Blog

OAVCG20.jpg

5 Ιουλίου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Οι υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος που παρατηρούνται τις τελευταίες μέρες προκαλούν έντονη δυσφορία, όπως είναι φυσικό, ειδικότερα όμως σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα με την υγεία της καρδιάς τους.

Αυτό συμβαίνει διότι ο οργανισμός, προκειμένου να καταφέρει να μειώσει στα φυσιολογικά επίπεδα τη θερμοκρασία του, υποχρεώνει την καρδιά να χτυπά ταχύτερα, ώστε να διοχετεύσει περισσότερο αίμα στο δέρμα, απ’ όπου αυτή θα αποβληθεί. Όταν όμως η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι ίση ή υψηλότερη από τη θερμοκρασία του σώματος, η πτώση της με αυτόν τον τρόπο είναι ανέφικτη.

Σε αυτή την περίπτωση η μείωση της θερμοκρασίας του σώματος γίνεται μέσω της εφίδρωσης και της εξάτμισης του παραγόμενου ιδρώτα. Ο μηχανισμός αυτός είναι αποδοτικός όταν η υγρασία περιβάλλοντος είναι χαμηλή, ωστόσο σε περιοχές ή ημέρες, που επικρατεί υψηλή υγρασία, η εξάτμιση εμποδίζεται. Και αυτός ο τρόπος μείωσης της θερμοκρασίας καταπονεί την καρδιά, καθώς απαιτεί την αύξηση των καρδιακών παλμών.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

Στους υγιείς ανθρώπους σε συνθήκες υπερβολικής ζέστης ο οργανισμός τους μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς. Δεν ισχύει όμως το ίδιο με τους καρδιοπαθείς, τους ηλικιωμένους και τους παχύσαρκους, καθώς σε εκείνους ο οργανισμός τους δεν ανταποκρίνεται αρκετά γρήγορα στις μεταβολές θερμοκρασίας, κινδυνεύοντας έτσι να υποστούν θερμοπληξία, μια επικίνδυνη για τη ζωή τους κατάσταση.

Αυξημένο κίνδυνο αντιμετωπίζουν και όσοι λαμβάνουν συγκεκριμένες κατηγορίες φαρμάκων, όπως β-αναστολείς, οι οποίοι επιβραδύνουν τον καρδιακό παλμό, φάρμακα που επηρεάζουν την ικανότητα εφίδρωσης, τα άτομα που βρίσκονται σε αγωγή με αγγειοδιασταλτικά ή διουρητικά φάρμακα, καθώς και όσοι υποφέρουν από παθήσεις που εμποδίζουν την ικανότητα του εγκεφάλου να στείλει σήμα για ενυδάτωση.

Οι παραπάνω είναι σημαντικό να απευθυνθούν στον θεράποντα ιατρό τους, καθώς μπορεί να χρειαστεί ρύθμιση της δοσολογίας των φαρμάκων τους.

Ποια συμπτώματα να προσέχουμε

Όσοι παρουσιάζουν συμπτώματα όπως ναυτία, κόπωση, σύγχυση, πονοκέφαλο ή τάση προς έμετο, πρέπει να μεταβούν ή να μεταφερθούν σε δροσερό χώρο και να ενυδατωθούν επαρκώς με άφθονο νερό. Εάν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν, πρέπει να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα στο πλησιέστερο νοσοκομείο ή κέντρο υγείας.

Photo credit: Freepik


Untitled-design.png

28 Ιουνίου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Κάθεστε κάτω από την ομπρέλα και δεν βάζετε ή δεν ανανεώνετε το αντηλιακό γιατί θεωρείτε ότι έχετε ήδη αρκετή προστασία; Λάθος, λένε οι ειδικοί.

Μελέτη στην επιθεώρηση JAMA Dermatology αποκαλύπτει πως η ομπρέλα στην παραλία δεν μας προστατεύει αποτελεσματικά από τις ακτίνες του ήλιου. Η τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή μέτρησε την αποτελεσματικότητα της σκιάς από μια ομπρέλα έναντι της προστασίας ενός αντηλιακού προϊόντος με δείκτη προστασίας SPF 100.

Το 81% των συμμετεχόντων από το Τέξας έμειναν 3,5 ώρες κάτω στην παραλία το μεσημέρι, εξοπλισμένοι είτε με μόνο μια ομπρέλα παραλίας είτε μόνο το αντηλιακό. Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως ένα εντυπωσιακό 78% των συμμετεχόντων που είχε ως  προστασία την ομπρέλα έπαθε έγκαυμα, συγκριτικά με το 25% των συμμετεχόντων που “κάηκαν” ενώ είχαν βάλει αντηλιακό. Παρότι οι συμμετέχοντες έμειναν συνεχώς κάτω από την ομπρέλα και οι ειδικοί προσάρμοζαν τη θέση της ώστε να βρίσκονται συνεχώς κάτω από τη σκιά, η ομπρέλα δεν μπλόκαρε αποτελεσματικά την ακτινοβολία UVB, αυτή που ευθύνεται για τα εγκαύματα.

Η μελέτη αποδεικνύει επιπλέον αυτό που ήδη έχει επισημάνει ο αμερικανικός οργανισμός για τον καρκίνο του δέρματος, Skin Cancer Foundation, και πολλοί δερματολόγοι σε όλο τον κόσμο. Αν θέλουμε να έχουμε την πιο αποτελεσματική προστασία από τον ήλιο θα πρέπει να συνδυάσουμε σκιά, αντηλιακό, προστατευτικά ρούχα και να αποφεύγουμε παράλληλα την έκθεση τις πολύ θερμές ώρες της ημέρας.

Είναι επίσης σημαντικό να σημειώσουμε πως ένα αντηλιακό με δείκτη προστασίας 100, όπως εκείνο που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη, ουσιαστικά δεν προστατεύει περισσότερο από μια φόρμουλα με το μισό SPF. Για την ακρίβεια, ένα αντηλιακό με SPF 50 μπλοκάρει το 98% της ακτινοβολίας UV – και ουσιαστικά αυτό είναι το όριο. Ο αμερικανικός οργανισμός φαρμάκων FDA έχει ήδη χαρακτηρίσει τον υψηλό βαθμό SPF ως “εκ φύσεως παραπλανητικό” και έχει προτείνει διαφορετικού είδους διαβαθμίσεις στις ετικέτες, όπως συμβαίνει ήδη στην Ευρώπη και στον Καναδά.

Πηγή: www.capital.gr
Photo credit: Freepik


454904-PF8ZKN-589-1024x576.png

24 Ιουνίου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Σε περιόδους έντονου στρες είναι αρκετά συχνό το φαινόμενο σε πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται ένα παράδοξο «φτερούγισμα» ή σκίρτημα στην καρδιά τους. Πρόκειται για ένα παθολογικό σύμπτωμα που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στα άτομα αυτά, το οποίο μπορεί να είναι παροδικό ή συνεχές και να εκλύεται ή όχι από ερεθίσματα όπως είναι η άσκηση, το φαγητό και η αλλαγή της θέσης του σώματος.

Το σύμπτωμα αυτό συνήθως αποδίδεται στην καρδιακή αρρυθμία, έναν όρο που περιγράφει όλες τις διαταραχές του ομαλού καρδιακού ρυθμού. Συνηθέστερα η εμφάνιση αρρυθμιών οφείλεται σε κάποια καρδιακή πάθηση, ωστόσο ορισμένα φάρμακα μπορούν επίσης να την προκαλέσουν, ειδικά όταν δεν λαμβάνονται στη σωστή δόση.

Συμπτώματα καρδιακής αρρυθμίας

Ανάλογα με τη φύση τους και την προέλευσή τους οι αρρυθμίες έχουν και διαφορετική κλινική σημασία και βαρύτητα.

Γενικότερα μια αρρυθμία μπορεί να εκδηλώνεται με ποικίλα συμπτώματα, όμως στα κυριότερα περιλαμβάνονται το αίσθημα παλμών, δηλαδή αίσθημα «φτερουγίσματος» της καρδιάς, το αίσθημα διακοπών του φυσιολογικού παλμού, η δύσπνοια ή το λαχάνιασμα, η εύκολη κόπωση, η ζάλη και η λιποθυμία ή συγκοπή.

Σε κάθε περίπτωση αρρυθμίας της καρδιάς που επιμένει, ο ασθενής πρέπει να επισκέπτεται τον γιατρό του.

Εξωκαρδιακοί παράγοντες

Παρά το γεγονός ότι το αίσθημα παλμών μπορεί να προκαλείται από καρδιολογικά αίτια, σε ένα μεγάλο ποσοστό των περιστατικών τα «φτερουγίσματα» στο στήθος δεν είναι καρδιακής αιτιολογίας.

Κάθε νόσημα ή παθολογική κατάσταση που μεταβάλλει το ορμονικό περιβάλλον του σώματος, προκαλεί υπερδυναμική κυκλοφορία, νευροφυτική ευαισθησία ή αλλοιώσεις σε δομές κοντά στο μυοκάρδιο συμβάλλει στην εκδήλωση του συμπτώματος.

Σημαντικό επίσης ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν και ορισμένες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η είναι κρίση πανικού ή η αγοραφοβία, λόγω της αυξημένης δραστηριοποίησης νευροφυτικών αντανακλαστικών.

Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να αποδοθεί σε παράγοντες όπως έντονο άγχος, υπερκόπωση, κατανάλωση καφέ, οινοπνεύματος, κάπνισμα, γεγονός που συνιστά ότι δεν πρέπει να δημιουργείται έντονη ανησυχία.

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση του συμπτώματος καθορίζεται αποκλειστικά από τα ευρήματα της ιατρικής εξέτασης. Δεδομένου του πλήθους των παθολογικών καταστάσεων που συνδέονται με αυτό, καθίσταται απαραίτητη η εξατομικευμένη αξιολόγηση του ασθενούς.

Όσον αφορά τις καρδιακές αρρυθμίες, σε κάποιες περιπτώσεις δεν χρειάζεται ειδική αγωγή, είναι σημαντικό όμως να απαλυνθεί το άγχος που συχνά τις συνοδεύει. Σε άλλες χρησιμοποιούνται φάρμακα ή ακόμα και ειδικές τεχνικές όπως η τοποθέτηση τεχνητού βηματοδότη.

Heart photo created by freepik – www.freepik.com


LDL.png

18 Ιουνίου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Ακόμα και χωρίς επιπλέον παράγοντες κινδύνου, νέοι ενήλικες έχουν αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου αν τα επίπεδα χοληστερόλης LDL που έχουν, είναι υψηλά, σύμφωνα με έρευνα παρατήρησης  από την American Heart Association (AHA).

Στόχος της έρευνας ήταν να εξεταστεί η σχέση μεταξύ LDL και καρδιακού κινδύνου, ώστε να διαπιστωθεί αν άνθρωποι που εθεωρείτο ότι έχουν χαμηλό δεκαετή κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων θα πρέπει να λάβουν μέτρα για να μειώσουν τα επίπεδα χοληστερόλης LDL με αλλαγές στον τρόπο ζωής ή/και φάρμακα, νωρίτερα.

Η έρευνα αφορούσε στοιχεία 36.375 ενηλίκων χωρίς διαβήτη ή καρδιακή νόσο, που συμμετείχαν στο Cooper Center Longitudinal Study και παρακολουθήθηκαν για 27 χρόνια.

Ερευνητές ανακάλυψαν ότι σε σύγκριση με αυτούς που είχαν επίπεδα LDL κάτω του 100 mg/dL, άνθρωποι με επίπεδα μεταξύ 100 και 159 mg/dL είχαν 30% έως 40% υψηλότερο κίνδυνο καρδιοπάθειας και όσοι είχαν επίπεδα άνω των 160 mg/dL, ο κίνδυνος ήταν 70% έως 90% υψηλότερος. Κατά τη διάρκεια της έρευνας πέθαναν 1.684 συμμετέχοντες από καρδιακή νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο.

Πηγή: iatronet.gr


Fotolia_152605182_Subscription_Monthly_M-1024x680.jpg

Μετά τα 50, η ανάγκη να δώσουμε έμφαση στην καλή ζωή και να φροντίσουμε την υγεία μας γίνεται ακόμα μεγαλύτερη. Τι πρέπει, λοιπόν, να αρχίσουμε να εφαρμόζουμε, τι να προσέχουμε και τι να αποφεύγουμε; Διαβάστε παρακάτω τη συνέντευξη που παραχώρησα στη Μαρία Λυσάνδρου και στο περιοδικό HealthyMe.

Καθώς μεγαλώνουμε, το σώμα μας αλλάζει. Ποιες είναι οι σημαντικότερες γενικές αλλαγές που μπορεί να παρατηρήσουμε, μπαίνοντας στη δεκαετία των 50; Υπάρχουν καθόλου διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών ως προς αυτές τις αλλαγές;

Μπαίνοντας ο άνθρωπος στη δεκαετία των 50, παρατηρεί σημαντικές αλλαγές στο σώμα του, οι οποίες μπορεί να έχουν ξεκινήσει ακόμα νωρίτερα. Θα πρέπει να τονίσουμε, ασφαλώς, πως σε αυτό παίζει ρόλο ο τρόπος ζωής του καθενός – δεδομένου ότι εκείνος που ασκείται συστηματικά, αλλά και διατρέφεται σωστά, είναι πιο ευνοημένος, σε σχέση με κάποιον που έχει καθιστική ζωή και δεν προσέχει τη διατροφή του.

Συνιστώνται κυρίως χαμηλής έντασης δραστηριότητες, χωρίς πολλούς κραδασμούς, όπως το περπάτημα, το ποδήλατο, αλλά και το κολύμπι. Σημαντικό είναι, παράλληλα, να φροντίσει κανείς και για τη μυϊκή του ενδυνάμωση.

Ειδικότερα, ως ασφαλέστερες ασκήσεις για τα άτομα άνω των 50 θεωρούνται το γρήγορο περπάτημα σε επίπεδη επιφάνεια, με τον ρυθμό να είναι τόσο γρήγορος, όσο να μπορεί κανείς να μιλάει χωρίς να λαχανιάζει. Επιπλέον, ασκήσεις με βάρη ανάλογα με τη δύναμη του καθενός, αλλά και ασκήσεις που χρησιμοποιούν το βάρος του σώματος, όπως καθίσματα και κάμψεις.

Σε γενικές γραμμές, ο άνδρας μετά τα 50 παρατηρεί μία γενικότερη μυϊκή χαλάρωση, ιδίως σε ομάδες μεγάλων μυών, όπως ο τετρακέφαλος, ο δικέφαλος, αλλά και οι θωρακικοί και κοιλιακοί μύες. Η χαλάρωση αυτή μπορεί να εκφραστεί, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και ως έκπτωση της μυϊκής ισχύος, αδυναμία δηλαδή του συγκεκριμένου μυός να εκτελέσει με άνεση το έργο που έκανε πριν από κάποια χρόνια. Χαρακτηριστική στον άνδρα είναι η κοιλιακή παχυσαρκία, η συσσώρευση δηλαδή λίπους, ιδίως στην περιοχή της κοιλιάς, λόγω του χαμηλότερου μεταβολικού ρυθμού.

Η γυναίκα, από την άλλη, δεδομένης και της εμμηνόπαυσης, νιώθει υποτονικότητα και χαλάρωση σχεδόν σε όλο το σώμα, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στους μυς του προσώπου, τους μαστούς, την κοιλιακή χώρα, αλλά και τους γλουτούς. Οι ορμονικές μεταβολές, με προεξάρχουσα την παύση της λειτουργίας των οιστρογόνων, προσδίδουν στο γυναικείο σώμα μία εικόνα παχυσαρκίας που αφορά κυρίως το κάτω ημιμόριο του σώματος.

Ποια θρεπτικά στοιχεία έχουμε περισσότερο ανάγκη σε αυτές τις ηλικίες για την υγεία των οστών, του νευρικού συστήματος κ.λπ.;

Τα θρεπτικά στοιχεία που έχουμε περισσότερο ανάγκη σε αυτή την καμπή της ζωής είναι ασφαλώς η βιταμίνη D, που θα ενισχύσει τον σκελετό μας και θα βοηθήσει να αποτραπεί η οστεοπενία και η οστεοπόρωση, αλλά και η βιταμίνη Β12, που θα συνδράμει το μυϊκό και το νευρικό μας σύστημα.

Τη βιταμίνη D μπορούμε να τη λάβουμε από τροφές, όπως ο σολομός (ιδιαίτερα ο άγριος), το σκουμπρί, το τυρί ή το μουρουνέλαιο, ενώ τη Β12 μέσα από την κατανάλωση οστρακοειδών, σαρδελών, βοδινού κρέατος κ.λπ. Οφείλουμε, βέβαια, να πούμε ότι η χρήση και άλλων βιταμινών ή συμπληρωμάτων θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διατήρηση της σωματικής υγείας ενός ανθρώπου μετά την ηλικία των 50.

Το μαγνήσιο (από αμύγδαλα, ηλιόσπορους, μπανάνες, βρώμη κ.λπ.), το ασβέστιο (από πράσινα λαχανικά, σαρδέλες κ.λπ.) και το φυλλικό οξύ (από όσπρια, παντζάρια, βοδινό συκώτι κ.λπ.) είναι κάποια από αυτά τα ιχνοστοιχεία που θα μπορούσαν να βοηθήσουν ανάλογα και με τις ανάγκες ή το ιστορικό του καθενός.

Ποιος ο ρόλος ιδιαίτερα των φυτικών ινών για την καλή λειτουργία του οργανισμού σε αυτές τις ηλικίες;

Οι φυτικές ίνες παίζουν ασφαλώς σημαντικό ρόλο σε αυτή τη φάση της ζωής του ανθρώπου. Είναι αυτές που μας δίνουν άφθονα θρεπτικά συστατικά, που βοηθούν στο αίσθημα κορεσμού, αλλά και ρυθμίζουν τον μεταβολισμό. Επιπλέον, είναι αυτές που καθορίζουν και την καλή λειτουργία του γαστρεντερικού μας συστήματος.

Τι είναι καλό να αποφεύγουμε ή να περιορίσουμε μετά τα 50, σε επίπεδο διατροφής;

Σε αυτή τη δεκαετία της ζωής μας, αλλά και νωρίτερα, θα ήταν καλό να φροντίζουμε να αποφεύγουμε κάποιες συνήθειες που λειτουργούν επιβαρυντικά στην υγεία μας. Η χρήση του αλατιού θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί, δεδομένου ότι αυτό συμβάλλει τα μέγιστα στην άνοδο της αρτηριακής μας πίεσης, με συνέπεια να αρχίσουν τα πρώτα σημάδια δυσλειτουργίας της καρδιάς.

Τα λιπαρά φαγητά θα πρέπει επίσης να αποφεύγονται, καθώς συμβάλλουν στην παχυσαρκία, αλλά και στην αθηρωματική νόσο, που αποτελεί πρωτεύοντα παράγοντα κινδύνου για τα αγγεία μας.

Θα πρέπει εδώ να κάνουμε μία ξεχωριστή αναφορά στο κάπνισμα και να πούμε ότι έχει πλέον γίνει τεράστια αναφορά παγκοσμίως για την αναγκαιότητα της διακοπής του, δεδομένου ότι τόσο ο καρκίνος του πνεύμονα, όσο και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, καταστρέφουν δραματικά τη ζωή των χρόνιων καπνιστών.

Πόσο σημαντική είναι, όμως, και η κατανάλωση νερού –ειδικά για όσους αρχίζουν να λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή;

Η κατανάλωση νερού είναι ιδιαίτερα σημαντική και σε αυτή τη φάση της ζωής μας. Με δεδομένο ότι, μετά τα 50, αρκετοί αρχίζουν να λαμβάνουν διάφορα φάρμακα, ιδίως αντιυπερτασικά και καρδιολογικά, αντιδιαβητικά και άλλα, τα οποία ευνοούν την αφυδάτωση, είμαστε υποχρεωμένοι να τονίζουμε συνεχώς ότι είναι απαραίτητη η λήψη τουλάχιστον δύο λίτρων νερού την ημέρα.

Μέλημά μας πρέπει να είναι η προστασία της λειτουργίας των νεφρών, οι οποίοι στρεσάρονται από τη λήψη τέτοιων φαρμάκων και μπορούν να επηρεαστούν πολλές φορές χωρίς να το αντιληφθούμε.

Φυσικά, πέρα από την υγεία του οργανισμού, σε αυτές τις ηλικίες αρχίζει να απασχολεί εντονότερα και το θέμα της αντιγήρανσης. Υπάρχουν κάποιες τροφές που μπορεί να συμβάλουν σε αυτόν τον τομέα;

Στο κομμάτι της αντιγήρανσης, που αποτελεί έννοια με πολύ μεγάλη σημασία τα τελευταία χρόνια, οφείλουμε να τονίσουμε ότι, πέρα από τα οποιαδήποτε “βοηθητικά” προϊόντα, τη μεγαλύτερη βοήθεια την παρέχει η διατροφή. Φρούτα, λαχανικά και άφθονο νερό είναι οι θεμέλιοι λίθοι σε αυτό το κομμάτι. Τα μούρα, το αβοκάντο, τα καρότα και οι ντομάτες είναι μερικές από τις τροφές που θα μπορούσε κανείς να προτιμήσει, αλλά και οι ξηροί καρποί, ιδιαίτερα τα καρύδια και τα αμύγδαλα.

Πολλά άτομα μετά τα 50 εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης, όταν συνειδητοποιούν ότι ο χρόνος περνά. Μπορούν οι διατροφικές συνήθειες ενός ατόμου να λειτουργήσουν βοηθητικά στο κομμάτι αυτό – ή, έστω, συμπληρωματικά σε κάποια σχετική αγωγή που μπορεί να λαμβάνει;

Οι ψυχικές νόσοι αποτελούν μάστιγα για την εποχή μας. Ο τρόπος ζωής, οι αυξημένες απαιτήσεις της καθημερινότητας και το άγχος συχνά οδηγούν σε διαταραχές της διάθεσης του τύπου της αγχώδους διαταραχής, της διαταραχής πανικού ή ακόμη και της κατάθλιψης. Επιπλέον, μετά τα 50, οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να νιώθουν ότι «στενεύουν τα περιθώρια», παρατηρώντας παράλληλα και αλλαγές στο σώμα τους, με αποτέλεσμα να καταβάλλονται ψυχολογικά.

Εδώ, ασφαλώς, η διατροφή οφείλει να στηρίξει την οποιαδήποτε κατάσταση. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι θεμελιώδης, αλλά και απαραίτητη σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι η βοήθεια ενός ειδικού ψυχολόγου ή και ψυχιάτρου.


Untitled-design.png

27 Μαΐου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Ο αιματοκρίτης (HCT) είναι μια τιμή που προκύπτει από αιματολογική εξέταση και δείχνει το ποσοστό του όγκου που καταλαμβάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα.

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ο πιο πολυπληθής τύπος κυττάρου του αίματος και ο βασικός μηχανισμός που διαθέτει ο οργανισμός μας για τη μεταφορά οξυγόνου στους διάφορους ιστούς μέσω της ροής του αίματος.

Η τιμή αυτή χρησιμοποιείται μαζί με εκείνην της αιμοσφαιρίνης (πρωτεΐνη του αίματος η οποία δεσμεύει και μεταφέρει οξυγόνο) για να διαπιστωθεί αν το εκάστοτε άτομο έχει αναιμία.

Φυσιολογικές τιμές

Τα φυσιολογικά επίπεδα του αιματοκρίτη διαφέρουν ανά ηλικία, αλλά μετά την εφηβεία καθορίζονται με βάση το φύλο. Για τους άνδρες συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 40-52% ενώ για τις γυναίκες σε 36-48%, όταν δεν βρίσκονται σε εγκυμοσύνη. Μετά τα 60 οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ελαφρά χαμηλότερες τιμές αιματοκρίτη, κάτι που αντανακλά τον χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων σε αυτήν την ηλικία. Οι γυναίκες μάλιστα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κατά την εγκυμοσύνη οι φυσιολογικές τιμές είναι χαμηλότερες από ότι συνήθως. Στην περίπτωση της μονής κύησης είναι στο 34% και 30% στην πολύδυμο κύηση.

Χαμηλός αιματοκρίτης

Όταν ο αιματοκρίτης είναι εκτός των ορίων αναφοράς, τότε το άτομο έχει ανάλογα χαμηλό ή υψηλό αιματοκρίτη. Η χαμηλή τιμή μπορεί να υποδηλώνει λιγότερα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα από το κανονικό, τα οποία παράγονται στο μυελό των οστών και ο οποίος με τη σειρά του τα απελευθερώνει στο αίμα.

Η χαμηλή τιμή αιματοκρίτη σημαίνει ότι τα διάφορα όργανα του σώματος δεν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν τα συμπτώματα της αναιμίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται η εύκολη κόπωση, η λιποθυμική τάση, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η δύσπνοια, η απώλεια αντοχής και η αδυναμία συγκέντρωσης.

Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν χαμηλό ή υψηλό αιματοκρίτη, ενώ παροδική και μικρή πτώση προκαλείται από τις ιώσεις, το άγχος, την αϋπνία και την κόπωση. Χαμηλό αιματοκρίτη προκαλούν επίσης οι διατροφικές ανεπάρκειες, η κατάκλιση, η υπερφόρτωση με υγρά, ορισμένες ορμονικές διαταραχές, αλλά και η εγκυμοσύνη όπως προαναφέρθηκε.

Αναιμία

Η αναιμία είναι μια κατάσταση κατά την οποία η τιμή της αιμοσφαιρίνης είναι χαμηλότερη των 13,5g% στους άνδρες και χαμηλότερη των 12g% στις γυναίκες. Τα άτομα που έχουν χαμηλό αιματοκρίτη, συχνά την εκδηλώνουν. Οι βασικότερες αιτίες της είναι η απώλεια σημαντικής ποσότητας αίματος, η οποία μπορεί να οφείλεται:

– σε τραυματισμό, αιμορραγία, χειρουργική επέμβαση ή καρκίνο του παχέος εντέρου,
– σε διατροφικές ελλείψεις, όπως σιδήρου, βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος,
– σε παθήσεις του μυελού των οστών λόγω καρκίνου, χημειοθεραπείας ή νεφρικής ανεπάρκειας,
– και στα μη φυσιολογικά επίπεδα αιμοσφαιρίνης, που μπορεί να προκύπτουν από τη δρεπανοκυτταρική αναιμία.

Τα συνηθέστερα νοσήματα που μπορεί να συνοδεύονται από αναιμία χρόνιας νόσου είναι:

– οι λοιμώξεις όπως το AIDS, η φυματίωση, οι μυκητιάσεις, η οστεομυελίτιδα και τα χρόνια αποστήματα,
– τα φλεγμονώδη νοσήματα όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και οι συστηματικές αγγειίτιδες,
– καθώς και τα κακοήθη νεοπλάσματα συμπαγών οργάνων, τα λεμφώματα και το πολλαπλούν μυέλωμα.

Αντιμετώπιση

Προκειμένου να διευκρινιστούν με ακρίβεια οι λόγοι μιας αναιμίας απαιτούνται αιματολογικές εξετάσεις πέραν της τιμής του αιματοκρίτη. Όταν υπάρχει πραγματική αναιμία (ανεξάρτητα από το αν υπάρχει εγκυμοσύνη) αυτή οφείλεται συνήθως σε έλλειψη σιδήρου και αποκαλείται σιδηροπενική αναιμία. Σ’ αυτή την περίπτωση θα πρέπει να συμπεριληφθούν τροφές πλούσιες σε σίδηρο. Το κόκκινο κρέας και τα φρούτα πλούσια σε βιταμίνη C όπως το πορτοκάλι και το ακτινίδιο μπορούν να βοηθήσουν.

Εκτός όμως από τη σιδηροπενική αναιμία, ο χαμηλός αιματοκρίτης μπορεί να οφείλεται και σε άλλες καταστάσεις όπως η έλλειψη βιταμινών ή ιχνοστοιχείων και κάποια χρόνια ασθένεια. Θα πρέπει λοιπόν να γίνουν περαιτέρω εξετάσεις για το σίδηρο, τη Β12, τη φεριτίνη και το φυλλικό οξύ, ανάλογα με την ηλικία του ατόμου. Αναλόγως θα δρομολογηθεί και η θεραπευτική προσέγγιση.

Featured image designed by Freepik


Fotolia_208676720_Subscription_Monthly_M-1024x683.jpg

23 Μαΐου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και γενικότερα στον δυτικό κόσμο τα καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως η στεφανιαία νόσος και η περιφερική αρτηριοπάθεια, έχουν καταστεί υπεύθυνα για την απώλεια ζωής μεγάλου μέρους του γενικότερου πληθυσμού.

Αυτό συμβαίνει διότι οι παράγοντες κινδύνου, όπως η αρτηριακή υπέρταση, η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα και ο καθιστικός τρόπος ζωής παρουσιάζουν δραματική αύξηση σύμφωνα με μελέτες. Η κατάλληλη αντιμετώπιση αυτών των παραγόντων παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των καρδιαγγειακών επιπλοκών, γι’ αυτό και θα πρέπει ο καθένας μας να μεριμνήσει για την ενημέρωσή του ώστε να διαπιστώσει εάν διατρέχει κίνδυνο.

Στα μέτρα που μπορούν να επιφέρουν σημαντικό όφελος στην υγεία της καρδιάς περιλαμβάνονται η αντιμετώπιση ενδεχομένων παθήσεων που την επηρεάζουν, η διακοπή του καπνίσματος, η τακτική άσκηση και η βελτίωση της διατροφής.

Ο γιατρός μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη των ανωτέρω στόχων, ενώ ειδικά για τη βελτίωση της διατροφής, η οποία διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη συνολική μας υγεία, θα συστήσει μεταξύ άλλων τα εξής:

  1. Κατανάλωση περισσότερων φρούτων και λαχανικών.
  2. Έμφαση στα προϊόντα ολικής άλεσης, όπως ψωμί και ζυμαρικά, καστανό ρύζι, δημητριακά με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, κ.α.
  3. Τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα τα όσπρια στη διατροφή.
  4. Μείωση της ποσότητας του αλατιού.
  5. Χρησιμοποίηση ελαιόλαδου στη μαγειρική και στις σαλάτες, το οποίο είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά.
  6. Τουλάχιστον δύο μερίδες λιπαρών ψαριών, όπως σαρδέλα ή σολομός, που αποτελούν την κύρια πηγή πολυακόρεστων ω3. Σε ίδια βάση βοηθούν και οι ανάλατοι ξηροί καρποί και οι μαλακές μαργαρίνες, που αποτελούν πηγές πολυακόρεστων ω6 λιπαρών.
  7. Μείωση της κατανάλωσης ζωικών λιπών και περιορισμός τηγανητών τροφίμων ή trans λιπαρών.
  8. Προτίμηση σε γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά ή καθόλου λιπαρά και άπαχο κρέας.
  9. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει αυξημένη χοληστερόλη, τα άτομα μπορούν κατόπιν συνεννόησης με τον γιατρό και τον διαιτολόγο τους να επωφεληθούν και από τρόφιμα με λειτουργικά χαρακτηριστικά, όπως οι φυτικές στερόλες/στανόλες.

Όλα τα παραπάνω έχουν ιδιαίτερη σημασία σε συνδυασμό με τη διατήρηση του σωματικού βάρους σε υγιή επίπεδα.


Screen-Shot-2019-05-17-at-17.33.50-1024x683.png

17 Μαΐου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς του ενδοκρινικού μας συστήματος, καθώς παράγει βασικές για τον οργανισμό ορμόνες. Βρίσκεται στο λαιμό ακριβώς μπροστά από τους χόνδρους του λάρυγγα και αποτελείται από δύο λοβούς: τον αριστερό και το δεξιό που ενώνονται μεταξύ τους με τον ισθμό.

Οι θυρεοειδικές ορμόνες που παράγει είναι απαραίτητες για τη φυσιολογική αύξηση, ανάπτυξη και ρύθμιση των μεταβολικών διεργασιών για την εύρυθμη λειτουργία όλων των συστημάτων του οργανισμού μας. Μέσω της κυκλοφορίας του αίματος οι θυρεοειδικές ορμόνες μεταφέρονται σε όλους τους ιστούς του σώματος και επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία πολλαπλών οργάνων όπως της καρδιάς, του εντέρου και των πνευμόνων.

Υπάρχουν ορισμένα σημάδια προάγγελοι της δυσλειτουργίας του, μεταξύ των οποίων είναι τα εξής:

  • Αίσθημα εξάντλησης: Μπορεί να συνδέεται με υποθυρεοειδισμό, μια διαταραχή κατά την οποία ο αδένας εργάζεται λιγότερο σε σχέση με τις ανάγκες του οργανισμού, δηλαδή υπάρχει μειωμένη παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Αν νιώθετε κούραση το πρωί όταν ξυπνάτε ή καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, παρότι έχετε κοιμηθεί καλά, ίσως ο οργανισμός σας λέει ότι ο θυρεοειδής δε λειτουργεί σωστά.
  • Νευρικότητα και άγχος: Τα δύο αυτά συμπτώματα συνδέονται με υπερθυρεοειδισμό, όπου ο οργανισμός παράγει πολλή θυρεοειδική ορμόνη, στέλνοντας συνεχώς μηνύματα ενεργοποίησης, με αποτελέσματα να μην μπορείτε να χαλαρώσετε με τίποτα.
  • Δεν υπάρχει όρεξη για τίποτα: Αν νιώθετε καταθλιπτικοί ή στεναχωρημένοι, ίσως αυτό να είναι σύμπτωμα υποθυρεοειδισμού. Κι αυτό γιατί η μικρή παραγωγή της θυρεοειδικής ορμόνης, επηρεάζει τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο.
  • Δυσκολία συγκέντρωσης: Πολλές γυναίκες πιστεύουν ότι η δυσκολία συγκέντρωσης που έχουν είναι σημάδι εμμηνόπαυσης, ενώ μπορεί να οφείλεται σε πρόβλημα στο θυρεοειδή.
  • Έχει επηρεαστεί η όρεξη για φαγητό ή έχει αλλάξει η γεύση: Αν θέλετε συνεχώς κάτι να τρώτε, αυτό είναι σημάδι υπερθυρεοειδισμού, καθώς η παραγωγή της θυρεοειδικής ορμόνης σας προκαλεί συνεχές αίσθημα πείνας. Από την άλλη, όταν ο θυρεοειδής υπολειτουργεί, επηρεάζεται η αίσθηση της γεύσης και της όσφρησης.
  • Δεν υπάρχει διάθεση για σεξ: Η μειωμένη ή καθόλου όρεξη για σεξ ίσως είναι σύμπτωση διαταραχής του θυρεοειδούς.
  • Ξηρό δέρμα: Πρόκειται συνήθως για ένα από τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού.
  • “Φτερουγίσματα” στην καρδιά: Μπορεί να είναι σημάδι ότι στον οργανισμό κυκλοφορεί μεγάλη ποσότητα θυρεοειδικής ορμόνης (υπερθυρεοειδισμός).
  • Διαταραχή στη λειτουργία του εντέρου: Όσοι πάσχουν από υποθυρεοειδισμό εμφανίζουν προβλήματα δυσκοιλιότητας.
  • Αλλαγές στην έμμηνο ρύση: Μεγαλύτερη διάρκεια περιόδου με περισσότερη ροή αίματος και κράμπες μπορεί να είναι σημάδι υποθυρεοειδισμού. Αν έχετε υπερθυρεοειδισμό η έμμηνος ρύση διαρκεί λιγότερο, εμφανίζεται σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και δεν είναι βαριάς μορφής.
  • Πόνος στα άκρα και τους μύες.
  • Υψηλή αρτηριακή πίεση.
  • Υψηλή χοληστερόλη.
  • Αλλαγές στη θερμοκρασία του σώματος.
  • Βραχνάδα ή περίεργη αίσθηση στο λαιμό.
  • Αυξημένο βάρος χωρίς να έχει αλλάξει πολύ το διαιτολόγιό.
  • Έχει αλλάξει το πρόγραμμα στον ύπνο.
  • Δυσκολία για τις γυναίκες να μείνουν έγκυες.

Ενημερώστε τον γιατρό σας για οποιαδήποτε από τα παραπάνω.


734.jpg

10 Μαΐου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Η χοληστερόλη, κοινώς γνωστή ως χοληστερίνη, είναι μια ουσία με κηρώδη σύσταση, η οποία προέρχεται από τον ίδιο τον οργανισμό και από τις τροφές που προσλαμβάνουμε. Μεταφέρεται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, ενώ υπάρχει και σε όλα τα κύτταρα, καθώς είναι απαραίτητη στον οργανισμό μας, μεταξύ άλλων και για το σχηματισμό κυτταρικών μεμβρανών όπως και για τη σύνθεση ορμονών. Ο ανθρώπινος οργανισμός παράγει το μεγαλύτερο μέρος της ποσότητας χοληστερόλης στο ήπαρ, ενώ η ποσότητα που λαμβάνουμε από την τροφή είναι πολύ μικρότερη.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι χοληστερόλης:

– η χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (LDL χοληστερόλη), η οποία μεταφέρει τη χοληστερόλη από το ήπαρ προς τα άλλα κύτταρα του σώματος και
– η υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (HDL χοληστερόλη), η οποία κάνει το αντίθετο, δηλαδή απομακρύνει τη χοληστερόλη από την κυκλοφορία και την επιστρέφει στο ήπαρ.

Η LDL-C είναι ευρύτερα γνωστή ως η «κακή» χοληστερόλη. Αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της χοληστερόλης του σώματος και τα υψηλά επίπεδά της στο αίμα οδηγούν στη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στις αρτηρίες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος απόφραξής τους (αθηρωματική αγγειακή νόσος).

Η κακή διατροφή, το αυξημένο σωματικό βάρος και γενικότερα επιβαρυντικές για την υγεία συνήθειες όπως το κάπνισμα και η απουσία άσκησης αποτελούν παράγοντες που ευνοούν την αύξηση των επιπέδων της LDL.

Για ορισμένα όμως άτομα με αυξημένη LDL χοληστερόλη, τα παραπάνω δεν αποτελούν τη βασική αιτία της κατάστασής τους. Τα άτομα αυτά πάσχουν από μια γενετική πάθηση που ονομάζεται οικογενής υπερχοληστερολαιμία, την πιο συχνή γενετική διαταραχή του μεταβολισμού.

Στην οικογενή υπερχοληστερολαιμία μεταλλάξεις συγκεκριμένων γονιδίων εμποδίζουν την απομάκρυνση της περίσσειας LDL από τον ανθρώπινο οργανισμό με αποτέλεσμα τα πολύ αυξημένα επίπεδά της στο αίμα. Υπάρχουν δύο τύποι οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας, η ετερόζυγη και η ομόζυγη:

Ετερόζυγος οικογενής υπερχοληστερολαιμία 

Η ετερόζυγος οικογενής υπερχοληστερολαιμία εμφανίζεται σε 1 ανά 200 έως 500 άτομα σε όλο τον κόσμο. Τα άτομα που προσβάλλονται, κληρονομούν τη μετάλλαξη του συγκεκριμένου γονιδίου από έναν μόνο από τους δύο γονείς και έχουν υψηλά επίπεδα LDL-C που κυμαίνονται σε τιμές πάνω από 190mg/dL για τους ενήλικες και πάνω από 160mg/dL για τα παιδιά χωρίς θεραπεία.

Πέρα από τα αυξημένα επίπεδα της LDL, μερικοί ασθενείς μπορεί επίσης να έχουν ορατά σημεία εναπόθεσης λίπους στις αρθρώσεις του χεριού ή και κάτω από τα βλέφαρα και στην ίριδα.

Δυστυχώς οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι μπορεί να πάσχουν από τη νόσο μέχρι να αναπτύξουν καρδιαγγειακή νόσο ή και να εμφανίσουν καρδιακό επεισόδιο.

Ομόζυγος οικογενής υπερχοληστερολαιμία

Η ομόζυγος οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι λιγότερο συχνή, αλλά πολύ πιο σοβαρή από την ετερόζυγη μορφή της. Είναι πολύ σπάνια και επηρεάζει μόνο 1 άτομο στο 1 εκατομμύριο, το οποίο έχει κληρονομήσει το μη φυσιολογικό γονίδιο και από τους δύο γονείς.

Τα σημεία και τα συμπτώματα είναι παρόμοια με εκείνα της ετερόζυγης μορφής αλλά εμφανίζονται πολύ νωρίτερα και συγκεκριμένα στην παιδική ηλικία, και ενεργούν πιο επιθετικά.

Τα επίπεδα της LDL-C μπορεί να φτάνουν σε τιμές έως και 1.000mg/dL, ενώ μπορεί να εμφανιστεί καρδιαγγειακή νόσος ήδη από την εφηβεία.

Αντιμετώπιση

Η δίαιτα αποτελεί το πρώτο βήμα για τη μείωση της χοληστερόλης αλλά αν αυτή δεν μειωθεί όσο χρειάζεται, τότε πρέπει να γίνει και λήψη φαρμάκων. Όμως ο συνδυασμός αυτός είναι απαραίτητος σε όλους τους ασθενείς με οικογενή υπερχοληστερολαιμία, διότι η δίαιτα μόνη της δεν μπορεί να μειώσει σε ικανό επίπεδο την υψηλή χοληστερόλη.

Ο σκοπός της θεραπείας σε άτομα με οικογενή υπερχοληστερολαιμία είναι να μειωθούν τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης κάτω από 175 mg/dL, ενώ της LDL κάτω από 100 mg/dL. Αν ένα άτομο με οικογενή υπερχοληστερολαιμία έχει ήδη εμφανίσει κάποιο καρδιαγγειακό νόσημα, όπως έμφραγμα του μυοκαρδίου, τότε ο στόχος της θεραπείας για τα επίπεδα της χοληστερόλης μπορεί να είναι ακόμη μικρότερος.

Για τις σπάνιες βαριές μορφές της νόσου απαιτείται και η εφαρμογή της LDL αφαίρεσης, μια διαδικασία που μοιάζει με την αιμοκάθαρση προκειμένου να μειωθεί η «κακή» χοληστερόλη.

Photo credit: Freepik


Screen-Shot-2019-05-06-at-20.29.36-1024x685.png

6 Μαΐου, 2019 Angelos KlitsasΆρθρα0

Η υπόταση είναι ένας κλινικός όρος που χρησιμοποιείται για τον χαρακτηρισμό της χαμηλής αρτηριακής πίεσης. Πρόκειται για μία σχετικά καλοήθης κατάσταση η οποία συναντάται κυρίως σε νεαρά άτομα και μπορεί να υποδηλώνει ανεπαρκή ροή αίματος στην καρδιά, τον εγκέφαλο και άλλα ζωτικά όργανα.

Η υπόταση διαγιγνώσκεται όταν η αρτηριακή πίεση βρίσκεται σε επίπεδα κάτω των 90/60 mmHg (χιλιοστόμετρων υδραργύρου). Η πρώτη τιμή (90) είναι η συστολική πίεση ενώ η δεύτερη (60) είναι η διαστολική.

Υπάρχουν αρκετά αίτια στα οποία αποδίδεται η εμφάνισή της μεταξύ των οποίων οι αναιμίες, η απώλεια αίματος από οποιαδήποτε αίτιο, η αφυδάτωση μετά από έντονη εφίδρωση ή κόπωση, η λήψη ορισμένων φαρμάκων, οι καρδιακές παθήσεις, οι νευροπάθειες, η θερμοπληξία, η έλλειψη σωστής διατροφής, καθώς και η εγκυμοσύνη στην οποία προκύπτει με το σύμπτωμα της ζάλης.

Σε γενικές γραμμές όμως η αιτία της εμφάνισής της είναι εξατομικευμένη, ενώ το ίδιο ισχύει και για την πρόληψη και αντιμετώπισή της.

Συμπτώματα

Η υπόταση εκδηλώνεται συνήθως απότομα, όταν το άτομο έχει ορθοστασία σε ένα μέρος για αρκετή ώρα. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται η ζάλη, οι διαταραχές όρασης, η ναυτία, η κόπωση, το αίσθημα παλμών, η πνευματική σύγχυση, η δυσαρθρία, ο τρόμος, το άγχος, καθώς και τα προσυγκοπικά ή συγκοπικά επεισόδια.

Πώς αντιμετωπίζεται

Εάν η υπόταση δεν οφείλεται σε παθολογικά αίτια, η αντιμετώπισή της γίνεται με φυσικά μέτρα και πρόληψη. Δεν χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή εκτός αν υπάρχει σοβαρός λόγος που θα το κρίνει ο επιβλέπων ιατρός.

Συνήθως η κατανάλωση αλμυρής τροφής ή λίγο περισσότερο αλάτι στο φαγητό, συνοδευόμενα από πολλά υγρά μπορεί να δημιουργήσει κατακράτηση υγρών, αναγκάζοντας έτσι τον όγκο του αίματος που κυκλοφορεί στα αγγεία να αυξηθεί και οδηγώντας έτσι σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης.

Συνεπώς, προτείνεται η κατανάλωση πολλών υγρών περισσότερων από 8 ποτήρια νερό (συμπεριλαμβανομένων και των χυμών ή άλλων πολυβιταμινούχων ποτών), η προγραμματισμένη σωματική άσκηση διότι ενισχύει τη ροή του αίματος, καθώς και η σωστή διατροφή με χορταστικό πρωινό και καφέ.

Όταν εκδηλώνονται συμπτώματα υπότασης το άτομο θα πρέπει να ξαπλώνει με τα πόδια πάνω από την επιφάνεια της καρδιάς, πίνοντας έπειτα άφθονο νέο και τρώγοντας κάτι αλμυρό. Η επάνοδος της αρτηριακής πίεσης συνήθως είναι άμεση και το άτομο συνέρχεται.

Office photo created by freepik – www.freepik.com




ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ





ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ, ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ






Copyright by Yourdoc.gr 2025. All rights reserved.





Copyright by Yourdoc.gr 2025. All rights reserved.