Blog

Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονή των βρόγχων (αγωγοί αέρος προς τους πνεύμονες), η οποία προκαλεί οίδημα και στένωση (σύσπαση) του αυλού τους.

Σήμερα αποτελεί σήμερα τη συχνότερη χρόνια νόσο σε παιδιά, προσβάλλοντας ένα στα 15. Η προσβολή του άσθματος αφορά μόνο τον αυλό του βρόγχου και όχι τις κυψελίδες ή τον πνευμονικό ιστό. Η στένωση αυτή προκαλείται μέσω τριών παραγόντων: Φλεγμονή, βρογχόσπασμο και υπεραντιδραστικότητα, ενώ συνήθως είναι είτε πλήρως, είτε μερικώς αναστρέψιμη με τη βοήθεια των διαφόρων φαρμάκων.

Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται η δύσπνοια, ο συριγμός, ο βήχας και το σφίξιμο στο στήθος.

Που οφείλεται

Σε πολλές περιπτώσεις το άσθμα είναι κληρονομική νόσος. Άλλοι παράγοντες που μπορούν να το πυροδοτήσουν είναι:

1. Αλλεργία: Η αλλεργία είναι ιδιαίτερη συχνή στα νεαρά άτομα. Στις πιο γνωστές ουσίες που προκαλούν αλλεργία, ανήκουν γύρεις διαφόρων δένδρων ή φυτών, μύκητες, οικιακή σκόνη (ή καλύτερα παράσιτα που ζουν στη σκόνη), τρίχες ή λέπια ζώων, πούπουλα, φάρμακα και τροφές όπως π.χ. τα γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά, σιτάρι, καρύδια, σοκολάτα, ψάρι, οστρακοειδή κ.ά.

2. Λοιμώξεις κυρίως του αναπνευστικού συστήματος όπως π.χ. κρυολογήματα, γρίπη, ιγμορίτιδα κ.ά.

3. Ψυχολογικοί παράγοντες όπως έντονη χαρά ή λύπη.

4. Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες όπως η αναπνοή καπνών και μολυσμένου ατμοσφαιρικού αέρα.

5. Επαγγελματικοί παράγοντες όπως η εισπνοή σκόνης  ή αερίων μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση της ειδικής μορφής άσθματος που λέγεται επαγγελματικό. Το αλεύρι, τα ρινίσματα ξύλου, οι αναθυμιάσεις χρωμάτων ή λιωμένων μετάλλων, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα ουσιών που συναντώνται στον εργασιακό χώρο και που πολλές φορές ευθύνονται για την πρόκληση επαγγελματικού άσθματος.

Σε πολλές περιπτώσεις πολλοί ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι έχουν άσθμα, υποεκτιμούν τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων τους και δεν επισκέπτονται τον γιατρό τους. Γενικά έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών και περιορίζει την συμμετοχή τους στις καθημερινές δραστηριότητες.

Μύθοι και αλήθειες

Το άσθμα δεν είναι μια ψυχολογική νόσος. Όμως διάφορες συναισθηματικές καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση συμπτωμάτων. Στα παιδιά σε ποσοστό 30% έως 70%, αυτή η κατάσταση μπορεί να αδρανοποιηθεί κατά την εφηβική ηλικία. Όμως τα συμπτώματα μπορεί να επανέλθουν σε οποιαδήποτε στιγμή κατά την ενήλικο ζωή. Ως προς τη θεραπεία δεν υπάρχει απόλυτη ίαση για το άσθμα. Ωστόσο η νόσος μπορεί να ελεγχθεί στους περισσότερους ασθενείς με καλή ιατρική φροντίδα.

Το άσθμα θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη επειδή το μη ελεγχόμενο άσθμα μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την ανάγκη για επείγουσα εισαγωγή σε νοσοκομείο και ακόμη και το θάνατο. Ως προς την κληρονομικότητα, οι πιθανότητες για να εμφανίσει κάποιος άσθμα αυξάνονται εάν ένας ή αμφότεροι οι γονείς πάσχουν από αυτό. Η αλλαγή περιβάλλοντος μπορεί προσωρινά να βελτιώσει τα συμπτώματα του άσθματος, αλλά δεν πρόκειται να το θεραπεύσει. Λίγα χρόνια μετά την εγκατάσταση σε μια νέα τοποθεσία, πολλά άτομα ευαισθητοποιούνται στο νέο περιβάλλον και τα συμπτώματα του άσθματος επιστρέφουν με την ίδια η ακόμη μεγαλύτερη ένταση από προηγουμένως.

Η κολύμβηση αποτελεί μια άριστη άσκηση για τα άτομα που πάσχουν από άσθμα. Από την άλλη πλευρά, η άσκηση σε περιβάλλον ξηρού, παγωμένου αέρα μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση κρίσης άσθματος σε μερικούς. Το άσθμα ελέγχεται καλύτερα εάν έχει σχεδιαστεί ένα προσεκτικό σχέδιο αντιμετώπισης του από τον γιατρό, στο οποίο περιλαμβάνονται τα φάρμακα που προορίζονται για ταχεία ανακούφιση καθώς και εκείνα που προορίζονται για τον μακροχρόνιο έλεγχο του. Σημειώνεται ότι τα φάρμακα κατά του άσθματος δεν προκαλούν εξάρτηση.

Όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί τη συχνότερη χρόνια ασθένεια για τα παιδιά, προσβάλλοντας 1 στα 15 περίπου. Υπολογίζεται ότι ποσοστό περίπου 8% των ενηλίκων υποφέρει από άσθμα. Ενώ ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν από άσθμα συνεχίζει να αυξάνεται, ο ρυθμός των εισαγωγών στα νοσοκομεία λόγω άσθματος καθώς και ο αριθμός των θανάτων λόγω άσθματος έχει μειωθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 80.

Ένα ποσοστό 70% έως 80% των παιδιών και 50% των ενηλίκων που πάσχουν από άσθμα, έχουν επίσης προβλήματα με τις αλλεργίες. Όπως τονίστηκε προηγουμένως, ο παράγων φλεγμονή, είναι ο πρώτος και ο πιο σημαντικός παράγοντας που ευθύνεται για την στένωση των βρόγχων. Το εσωτερικό των βρόγχων εμφανίζεται έντονα ερυθρό, ερεθισμένο και διογκωμένο.

Η φλεγμονή αυξάνει το πάχος του τοιχώματος και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, ελάττωση της διόδου για τη ροή του αέρα προς τους πνεύμονες. Η φλεγμονή προκαλείται σαν απάντηση σε κάποιο αλλεργιογόνο ή σε κάποια ερεθιστική ουσία και είναι το αποτέλεσμα της δράσης ορισμένων χημικών ουσιών (ισταμίνη, λευκοτριένια και άλλες).

Οι ιστοί που φλεγμαίνουν, παράγουν περίσσεια  κολλώδους βλέννης εντός των βρόγχων. Η βλέννη αυτή σχηματίζει βύσματα τα οποία αποφράσσουν τους μικρότερους αεραγωγούς. Στην περιοχή συναθροίζονται ειδικά κύτταρα αλλεργίας και φλεγμονής (ηωσινόφιλα και λευκά αιμοσφαίρια), τα οποία προκαλούν καταστροφή ιστών. Τα κατεστραμμένα αυτά κύτταρα, παραμένουν εντός των αεραγωγών, συμβάλλοντας έτσι σε περαιτέρω στένωση.

Ο βρογχόσπασμος είναι η σύσπαση των μυών που περιβάλλουν τους βρόγχους. Προκαλείται κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άσθματος. Ο βρογχόσπασμος επιδεινώνει περαιτέρω την στένωση. Μπορεί να εμφανιστεί σε όλους ανθρώπους και μπορεί να προκληθεί από την εισπνοή παγωμένου η ξηρού αέρα.

Η χρόνια φλεγμονή και ο βρογχόσπασμος καθιστούν εξαιρετικά ευαίσθητους τους βρόγχους στα άλλεργιογόνα, τις ερεθιστικές ουσίες και τις λοιμώξεις. Η έκθεση σε αυτούς τους παράγοντες μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα προοδευτικά μεγαλύτερη φλεγμονή και στένωση. Ο συνδυασμός των τριών αυτών παραγόντων έχει σαν αποτέλεσμα δυσκολία στην εκπνοή. Λόγω του γεγονότος αυτού ο ασθενής πρέπει να καταβάλει προσπάθεια για να εκπνεύσει τον αέρα ώστε να ξεπεράσει την στένωση. Έτσι προκαλείται από τυπικός, χαρακτηριστικός συριγμός. Η μείωση της ροής του αέρα μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα λιγότερο οξυγόνο στο αίμα. Αν αυτό γίνει πολύ σοβαρό μπορεί να συσσωρευτεί διοξείδιο του άνθρακα σε επικίνδυνο βαθμό στο αίμα.

Photo credit: meg’s my name / Foter.com / CC BY-NC-ND

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς του ενδοκρινικού μας συστήματος, καθώς παράγει βασικές για τον οργανισμό ορμόνες. Βρίσκεται στο λαιμό ακριβώς μπροστά από τους χόνδρους του λάρυγγα και αποτελείται από δύο λoβούς, ήτοι τον αριστερό και το δεξιό που ενώνονται μεταξύ τους με τον ισθμό.

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς συνήθως εμφανίζεται στην περιοχή του τραχήλου (ή λαιμού) σαν ένα οζίδιο ή μια μάζα που δεν προκαλεί πόνο. Η αναλογία εμφάνισης σε γυναίκες και άνδρες είναι 2,5 προς 1 αντίστοιχα.

Ο διαχωρισμός των κακοηθών από τους καλοήθεις όγκους του θυρεοειδούς είναι ένα πρόβλημα της καθημερινής ιατρικής πράξης διότι ενώ οι καλοήθεις όζοι είναι συχνοί (60% σε γυναίκες άνω των 60 ετών), το ποσοστό της κακοήθειας είναι περίπου 5%.

Από τα κακοήθη νεοπλάσματα του θυρεοειδούς το 60-80% θα είναι θηλώδη, 10-30% θυλακιώδη, μυελοειδή 5-10%, αναπλαστικοί 5%.

Η διάγνωση του καρκίνου πραγματοποιείται αρχικά με την ψηλάφηση (σκληροί όζοι ψηλαφητά) και το υπερηχογράφημα, αλλά και σε ένα μετέπειτα στάδιο με την βιοψία του όζου.

Οι αιτίες του καρκίνου του θυρεοειδούς

Οι αιτίες του καρκίνου του θυρεοειδούς δεν είναι απολύτως διευκρινισμένες, φαίνεται όμως ότι οπωσδήποτε ενέχεται γονιδιακός παράγοντας, καθώς άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του θυρεοειδούς παρουσιάζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να το αναπτύξουν μελλοντικά. Επίσης, ενοχοποιείται η ακτινοβολία σε νεαρή ηλικία (<15-20 ετών), όπως συμβαίνει για παράδειγμα σε ακτινοβολία της κεφαλής και του λαιμού για άλλους όγκους της περιοχής.

Συμπτώματα

Πολλοί ασθενείς με καρκίνο του θυρεοειδούς δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Οι ασθενείς αυτοί συνήθως ανακαλύπτουν τυχαία ένα οζίδιο στο θυρεοειδή αδένα μετά από μία φυσική εξέταση ρουτίνας ή κάποια απεικονιστική εξέταση του λαιμού που έγινε για διαφορετικό λόγο.

1. Κάποιοι ασθενείς αντιλαμβάνονται μία μάζα που μεγαλώνει σταδιακά στο μπροστινό μέρος του λαιμού τους, η οποία συνήθως μετακινείται όταν καταπίνουν.
2. Κάποιες φορές η μάζα αυτή μπορεί να προκαλέσει πόνο.

Σε κάθε περίπτωση η ανεύρεση ενός οζιδίου στο λαιμό πρέπει να αναφερθεί στο γιατρό, ακόμη και αν δεν υπάρχουν συμπτώματα.

Θεραπεία

Η θεραπεία διαφέρει ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου και το αν έχει επεκταθεί εκτός του θυρεοειδούς.

1. Χειρουργική αντιμετώπιση: Αν η διαγνωστική παρακέντηση είναι ύποπτη για καρκίνο θυρεοειδούς, τότε θα πρέπει να αφαιρεθεί όλος ο θυρεοειδής αδένας. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης μπορεί να αφαιρεθούν και οι γειτονικοί στον θυρεοειδή λεμφαδένες.
2. Θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο: Μετά την αφαίρεση του θυρεοειδούς χρειάζεται να παίρνει κανείς υποκατάστατα των ορμονών του θυρεοειδούς δια βίου. Ο θυρεοειδής χρησιμοποιεί ιώδιο για την λειτουργία του. Η θεραπεία αυτή βασίζεται στην λήψη μιας ποσότητας ραδιενεργού ιωδίου, έτσι ώστε να καταστραφεί οποιοδήποτε υπόλειμμα του θυρεοειδούς που έχει παραμείνει από το χειρουργείο. Το ραδιενεργό ιώδιο μπορεί ακόμα να «σκοτώσει» κύτταρα καρκινικά που έχουν ξεφύγει σε άλλα σημεία του σώματος. Η θεραπεία αυτή μπορεί κάποιες φορές να χρειαστεί επανάληψη αν υπάρχουν σημάδια υποτροπής του καρκίνου.
3. Εξωτερική ακτινοβολία: Σπάνια μπορεί να χρειαστεί αν έχουμε να αντιμετωπίσουμε έναν πολύ μεγάλο καρκίνο που δεν μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά.
4. Χημειοθεραπεία: Δεν χρειάζεται συνήθως στον καρκίνο του θυρεοειδούς εκτός από τις περιπτώσεις αναπλαστικού καρκίνου ή σε περιπτώσεις με μεγάλη επέκταση.

Το μαγνήσιο είναι ένα φυσικό μεταλλικό στοιχείο το οποίο βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στο σώμα και προσλαμβάνεται από τις τροφές. Οι καθημερινές ανάγκες ενός ενήλικα κυμαίνονται περί τα 300 mg μαγνησίου την ημέρα, τα οποία τα παίρνει συνήθως με μια ισορροπημένη δίαιτα. Όλες σχεδόν οι τροφές περιέχουν μαγνήσιο, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο.

Είναι σημαντικό για περισσότερες από 300 χημικές αντιδράσεις που κρατούν το σώμα μας σε σωστή λειτουργία. Αντίθετα με ότι πιστεύουν πολλοί, η ανεπάρκεια σε μαγνήσιο είναι πολύ συχνή ακόμα και σ’ εκείνους που το παίρνουν ως συμπλήρωμα τακτικά.

Σε τι χρησιμεύει

Η λήψη συμπληρωμάτων μαγνησίου συνίσταται για την πρόληψη ή τη θεραπεία της ανεπάρκειας μαγνησίου. Χρησιμοποιείται, επίσης, ως  καθαρτικό για τη δυσκοιλιότητα και για την προετοιμασία του εντέρου πριν από χειρουργικές ή διαγνωστικές διαδικασίες. Παράλληλα, χρησιμεύει και ως αντιόξινο για τη δυσπεψία οξέως.

Επιπλέον, το μαγνήσιο χρησιμοποιείται για τις ασθένειες των αγγείων της καρδιάς και του αίματος, συμπεριλαμβανομένου του πόνου στο στήθος, της καρδιακής αρρυθμίας, της υψηλής αρτηριακής πίεσης, των υψηλών επιπέδων της «κακής» χοληστερόλης, των χαμηλών επίπεδων της «καλής» χοληστερόλης,  της καρδιακής ασθένειας της βαλβίδας (πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας) και της καρδιακή προσβολής.

Το μαγνήσιο, επίσης,  χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας, του άγχους, του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης, της νόσου του Lyme, της ινομυαλγίας,  των κραμπών στα πόδια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του διαβήτη, των πετρών στα νεφρά, των αδύναμων οστών (οστεοπόρωση), του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, της ασθένειας του υψομέτρου, της ακράτεια των ούρων, του άσθματος, της αλλεργικής ρινίτιδας,  της σκλήρυνσης κατά πλάκας και για την πρόληψη της απώλειας της ακοής.

Οι αθλητές χρησιμοποιούν ενίοτε συμπληρώματα μαγνησίου για να αυξήσουν την ενέργεια και την αντοχή τους. Το μαγνήσιο, όμως, χρησιμοποιείται και για την αντιμετώπιση μολυσμένων ελκών του δέρματος, καθώς και για την επούλωση των πληγών. Το μαγνήσιο χρησιμεύει και ως κρύα κομπρέσα στην θεραπεία μιας σοβαρής λοίμωξης του δέρματος που προκαλείται από βακτήρια (ερυσίπελας) και ως θερμό πίεστρο για βαθιές δερματικές μολύνσεις.

Το μαγνήσιο απαιτείται, ακόμη, για τη σωστή ανάπτυξη και τη συντήρηση των οστών, ενώ είναι  απαραίτητο για τη σωστή λειτουργία των νεύρων, των μυών, καθώς και πολλών άλλων μερών του σώματος. Στο στομάχι, το μαγνήσιο βοηθά στην εξουδετέρωση του γαστρικού οξέος και κινεί τα κόπρανα μέσω του εντέρου.

Συμπτώματα από την ανεπάρκεια μαγνησίου

Σε περιπτώσεις έλλειψης Μαγνησίου το νευρομυικό σύστημα διεγείρεται υπερβολικά και προκαλεί τα εξής συμπτώματα:

1. Μυϊκές κράμπες στις γάμπες και αλλού
2. Καρδιακές έκτακτες συστολές και ταχυκαρδία
3. Αγγειοσυστολή και αύξηση της πίεσης
4. Αύξηση της δραστηριότητας του νευρικού συστήματος και αισθητικές διαταραχές στα άκρα όπως μουδιάσματα, καψίματα, κα.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι πολλές φορές η ανεπάρκεια μαγνησίου συνδυάζεται και με έλλειψη ασβεστίου και καλίου στον οργανισμό, οπότε και το πρόβλημα γίνεται πιο περίπλοκο και η λύση του είναι δυσκολότερη.

Τροφές πλούσιες σε μαγνήσιο

1. Κρεατικά ή συναφή: χοιρινό λουκάνικο, συκώτι, καρδιά, αρνίσια νεφρά, κόκκινο κρέας, πιτσούνι, αυγά.
2. Θαλασσινά: σαλιγκάρι της θάλασσας, βούκινο, μύδια, γαρίδες, καλαμάρια, αχιβάδες.
3. Αμυλώδη: καστανό ρύζι, ζυμαρικά ολικής αλέσεως, όσπρια (φακές, φασόλια, ρεβίθια).
4. Λαχανικά: σπανάκι, μπρόκολο, σέσκουλο.
5. Φρούτα: μπανάνα, φρέσκο σύκο, αποξηραμένα φρούτα και ξηροί καρποί.
6. Δημητριακά: δημητριακά ολικής αλέσεως, ψωμί και μπισκότα ολικής αλέσεως, νιφάδες βρώμης, μούσλι.

Παράγοντες που αυξάνουν τα επίπεδα του μαγνησίου

1. Θεραπεία με μαγνήσιο
2. Αφυδάτωση
3. Διαβητικό κώμα
4. Νεφρική ανεπάρκεια
5. Υποθυρεοειδισμός
6. Νόσος του Addison
7. Πολλαπλούν μυέλωμα
8. Συστηματικός ερυθηματώδης
9. Λύκος

Παράγοντες που μειώνουν τα επίπεδα του μαγνησίου

1. Παθολογική απώλεια  γαστρεντερικών υγρών
2. Αλκοολισμός
3. Νεφρικές παθήσεις  – Χρόνια πυελονεφρίτιδα – Χρόνια σπειραματονεφρίτιδα – Νεφρική σωληναριακή  οξέωση
4. Σύνδρομα δυσαπορρόφησης
5. Ασιτία με μεταβολική οξέωση
6. Υπερανδυστερονισμός
7. Υπερπαραθυρεοειδισμός  – υπερασβεστιαιμία
8. Τοξαιμία ή εκλαμψία κύησης
9. Οξεία πακγρεατίτιδα
10. Χρόνια παγκρεατίτιδα

Συνιστώμενη ημερησία δόση μαγνησίου

Εκτιμάται ότι χρειάζονται 6mg μαγνησίου για κάθε κιλό βάρους ανά ημέρα. Έτσι, ένα άτομο 70 κιλών χρειάζεται 420mg μαγνησίου την ημέρα για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Τα άτομα που γυμνάζονται συστηματικά, χρειάζονται περισσότερο μαγνήσιο γιατί η παραγωγή ενέργειας στο σώμα τους είναι μεγαλύτερη και οι απώλειες περισσότερες.

Έχω αναφερθεί στο παρελθόν στη χρησιμότητα του διαδικτύου. Ο καθένας από εμάς επιλέγει τον τρόπο και το χρόνο που θα διαθέσει μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή του.

Μιλώντας από τη σκοπιά του γιατρού, βρίσκω ιδιαίτερα σημαντική την έννοια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Και εξηγώ αμέσως το γιατί.

Στη σύγχρονη εποχή όλοι μας -άλλος λίγο και άλλος περισσότερο- γινόμαστε κοινωνοί αυτών των μέσων. Facebook, twitter, youtube, linkedin αλλά και κάποια άλλα ίσως όχι τόσο διαδεδομένα στη χώρα μας ακόμη μας απασχολούν καθημερινά.

Βρίσκω λοιπόν εξαιρετικά χρήσιμο και ενδιαφέροντα τον τρόπο αυτής της επικοινωνίας με τους ασθενείς μου. Η αμεσότητα στην πρόσβαση και στην προσέγγιση -χωρίς την επίσκεψη στο ιατρείο, σε πρώτη τουλάχιστον φάση- σίγουρα αποτελεί επανάσταση. Ο ασθενής μπορεί να θέσει ερωτήματα, που αφορούν ζητήματα υγείας, που απασχολούν τον ίδιο ή κάποιο δικό του πρόσωπο εξοικονομώντας έτσι χρόνο πολύτιμο.

Από την άλλη ο γιατρός έχει τη δυνατότητα να επικοινωνήσει με πληθώρα ασθενών, απαντώντας σε τέτοια ερωτήματα ή εκθέτοντας τις απόψεις του δημόσια για ένα συγκεκριμένο θέμα.

Σκεφτείτε ότι στο εξωτερικό ομάδες ασθενών αλλά και γιατρών συζητούν μεταξύ τους ανταλλάσσοντας απόψεις. Δεν είναι απίστευτο?

Ας εκμεταλλευτούμε λοιπόν το χρόνο μπροστά στον υπολογιστή μας λίγο περισσότερο δημιουργικά! Τα μονοπάτια που θα ανοίξουν θα σας φανούν ειλικρινά πολύ πιο ενδιαφέροντα στην ηλεκτρονική σας περιήγηση!

ΤΟΛΜΗΣΤΕ ΤΟ!!!

Οι καρκινικοί ή αλλιώς νεοπλασματικοί ή και βιοχημικοί δείκτες, είναι ουσίες οι οποίες βρίσκονται στα καρκινικά κύτταρα ή παράγονται από τα φυσιολογικά κύτταρα σε απάντηση στην παρουσία όγκου, με μεγαλύτερη όμως συγκέντρωση και πάντως, πάνω από τα φυσιολογικά όρια. Οι καρκινικοί δείκτες ανιχνεύονται στα βιολογικά υγρά (αίμα, κλπ). Οι δείκτες αυτοί μπορούν να ανιχνεύσουν μια νεοπλασία πριν ακόμα εμφανιστούν κλινικά συμπτώματα ή προτού διαγνωστεί ο καρκίνος με άλλες κλινικοεργαστηριακές μεθόδους και η έγκαιρη διάγνωση δίνει τη δυνατότητα για πιο αποτελεσματική θεραπεία.

Η ύπαρξη και κυρίως η αύξηση της συγκέντρωσης τους πάνω από τα φυσιολογικά όρια σχετίζεται με την παρουσία, την ανάπτυξη, τη διάγνωση ή και την πρόγνωση ενός κακοήθους όγκου.

Στις περισσότερες περιπτώσεις των ασθενών με καρκίνο, η έγκαιρη  διάγνωση σημαίνει καλύτερη, ευκολότερη και αποδοτικότερη αντιμετώπιση της νόσου, με αποτέλεσμα ιδιαίτερα περισσότερες πιθανότητες για τον ασθενή να υπερβεί την 5ετή επιβίωση.

Ο όρος 5ετής επιβίωση είναι μια στατιστική κατά την οποία οι ασθενείς με καρκίνο που ζουν χωρίς υποτροπή ή μετάσταση της νόσου για 5 χρόνια από την αρχική διάγνωση και θεραπεία, έχουν περισσότερες πιθανότητες να την ξεπεράσουν και να θεραπευθούν πλήρως με την πάροδο του χρόνου.

Οι πιο κάτω κυριότεροι καρκινικοί δείκτες έχουν αποδειχθεί ότι σχετίζονται με την παρουσία καρκίνου στα αντίστοιχα όργανα.

1. CEA, καρκινοεμβρυϊκό αντιγόνο, γλυκοπρωτεΐνη Μ.Β. 180.000, ένα εκ των αντιγόνων που παράγονται κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης (γαστρεντερικής οδός). Μετά τη γέννηση μειώνεται συνεχώς, ώστε σε φυσιολογικό ενήλικο η τιμή του φτάνει στα 3-5 ng/ml. Οι μέγιστες τιμές παρατηρούνται σε καπνιστές. Παράγεται από τα γονίδια της «οικογένειας CEA». Προσδιορίζει καρκινική εξέλιξη στο έντερο και τους πνεύμονες. Άνω των 100mg  σε μεταστάσεις. Πτώση στο φυσιολογικό αναμένεται από επιτυχή κολεκτομή. Μετά, σε περίπτωση ανόδου, χρειάζεται γενική έρευνα.
2. Άλφα φετοπρωτεΐνη, άλφα εμβρυϊκή σφαιρίνη, γλυκοπρωτεΐνη Μ.Β. 70.000, από το ήπαρ του εμβρύου. Επί καρκίνου του ήπατος και σε σπερματικούς όγκους (φυσιολογική τιμή 0-6,4 μονάδες), (500mg) ανά κ.εκ. Μετεγχειρητικά, αύξηση προδικάζει υποτροπή ακόμα και ύστερα από 6 μήνες. Τελευταίως και ο TRA-1-60. Μη καρκινική αύξηση σημειώνεται σε κύηση, όταν το έμβρυο παρουσιάζει ανωμαλίες.
3. Χοριακή γοαδοτροπίνη, hCG, βήτα υποομάς, σιαλογλυκοπρωτεΐνη Μ.Β. 46.000, δομής υποφυσιακών ορμονών. Συντίθεται στην έναρξη της εγκυμοσύνης από τα τροφοβλαστικά κύτταρα και αργότερα από τα κύτταρα της συγκυτιοτροφοβλάστης του πλακούντα. Κλινικά καθορίζει την εγκυμοσύνη και χρήστες μαριχουάνας. Διάγνωση καρκίνων των τροφοβλαστικών όγκων σε μη έγκυο (100%), χοριοκαρκινώματα, μήλη κύηση. Φυσιολογικές τιμές > 31 U/ml. Σε μήλη κύηση και 1.000.000. Ένα 50% των χοριοκαρκινωμάτων αναπτύσσεται από μήλη κύηση.
4. Καρκινικό αντιγόνο 15-3 (CA15-3). Είναι βλεννώδους τύπου αντιγόνο μεγάλου μοριακού βάρους από τα κύτταρα του καρκίνου του μαστού. Αντιδρά με δυο μονοκλωνικά αντισώματα (115D8 και DF3). Φ.Τ.<31 U/ml. Προσδιορίζει τον καρκίνο του μαστού και τις μεταστάσεις του. Και σε νόσους του ήπατος. Παράλληλοι δείκτες ο MCA και ο CA 549.
5. Υδατανθρακικό αντιγόνο 19-9 (CA19-9), υδατάνθρακας υψηλού μοριακού βάρους, πλούσιος σε βλεννίνη. Από καρκίνωμα του ορθού και του παχέος εντέρου, σε καρκίνο του παγκρέατος κυρίως, και δευτερευόντως του ΓΕΣ. ΦΤ. <33-60 U/ml. Συγκεντρώσεις άνω του του 10.000 πιστοποιούν μεταστάσεις. Πρόδρομός του, ο δείκτης CA 50.
6. Καρκινικό αντιγόνο 125 (CA125). Βλεννώδης γλυκοπρωτεΐνη, Μ.Β. 200.000, αναγνωρίζεται με το μονοκλωνικό αντίσωμα OC 125. Συναντάται σε παράγωγα εμβρυϊκού επιθηλίου, ωοθηκικού καρκινώματος και σε ιστούς αδενοκαρκινώματος. Φ.Τ. 0-35 U/ml. Και σε ενδομητρίωση, κίρρωση, κύηση κ.α. Επίσης η τοποϊσομεράση ΙΙ, η melan Α και η inhibine-alpha εφαρμόζονται σε μερικές περιπτώσεις.
7. Προστατικό ειδικό αντιγόνο (PSA), γλυκοπρωτεΐνη, Μ.Β. 34.000. Ειδικό για το όργανο προστάτη, αλλά όχι ειδικό για τον καρκίνο του προστάτη. Το ποσόν  και οι μεταβολές του (άνω του 75 ng/ml το χρόνο) οδηγούν στην πρώιμη διάγνωση καρκίνων και μεταστάσεών του. Φ.Τ. αναλόγως της ηλικίας <4 ng/ml. Αναστέλλεται από την αντιανδρογόνο θεραπεία. Και οι δύο αυτοί δείκτες αυξάνουν ύστερα από δακτυλική εξέταση του προστάτη, ύστερα από συνουσία κτλ.

Η πρακτική χρήση των δεικτών

Μια αυξημένη τιμή δεν σημαίνει οπωσδήποτε καρκίνο, αλλά μας προβληματίζει να ερευνήσουμε περισσότερο τον ασθενή. Εκείνο όμως που είναι βέβαιο είναι το γεγονός ότι οι δείκτες αυτοί βοηθούν στην παρακολούθηση ασθενών με καρκίνο, σε περιπτώσεις π.χ. χειρουργικών επεμβάσεων, χημειοθεραπείας, ακτινοθεραπείας, υποτροπών ή μεταστάσεων κατά τις οποίες έχουμε μεγάλες μεταβολές.

Μία αύξηση ή συνεχής αύξηση των καρκινικών δεικτών υποδηλώνει συχνά υποτροπή, μετάσταση και μικρή ανταπόκριση στη θεραπεία, ενώ μειωμένα επίπεδα υποδεικνύουν θετική ανταπόκριση, συνεπώς και καλή πρόγνωση.

Αν επιλεγούν σωστά, οι καρκινικοί δείκτες μπορούν να συνεισφέρουν ικανοποιητικά στην μελέτη της νόσου. Ορισμένες εφαρμογές των καρκινικών δεικτών είναι:

1. Παρακολούθηση και αξιολόγηση της θεραπείας.
2. Έλεγχος των μεταστάσεων πριν την εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων.
3. Εκτίμηση της βιοχημικής φύσης του όγκου και κλινική σταδιοποίηση και ταξινόμησή του.
4. Ικανότητα πρόγνωσης της νόσου.
5. Ικανότητα διαφορικής διάγνωσης από καλοήθης όγκους ή άλλες ασθένειες ή ακόμα και επιβεβαίωση της διάγνωσης.
6. Συνεπικουρούν στη διάγνωση του καρκίνου και έτσι είναι ευκολότερη η αντιμετώπισή του.

Photo credit: PNNL – Pacific Northwest National Laboratory / Foter.com / CC BY-NC-SA