρους στα κάτω άκρα – γεγονός που τα βάζει σε κίνδυνο για δημιουργία τραυμάτων που δεν μπορούν να επουλωθούν γρήγορα και έτσι μπορεί να δημιουργηθούν διαβητικά έλκη.

Γιατί προκαλείται το διαβητικό πόδι

Ο βαθμός αύξησης της γλυκόζης στο αίμα και η παραμονή των αυξημένων τιμών της για μεγάλο χρονικό διάστημα βλάπτουν κυρίως τα μικρά αγγεία, προκαλώντας διαβητική νευροπάθεια, νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια κ.λπ. Αυτό έχει σοβαρές συνέπειες σε πολλά οργανικά συστήματα, όπως νεφρική ανεπάρκεια, μόνιμη βλάβη στους οφθαλμούς, η οποία μπορεί να οδηγήσει και σε τύφλωση, έλκη στα πόδια κ.ά.

Οι βασικές αιτίες για τη δημιουργία έλκους στα πόδια είναι δυο σοβαρές επιπλοκές της νόσου: η νευροπάθεια και η περιφερική αρτηριοπάθεια. Κατά την εμφάνιση της νευροπάθειας χάνεται η προστατευτική αίσθηση του πόνου και το σκέλος του διαβητικού ασθενούς δεν «πονάει» όταν κάποιο αιχμηρό αντικείμενο ή θερμό ερέθισμα του προκαλέσουν βλάβη.

Έτσι, μπορεί να δημιουργηθεί οποιαδήποτε πληγή χωρίς ο ασθενής να την αντιληφθεί. Η πληγή όμως αυτή ταυτόχρονα συνεπάγεται και είσοδο μικροβίων στον οργανισμό. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται φλεγμονή στο πόδι, η οποία εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα και ορθολογικά, αφενός επεκτείνεται πολύ γρήγορα και αφετέρου καταλήγει σε ακρωτηριασμό.

Εάν «μαυρίσει» ή αλλάξει το χρώμα του ποδιού προς το σκούρο, υπάρχει συνήθως βλάβη των αγγείων, δηλαδή απόφραξη των αρτηριών που φέρνουν το αίμα στα κάτω άκρα. Αυτή η επιπλοκή ονομάζεται περιφερική αρτηριοπάθεια. Το άκρο που δεν αιματώνεται νεκρώνεται ολόκληρο ή κάποια δάκτυλα.

Ενίοτε η άμεση παρέμβαση που θα ανοίξει την απόφραξη και θα αποκαταστήσει την κυκλοφορία του αίματος σώζει το πόδι. Σε αντίθετη περίπτωση –για παράδειγμα με την καθυστερημένη ενημέρωση του ιατρού– θα πρέπει να γίνει ακρωτηριασμός.

Πώς να αποφύγετε τις επιπλοκές

1. Μην περπατάτε ποτέ ξυπόλητοι, υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού.
2. Φοράτε άνετα παπούτσια για να προστατεύσετε τα πόδια σας από την πίεση και την δημιουργία σκληρύνσεων. Ελέγχετε καθημερινά το εσωτερικό των υποδημάτων σας έτσι ώστε να μην υπάρχουν σκισίματα στην εσωτερική επιφάνεια καθώς και ξένα αντικείμενα.
3. Παρατηρείτε καθημερινά τα πόδια σας. Να βλέπετε τα πέλματά σας με ένα καθρέπτη. Αν δεν βλέπετε καλά Θα πρέπει να βοηθηθείτε από ένα μέλος της οικογένειάς σας ή από ένα φιλικό πρόσωπο.
4. Κάντε ποδόλουτρο καθημερινά, αλλά μην τα αφήνετε στο νερό περισσότερο από 5΄. Μία μεγαλύτερη παραμονή στο νερό αφαιρεί το απαραίτητο λίπος από το δέρμα και προκαλεί ελαφρά ξηρότητα και σχισίματα. Προσέχετε την θερμοκρασία του νερού να μην υπερβαίνει τους 38 βαθμούς Κελσίου.
5. Σκουπίζετε τα πόδια σας καλά, ιδιαίτερα μεταξύ δακτύλων.
6. Χρησιμοποιείτε ενυδατική κρέμα για να διατηρήσετε το δέρμα ελαστικό (προσοχή, όχι κρέμα στο ενδιάμεσο των δακτύλων).
7. Κόβετε τα νύχια σας με πολύ προσοχή, είναι προτιμότερο να τα κονταίνετε με λίμα.
8. Χρησιμοποιείστε αντιιδρωτικά προϊόντα και απορροφητική-αντιμηκητισιακή πούδρα για τα πόδια που ιδρώνουν.
9. Ποτέ μην αφαιρείτε κάλους μόνοι σας. Απευθυνθείτε στον γιατρό σας.
10. Αποφύγετε την υπερβολική ζέστη στα πόδια σας. Μην χρησιμοποιείτε θερμοφόρες ή ηλεκτρικά θερμαινόμενα μαξιλάρια.

Σημειωτέον ότι το πόδι που πονά, άλλαξε χρώμα (κόκκινο ή μελανό), είναι θερμό (όλο ή ένα μέρος του), έχει άσχημη οσμή ή εμφάνισε φουσκάλες ή μικρές πληγές, αποτελούν σημάδια για τα οποία θα πρέπει να ζητήσετε ιατρική συμβουλή.

Featured photo created by freepik – www.freepik.com

* Γράφουν οι Δρ. Αλέξανδρος Γιακουστίδης MD PhD FRCS, Γενικός Χειρουργός με εξειδίκευση στη χειρουργική ογκολογία ήπατος, παγκρέατος, γαστρεντερικού και στη λαπαροσκοπική/ρομποτική χειρουργική και ο Άγγελος Κλείτσας, ειδικός παθολόγος-διαβητολόγος.

Ο καρκίνος παγκρέατος αποτελεί μία ιδιαίτερα επιθετική μορφή καρκίνου με ιστορικό χαμηλών ποσοστών επιβίωσης. Ερευνητικές ομάδες από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία και ιδρύματα παγκοσμίως, μέσω των ερευνητικών τους πρωτοκόλλων, συνεισφέρουν θετικά νέα όσον αφορά τις θεραπευτικές εξελίξεις και του ουσιαστικού στόχου εν τέλει: της αύξησης της επιβίωσης των ασθενών με διάγνωση παγκρεατικού καρκίνου και βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Η χειρουργική αντιμετώπιση και εξαίρεση του τμήματος του παγκρέατος όπου εντοπίζεται ο όγκος είναι η ιδανική θεραπεία εφόσον υπάρχουν κριτήρια εξαιρεσιμότητας και επίσης χημειοθεραπευτικά σχήματα έχουν οδηγήσει σε αύξηση της επιβίωσης των ασθενών τα τελευταία χρόνια.

Δυστυχώς η διάγνωση σε ασθενείς με παγκρεατικό καρκίνο γίνεται συχνά σε προχωρημένο στάδιο με αποτέλεσμα να περιορίζεται το εύρος της θεραπευτικής αντιμετώπισης της νόσου. Για αυτό το λόγο έχει δοθεί έμφαση ερευνητικά παγκοσμίως σε τρόπους διαγνωστικής πρόληψης του παγκρεατικού καρκίνου, όπως π.χ. συμβαίνει με τον καρκίνο μαστού ή τον καρκίνο παχέος εντέρου. Συγκεκριμένα διερευνάται η πιθανή σύνδεση του παγκρεατικού καρκίνου και του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Στον σακχαρώδη διαβήτη, η ινσουλίνη που είναι παγκρεατική ορμόνη, δεν παράγεται σε αρκετή ποσότητα ή δεν χρησιμοποιείται όπως πρέπει από τον οργανισμό με αποτέλεσμα να υπάρχει διαταραχή στα επίπεδα γλυκόζης. Η παρουσία διαβήτη μπορεί να αποτελέσει πιθανό προδιαθετικό παράγοντα εμφάνισης καρκίνου παγκρέατος αλλά και η γένεση κάποιου όγκου στο πάγκρεας μπορεί να οδηγήσει σε απορρύθμιση των επιπέδων της γλυκόζης και εμφάνιση διαβήτη. Επίσης η χειρουργική εξαίρεση του τμήματος παγκρέατος που πάσχει μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή η πιο μόνιμη εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη.

Προληπτικός έλεγχος ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη

Αυτό σημαίνει ότι κάθε ασθενής με σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να ελέγχεται συχνά προληπτικά για εμφάνιση παγκρεατικού όγκου;

Όχι, διότι μόνο ένα μικρό ποσοστό ασθενών με διαβήτη έχουν αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης παγκρεατικού καρκίνου αλλά θα ήταν πολύ σημαντικό με έναν αλγόριθμο να εντοπίζονταν οι ασθενείς που θα κρίνονταν σκόπιμο να εντάσσονται σε πρόγραμμα προληπτικής παρακολούθησης. Ερευνητική ομάδα από το MD Anderson της Αμερικής με υπεύθυνο τον καθηγητή Dr Suresh Chari, δημοσίευσε ότι σακχαρώδης διαβήτης που εμφανίζεται ξαφνικά σε ασθενή ιδιαίτερα άνω των 50 ετών, θα μπορούσε να είναι προειδοποιητικό σύμπτωμα εμφάνισης παγκρεατικού καρκίνου σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών- συγκεκριμένα η πιθανότητα είναι 1% που φαίνεται ως πολύ μικρό ποσοστό αλλά είναι 8 φορές μεγαλύτερο από αυτό του γενικού πληθυσμού. Το National Cancer Institute στην Αμερική διενεργεί έρευνα με συμμετοχή 10.000 ατόμων με πρόσφατα διεγνωσμένο ξαφνικά σακχαρώδη διαβήτη σε μια προσπάθεια εύρεσης πιθανών δεικτών που θα χρησίμευαν ως διαγνωστικά τεστ πρόληψης.

Κρίναμε σκόπιμο να φιλοξενήσουμε στο άρθρο τον ειδικό παθολόγο-διαβητολόγο Άγγελο Κλείτσα από το YourDoc για διευκρινιστικές ερωτήσεις-απαντήσεις. Ο Άγγελος Κλείτσας, με εξειδίκευση στο σακχαρώδη διαβήτη, διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης.

Α.Γ: Ποια η γνώμη σας για την πιθανή σύνδεση -σε πολύ μικρό ποσοστό- νέας εμφάνισης ξαφνικά σακχαρώδους διαβήτη και παγκρεατικού καρκίνου και πώς θα μπορούσε να διενεργείται πρόληψη χωρίς πανικό και διαγνωστικές υπερβολές;

Α.Κ.: Με δεδομένο ότι τα νησίδια του παγκρέατος ασθενών με παγκρεατικό καρκίνο είναι μειωμένα σε αριθμό, γνωρίζουμε ότι η παραγωγή ινσουλίνης στους ασθενείς αυτούς υπολείπεται. Περίπου 45 – 65 % των ασθενών με παγκρεατικό καρκίνο πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ). Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι το ποσοστό των ασθενών που έρχονται στο γιατρό με νεοδιαγνωσθείσα υπεργλυκαιμία τη στιγμή της διάγνωσης του παγκρεατικού καρκίνου αγγίζει το 80%. Θα έλεγε λοιπόν κανείς ότι η σύνδεση αιφνίδιας εμφάνισης ΣΔ και παγκρεατικού καρκίνου είναι πολύ μεγάλο θέμα συζήτησης ανάμεσα στο γιατρό και τον ασθενή. Αν μπορούσαμε να μιλήσουμε για πρόληψη, ένα τακτικό screening με τις απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις θεωρείται επιβεβλημένο. Ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό νεοπλασιών του πεπτικού αλλά και σακχαρώδη διαβήτη, πρέπει να ελέγχονται για την ύπαρξη ενδεχόμενης υπεργλυκαιμίας νηστείας. Αυτή με τη σειρά της θα οδηγήσει το γιατρό σε διερεύνηση του αιτίου της υπεργλυκαιμίας και θα θέσει σε σωστές βάσεις την αντιμετώπιση της κατάστασης με βάση τα συνολικά ευρήματα. Κρίνεται δε απαραίτητη η συνεργασία του διαβητολόγου με τον χειρουργό για τον καλύτερο σχεδιασμό της θεραπευτικής προσέγγισης.

Α.Γ.: Πόσο συχνά εμφανίζεται απορρύθμισης του σακχάρου στον οργανισμό μετά από χειρουργική εξαίρεση τμήματος του παγκρέατος. Είναι συνήθως παροδική κατάσταση ή μπορεί να εξελιχθεί σε μόνιμη νόσο σακχαρώδους διαβήτη;

Α.Κ.: Είναι ιδιαίτερα συχνή η απορρύθμιση του διαβήτη σε ασθενείς, που υποβάλλονται σε χειρουργική εξαίρεση τμήματος του παγκρέατος για τους λόγους τους εξήγησα παραπάνω. Όλοι ή σχεδόν όλοι οι ασθενείς, που κάνουν ένα τέτοιο χειρουργείο, παρουσιάζουν αυξημένες τιμές τόσο στη γλυκόζη νηστείας όσο και στη μεταγευματική. Καλείται επομένως ο θεράπων διαβητολόγος να τροποποιήσει το θεραπευτικό σχήμα ή ακόμη και να προβεί στην έναρξη νέας θεραπείας εάν ο διαβήτης είναι πρωτοεμφανιζόμενος. Η εμπειρία μας λέει ότι η κατάσταση αυτή είναι σχεδόν πάντα μόνιμη και δεν υποστρέφεται, δεδομένου ότι μέρος του παγκρέατος έχει αφαιρεθεί και έτσι η ινσουλίνη δεν παράγεται επαρκώς.

Πηγή: ygeiamou.gr
Woman photo created by freepik – www.freepik.com

Η υπογλυκαιμία είναι μια παθολογική κατάσταση, η οποία οφείλεται στην ελάττωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα κάτω του φυσιολογικού σε σημείο ώστε να προκαλούν την εκδήλωση συμπτωμάτων.

Είναι μία από τις καταστάσεις που θα πρέπει να προσέξει ένας άνθρωπος με σακχαρώδης διαβήτη. Προκαλείται όταν το σάκχαρο πέφτει κάτω από 70 mg/dl και εκδηλώνεται με μια σειρά από συμπτώματα όπως:

• πείνα
• εφίδρωση
• πονοκέφαλος
• ζάλη
• θολή όραση
• τρέμουλο
• ναυτία
• ταχυκαρδία
• υπνηλία
• έλλειψη συγκέντρωσης
• νευρικότητα
• αδυναμία και ξαφνική κούραση

Τα συμπτώματα αυτά είναι τα πιο κοινά, ωστόσο μπορεί να ποικίλουν από άτομο σε άτομο.

Πώς προκαλείται η υπογλυκαιμία

Η υπογλυκαιμία γενικά προκαλείται από δύο βασικούς μηχανισμούς: α) από την μειωμένη παροχή γλυκόζης στο αίμα και β) από την αυξημένη απομάκρυνση της γλυκόζης από το αίμα λόγω αυξημένης κατανάλωσης.

Μειωμένη παροχή γλυκόζης στον οργανισμό υπάρχει στην περίπτωση του παρατεταμένου υποσιτισμού, της κακής απορρόφησης της γλυκόζης από το έντερο, των παθήσεων του ήπατος (π.χ. χρόνια ηπατίτιδα ή κίρρωση του ήπατος), καθώς και σε καταστάσεις που προκαλούν μειωμένη σύνθεση γλυκόζης μέσα στον οργανισμό από άλλες θρεπτικές ουσίες (νεογλυκογένεση).

Αυξημένη απομάκρυνση γλυκόζης από το αίμα υπάρχει στην περίπτωση της αυξημένης παραγωγής μυϊκού έργου (π.χ. έντονη σωματική άσκηση ή βαριά χειρωνακτική εργασία) και του υπερινσουλινισμού (αυξημένες τιμές ινσουλίνης στο αίμα).

Ο υπερινσουλινισμός συνηθέστερα οφείλεται σε υπερβολική χορήγηση ινσουλίνης σε διαβητικά άτομα και αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία της υπογλυκαιμίας. Ο υπερινσουλινισμός όμως μπορεί να οφείλεται και σε αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης είτε από όγκους του παγκρέατος είτε από όγκους διαφόρων άλλων οργάνων  που παράγουν ουσίες που μιμούνται τη δράση της ινσουλίνης.

Αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας

Εάν παρουσιάσουμε κάποιο από τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας, ενώ έχουμε σακχαρώδη διαβήτη, είναι σημαντικό να πραγματοποιήσουμε αμέσως μια μέτρηση σακχάρου. Εφόσον το αποτέλεσμα της μέτρησης είναι κάτω από 70 mg/dl, εφαρμόζουμε τον “κανόνα τον 15”:

1. Μετρήστε το σάκχαρό σας και βεβαιωθείτε ότι η τιμή είναι κάτω από 70 mg/dl, γιατί πολλές φορές τα συμπτώματα δεν είναι πάντα αντιληπτά.
2. Καταναλώστε αμέσως 15 γρ. γρήγορου υδατάνθρακα.
3. Περιμένετε 15 λεπτά και μετρήστε ξανά το σάκχαρό σας. Αν και πάλι το σάκχαρο αίματος είναι κάτω από 70 mg/dl καταναλώστε άλλα 15 γρ. γρήγορου υδατάνθρακα και επαναλάβετε το βήμα 1.

Γρήγοροι υδατάνθρακες είναι εκείνοι που ανεβάζουν πολύ γρήγορα το σάκχαρο. Τα 15 γρ. γρήγορου υδατάνθρακα αντιστοιχούν στα εξής:

• Δεκαπέντε γραμμάρια λευκή ζάχαρη ή μέλι (3 κουταλάκια του γλυκού ή 1 κουταλιά της σούπας ή 2-3 φακελάκια)
• Μισό ποτήρι χυμό (120 ml)
• Τρία με τέσσερα δισκία γλυκόζης (κάθε δισκίο περιέχει 4 γρ.)
• Μισό κουτάκι αναψυκτικό με προσθήκη ζάχαρης
• Ένα αθλητικό ποτό (1 κουτάκι περιέχει περίπου 16 γρ.)

Πρόληψη

Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης των υπογλυκαιμιών είναι ο συχνός έλεγχος των επιπέδων σακχάρου αλλά και η σωστή προετοιμασία για την αντιμετώπισή τους. Ο συχνός έλεγχος του σακχάρου είναι απαραίτητος ιδιαίτερα σε άτομα που έχουν χάσει βάρος ή είναι σε σχήματα εντατικής ινσουλινοθεραπείας και έχουν αυστηρούς στόχους ρύθμισης ή ασκούνται έντονα και τακτικά.

Επίσης, σημαντικό είναι το άτομο να ακολουθεί ένα σταθερό πρόγραμμα διατροφής και άσκησης και να προσαρμόζει κατάλληλα τη διατροφή και τη δόση της ινσουλίνης ή των δισκίων τις ημέρες που προβλέπεται έντονη σωματική κόπωση σε συνεννόηση πάντα με τον γιατρό του.

People photo created by jcomp – www.freepik.com