Angelos Klitsas | YourDoc | by Aggelos Klitsas

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική νόσος, η οποία χαρακτηρίζεται από υψηλές τιμές γλυκόζης στο αίμα. Η γλυκόζη είναι ουσιαστικά το απλό σάκχαρο που δίνει ενέργεια στα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού και εισέρχεται στον οργανισμό μέσω της διατροφής. Ο διαβήτης αναπτύσσεται όταν ο οργανισμός δεν παράγει ή δεν χρησιμοποιεί αποτελεσματικά μια ορμόνη που ονομάζεται ινσουλίνη, η οποία βοηθά στην απομάκρυνση του πλεονάσματος γλυκόζης από το αίμα.

Για τη σωστή ρύθμισή του η διατροφή αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες. Κάθε ασθενής έχει διαφορετικές διατροφικές ανάγκες, όμως υπάρχουν ορισμένοι γενικοί κανόνες που έχουν εφαρμογή σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις.

Ο δεκάλογος της σωστής διατροφής

Κάνουμε συχνά γεύματα ανά 3 ώρες περίπου
Δεν καταναλώνουμε ποτέ 1 σκέτο φρούτο στο ενδιάμεσο αλλά το συνοδεύουμε με ξηρούς καρπούς ή με κάποιον υδατάνθρακα ολικής άλεσης
Καταναλώνουμε όσπρια 2 φορές την εβδομάδα
Επιλέγουμε δημητριακά προϊόντα ολικής αλέσεως και όχι προϊόντα με επεξεργασμένους υδατάνθρακες
Επιλέγουμε τα καλά λιπαρά αντί των “κακών”
Καταναλώνουμε τουλάχιστον 100 γρ. ψάρι την εβδομάδα
Καταναλώνουμε τροφές με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη
Αποφεύγουμε τη συχνή κατανάλωση γλυκών
Συνδυάζουμε τις σωστές διατροφικές συνήθειες με συχνή φυσική δραστηριότητα
Πριν την άσκηση κάνουμε πάντα μέτρηση της γλυκόζης και τη ρυθμίζουμε με βάση τις οδηγίες του γιατρού

Παιδικός διαβήτης και διατροφή

Οι διατροφικοί κανόνες στα παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη διαφέρουν από τους εκείνους των ενηλίκων. Ένα διαβητικό παιδί πρέπει να τρώει όποτε πεινάει. Με τα χρόνια τα παιδιά χρειάζονται περισσότερη ινσουλίνη, καθώς οι εξετάσεις αίματος και ούρων είναι θετικές και το επιβάλλουν. Η χαμηλή γλυκόζη αίματος μπορεί να δείχνει ότι το παιδί χρειάζεται είτε λιγότερη ινσουλίνη είτε περισσότερη τροφή.

Σε ό,τι αφορά τις περιπτώσεις όπου τα παιδιά τρώνε σοκολάτες και γλυκά στα κρυφά, είναι σημαντικό να μην μειώνονται τα φυσιολογικά επίπεδα τροφής προκειμένου να αντισταθμιστούν οι επιπλέον υδατάνθρακες στον οργανισμό τους. Σε μεγαλύτερα παιδιά οι γονείς πρέπει να εξηγούν γιατί δεν πρέπει να καταναλώνουν γλυκά στα κρυφά και ποιους κινδύνους ενέχει αυτό για την κατάσταση της υγείας τους.

Food photo created by timolina – www.freepik.com

Screen-Shot-2020-06-22-at-18.29.32-1024x685.png

Η υπογλυκαιμία είναι μια παθολογική κατάσταση, η οποία οφείλεται στην ελάττωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα κάτω του φυσιολογικού σε σημείο ώστε να προκαλούν την εκδήλωση συμπτωμάτων.

Είναι μία από τις καταστάσεις που θα πρέπει να προσέξει ένας άνθρωπος με σακχαρώδης διαβήτη. Προκαλείται όταν το σάκχαρο πέφτει κάτω από 70 mg/dl και εκδηλώνεται με μια σειρά από συμπτώματα όπως:

πείνα
εφίδρωση
πονοκέφαλος
ζάλη
θολή όραση
τρέμουλο
ναυτία
ταχυκαρδία
υπνηλία
έλλειψη συγκέντρωσης
νευρικότητα
αδυναμία και ξαφνική κούραση

Τα συμπτώματα αυτά είναι τα πιο κοινά, ωστόσο μπορεί να ποικίλουν από άτομο σε άτομο.

Πώς προκαλείται η υπογλυκαιμία

Η υπογλυκαιμία γενικά προκαλείται από δύο βασικούς μηχανισμούς: α) από την μειωμένη παροχή γλυκόζης στο αίμα και β) από την αυξημένη απομάκρυνση της γλυκόζης από το αίμα λόγω αυξημένης κατανάλωσης.

Μειωμένη παροχή γλυκόζης στον οργανισμό υπάρχει στην περίπτωση του παρατεταμένου υποσιτισμού, της κακής απορρόφησης της γλυκόζης από το έντερο, των παθήσεων του ήπατος (π.χ. χρόνια ηπατίτιδα ή κίρρωση του ήπατος), καθώς και σε καταστάσεις που προκαλούν μειωμένη σύνθεση γλυκόζης μέσα στον οργανισμό από άλλες θρεπτικές ουσίες (νεογλυκογένεση).

Αυξημένη απομάκρυνση γλυκόζης από το αίμα υπάρχει στην περίπτωση της αυξημένης παραγωγής μυϊκού έργου (π.χ. έντονη σωματική άσκηση ή βαριά χειρωνακτική εργασία) και του υπερινσουλινισμού (αυξημένες τιμές ινσουλίνης στο αίμα).

Ο υπερινσουλινισμός συνηθέστερα οφείλεται σε υπερβολική χορήγηση ινσουλίνης σε διαβητικά άτομα και αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία της υπογλυκαιμίας. Ο υπερινσουλινισμός όμως μπορεί να οφείλεται και σε αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης είτε από όγκους του παγκρέατος είτε από όγκους διαφόρων άλλων οργάνων που παράγουν ουσίες που μιμούνται τη δράση της ινσουλίνης.

Αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας

Εάν παρουσιάσουμε κάποιο από τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας, ενώ έχουμε σακχαρώδη διαβήτη, είναι σημαντικό να πραγματοποιήσουμε αμέσως μια μέτρηση σακχάρου. Εφόσον το αποτέλεσμα της μέτρησης είναι κάτω από 70 mg/dl, εφαρμόζουμε τον “κανόνα τον 15”:

Μετρήστε το σάκχαρό σας και βεβαιωθείτε ότι η τιμή είναι κάτω από 70 mg/dl, γιατί πολλές φορές τα συμπτώματα δεν είναι πάντα αντιληπτά.
Καταναλώστε αμέσως 15 γρ. γρήγορου υδατάνθρακα.
Περιμένετε 15 λεπτά και μετρήστε ξανά το σάκχαρό σας. Αν και πάλι το σάκχαρο αίματος είναι κάτω από 70 mg/dl καταναλώστε άλλα 15 γρ. γρήγορου υδατάνθρακα και επαναλάβετε το βήμα 1.

Γρήγοροι υδατάνθρακες είναι εκείνοι που ανεβάζουν πολύ γρήγορα το σάκχαρο. Τα 15 γρ. γρήγορου υδατάνθρακα αντιστοιχούν στα εξής:

Δεκαπέντε γραμμάρια λευκή ζάχαρη ή μέλι (3 κουταλάκια του γλυκού ή 1 κουταλιά της σούπας ή 2-3 φακελάκια)
Μισό ποτήρι χυμό (120 ml)
Τρία με τέσσερα δισκία γλυκόζης (κάθε δισκίο περιέχει 4 γρ.)
Μισό κουτάκι αναψυκτικό με προσθήκη ζάχαρης
Ένα αθλητικό ποτό (1 κουτάκι περιέχει περίπου 16 γρ.)

Πρόληψη

Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης των υπογλυκαιμιών είναι ο συχνός έλεγχος των επιπέδων σακχάρου αλλά και η σωστή προετοιμασία για την αντιμετώπισή τους. Ο συχνός έλεγχος του σακχάρου είναι απαραίτητος ιδιαίτερα σε άτομα που έχουν χάσει βάρος ή είναι σε σχήματα εντατικής ινσουλινοθεραπείας και έχουν αυστηρούς στόχους ρύθμισης ή ασκούνται έντονα και τακτικά.

Επίσης, σημαντικό είναι το άτομο να ακολουθεί ένα σταθερό πρόγραμμα διατροφής και άσκησης και να προσαρμόζει κατάλληλα τη διατροφή και τη δόση της ινσουλίνης ή των δισκίων τις ημέρες που προβλέπεται έντονη σωματική κόπωση σε συνεννόηση πάντα με τον γιατρό του.

People photo created by jcomp – www.freepik.com

Η ηλικία των 40 είναι μια κρίσιμη περίοδος για την υγεία του οργανισμού μας. Οι διατροφικές μας συνήθειες και ο τρόπος ζωής που είχαμε ή που θα έχουμε έως αυτά τα έτη είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τη γενικότερη υγεία μας.

Πολλαπλές μελέτες έχουν δείξει ότι συνήθειες όπως η τακτική άσκηση, οι σωστές διατροφικές επιλογές, ο επαρκής ύπνος, η περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ και η αποχή από το κάπνισμα μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου για χρόνιες νόσους.

Γι’ αυτό αν εφαρμόζετε τα παραπάνω είναι καλό να συνεχίσετε να το κάνετε και αν όχι, τότε είναι πολύ σημαντικό να ξεκινήσετε.

Δείτε παρακάτω μερικά από τα προβλήματα υγείας που μπορεί να αντιμετωπίσετε.

Καρδιαγγειακά προβλήματα

Οι υψηλές τιμές σε αρτηριακή πίεση, χοληστερόλη, τριγλυκερίδια, καθώς και ο παλμός σε χαλάρωση είναι μεταξύ άλλων καταστάσεις που επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς.

Αυτοί οι δείκτες έχουν την τάση να «ανεβαίνουν» με την ενηλικίωση, αυξάνοντας τον κίνδυνο για αρκετές σοβαρές καταστάσεις υγείας, όπως η καρδιακή προσβολή και το εγκεφαλικό επεισόδιο. Είναι σημαντικό να ακολουθείτε τις γενικές συστάσεις για την παρακολούθησή τους και να τους κρατάτε σε υγιή επίπεδα με τον τρόπο ζωής σας ή αν χρειαστεί και με φαρμακευτική αγωγή.

Σακχαρώδης διαβήτης

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από υψηλές τιμές γλυκόζης στο αίμα, το απλό δηλαδή σάκχαρο που δίνει ενέργεια στα κύτταρά μας. Αναπτύσσεται όταν ο οργανισμός δεν παράγει ή δεν χρησιμοποιεί αποτελεσματικά την ινσουλίνη, μια ορμόνη που βοηθά στην απομάκρυνση του πλεονάσματος γλυκόζης από το αίμα.

Πρόκειται για ένα σημαντικό πρόβλημα υγείας και ο κίνδυνος για διαβήτη τύπου 2 αυξάνει με την ηλικία.

Οστεοπόρωση

Η οστεοπόρωση αποτελεί το συχνότερο νόσημα μεταβολισμού των οστών. Χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα, ή πιο απλά ποσοτική μείωση του οστού, καθώς και από διαταραχή της αρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα την ελάττωση της μηχανικής αντοχής του, αύξηση της ευθραυστότητας και κατ’ επέκταση αυξημένο κίνδυνο κατάγματος.

Η οστική μάζα μειώνεται σταδιακά στην ηλικία των 40 και άνω.

Άγχος και κατάθλιψη

Το άγχος όταν διατηρείται σε φυσιολογικά επίπεδα δεν είναι επικίνδυνο για τον οργανισμό μας. Όταν όμως είναι αυξημένο για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση προβλημάτων υγείας, ειδικά μετά την ηλικία των 40.

Η κατάθλιψη επιπροσθέτως, ανάλογα το βαθμό της, μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ενδιαφέροντος και ενέργειας, απόσυρση από συνήθεις δραστηριότητες και αλληλεπιδράσεις, απάθεια και ανικανότητα να εμφανίσετε χαρά.

Είναι πολύ σημαντικό να φροντίσετε την ψυχική σας υγεία και να αναζητήσετε συμβουλή έγκαιρα.

Σεξουαλική υγεία

Η γενική μας υγεία επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη σεξουαλική και αναπαραγωγική μας υγεία αντίστοιχα. Συχνά θέματα είναι η σεξουαλική δυσλειτουργία, οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσοι και οι λοιμώξεις.

Οι άντρες στα 40 μπορεί ενδεχομένως να εμφανίσουν συμπτώματα υπερπλασίας του προστάτη, έλλειψης τεστοστερόνης και μεταβατικής στυτικής δυσλειτουργίας. Οι γυναίκες από την άλλη μπορεί να αρχίσουν να νιώθουν συμπτώματα περιεμμηνόπαυσης όπως ευερεθιστότητα και εξάψεις.

Ο γιατρός σας μπορεί να σας δώσει συμβουλές για το πώς να ρυθμίσετε τα προβλήματα αυτά.

Δερματικά προβλήματα

Η προσεκτική φροντίδα του δέρματός μας γίνεται ακόμα πιο σημαντική μετά τα 40. Η η βλάβη από τον ήλιο, η ακμή, οι «λεκέδες» και οι ρυτίδες είναι θέματα που απασχολούν μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε αυτές τις ηλικίες.

Κρατήστε το δέρμα σας υγιές, συμβουλευτείτε τον δερματολόγο σας και μην ξεχνάτε να φοράτε αντηλιακό ευρέως φάσματος όταν είστε στον ήλιο.

Όραση και ακοή

Οι αλλαγές στην όραση και στην ακοή είναι σχετικά συχνές για ανθρώπους στα 40 τους. Μπορείτε ενδεχομένως να διαπιστώσετε ότι χρειάζεστε γυαλιά τόσο για το διάβασμα όσο και για το να βλέπετε μακριά, αλλά και να χρειάζεται να καταβάλλετε περισσότερη προσπάθεια για να ακούτε καλύτερα.

Απευθυνθείτε στον γιατρό σας αν παρατηρήσετε αλλαγές ή αν έχετε ερωτήσεις για την υγεία σας και ζητήστε συμβουλές για οτιδήποτε σχετικό σας απασχολεί.

Μέρες τώρα, προσπαθώ να σκεφτώ και να αξιολογήσω τη στάση των ασθενών μου με σακχαρώδη διαβήτη κατά τη διάρκεια της ιδιαίτερης αυτής περιόδου της καραντίνας εξαιτίας του νέου κορονοϊού (CoVid – 19).

Ομολογουμένως ήταν και εν πολλοίς εξακολουθεί να είναι μία πρωτόγνωρη κατάσταση, που όμως έχει να μας μάθει και να μας δείξει πολλά. Αρκεί να το κατανοήσουμε.

Σε μια προχθεσινή μου συζήτηση με ανθρώπους της φαρμακευτικής αγοράς, μου τέθηκε το ερώτημα: «Είχατε κ. Κλείτσα τηλεφωνήματα από διαβητικούς ασθενείς αυτήν την περίοδο, που ανησυχούσαν για το σάκχαρό τους;».

Με εξέπληξε η ερώτηση γιατί με έβαλε να γυρίσω πίσω και να αναλογιστώ τι συνέβη στο ιατρείο μου όλο αυτό το δίμηνο που πέρασε.

Λέω λοιπόν σήμερα ότι στην πλειοψηφία τους, οι ασθενείς με διαβήτη – στη διάρκεια της καραντίνας – δέχτηκαν «επίθεση» από την τηλεόραση και τα λοιπά μέσα ενημέρωσης, ότι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες ή αλλιώς στις ομάδες υψηλού κινδύνου σε σχέση με τον νέο ιό. Και όντως είναι έτσι…

Αναρωτιέμαι όμως, μήπως όλη αυτή η υπέρ – πληροφόρηση, όλη αυτή η υπερτροφοδότηση με την έννοια «είμαι ασθενής υψηλού κινδύνου», τους έκανε να εγκλωβιστούν ενδεχομένως σε ένα σενάριο φόβου. Να κρυφτούν δηλαδή υποσυνείδητα και ακούσια πίσω από μία βολική σε εισαγωγικά ασπίδα προστασίας.

Γιατί η –δική μου τουλάχιστον– εμπειρία λέει ότι τελικά αυτή η κατηγορία των ασθενών έμεινε μακριά από το ιατρείο, μακριά ακόμη και από το τηλέφωνο. Αρνήθηκαν μάλλον να ασχοληθούν με το διαβήτη τους, δεν θέλησαν να επικοινωνήσουν με τον γιατρό τους όπως ίσως θα έκαναν σε άλλη περίοδο και πραγματικά αισθάνομαι ότι η παραπάνω έννοια τους εγκλώβισε σε μία παθητική στάση απέναντι στη νόσο, χωρίς να σκέφτονται πιθανές παρενέργειες της στάσης τους αυτής.

Δεν ξέρω αν και άλλοι συνάδελφοί μου έχουν αυτήν την εικόνα. Ελπίζω να μην αλλοιωθεί η πρόοδος που κάνουμε με τους ασθενείς μας σε βήματα θεραπείας, σε συμβουλές για διατροφή και άσκηση. Και βέβαια όλα θα κριθούν όταν οι διαβητικοί ασθενείς επανακάμψουν στο ιατρείο, όταν δούμε την όποια μεταβολή στις μετρήσεις τους αλλά και στην HBA1c.

Tότε θα ξέρουμε σίγουρα και με ασφάλεια αν και κατά πόσον η περίοδος αυτή επηρέασε αρνητικά η όχι τη ρύθμιση ενός διαβητικού ασθενή.

Το μήνυμά μου σε αυτούς τους ανθρώπους είναι να μην αμελούν την υγεία τους. Να συνεχίσουν να ζούνε και να φροντίζουν τον εαυτό τους ακολουθώντας τις οδηγίες των ειδικών. Γιατί και ο τρόπος ζωής που είχε επιβάλλει αυτή η περίοδος μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα απορρύθμισης του σακχαρώδη διαβήτη.

Featured photo credit: Woman photo created by freepik – www.freepik.com

Δεν είναι λίγοι αυτοί που αρνούνται να κόψουν το τσιγάρο επειδή φοβούνται τα περιττά κιλά. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, το 80% των καπνιστών που διακόπτει το κάπνισμα παίρνει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα περίπου επτά κιλά κατά μέσο όρο.

Πρόκειται για μία σημαντική αύξηση βάρους, η οποία τις περισσότερες φορές είναι εξαιρετικά δυσάρεστη για τους πρώην καπνιστές.

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η διακοπή του καπνίσματος συνδέεται συχνά με αύξηση της πρόσληψης τροφής (γιατί το φαγητό έχει πια καλύτερη γεύση, η τροφή χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο του τσιγάρου κ.ά.), μειωμένη δραστηριότητα και μείωση του βασικού μεταβολικού ρυθμού.

Πάντως, έρευνες συγκλίνουν στο ότι αυτές οι απότομες μεταβολές στο ανθρώπινο βάρος δεν οφείλονται αποκλειστικά στην αλλαγή του μεταβολισμού, την έντονη όρεξη ή τη μεγαλύτερη κατανάλωση σοκολάτας και άλλων γλυκών μετά τη διακοπή του καπνίσματος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι άλλες έρευνες συνδέουν τα επιπλέον κιλά των ανθρώπων που κόβουν το κάπνισμα με τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζουν κάθε μέρα.

Σύμφωνα λοιπόν με ερευνητές, η αύξηση του σωματικού βάρους μετά τη διακοπή του καπνίσματος δεν είναι ίδια για όλους, αλλά εξαρτάται από παραμέτρους όπως το πόσο πολύ καπνίζει κάποιος και αν ήδη διαθέτει περιττά κιλά.

Όπως έδειξαν, η αύξηση του βάρους δεν ήταν σημαντική σε όσους κάπνιζαν έως 15 τσιγάρα την ημέρα, ούτε στους υπέρβαρους και φυσιολογικού βάρους καπνιστές. Αντιθέτως, οι μανιώδεις και οι παχύσαρκοι καπνιστές μπορεί να πάρουν αρκετά κιλά. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι όσοι ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους, καλό είναι να λαμβάνουν επίσης μέτρα, όπως η προσεγμένη διατροφή και η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, ώστε να μην ξεφύγει το βάρος τους.

Σε κάθε περίπτωση, έχει διαπιστωθεί ότι η νικοτίνη αυξάνει λίγο τον μεταβολισμό και η διακοπή της τον επαναφέρει στα φυσιολογικά επίπεδα. Επίσης, η νικοτίνη προκαλεί απελευθέρωση του σακχάρου στο αίμα με ταχύτητα πολύ μεγαλύτερη από αυτήν του φαγητού και για αυτό καταστέλλει την όρεξη για φαγητό.

Παράλληλα φαίνεται ότι καταρρίπτεται και ένας ακόμα μύθος σχετικά με το κάπνισμα. Έτσι, δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι το κάπνισμα «κόβει» την όρεξη, αλλά σύμφωνα με μία νέα μελέτη υποστηρίζει ότι όχι μόνο πρόκειται για μύθο αλλά αντίθετα οι καπνίστριες παχαίνουν περισσότερο από όσο οι μη καπνίστριες.

Πηγή: iatronet.gr
Photo credit: Health photo created by freepik – www.freepik.com

Οι επιστημονικές μελέτες αναφορικά με την κατανάλωση αλκοόλ και τα πιθανά οφέλη ή τους κινδύνους που ενέχει είναι πολλές. Όμως μία σχετικά πρόσφατη φέρνει άσχημα νέα για εκείνους που συνηθίζουν να καταναλώνουν ένα ποτηράκι κρασί την ημέρα με τη δικαιολογία ότι όχι μόνο δεν βλάπτει αλλά ότι ωφελεί την υγεία τους.

H σχετική μελέτη που δημοσιεύτηκε στην έγκριτη ιατρική επιθεώρηση «Lancet» δείχνει πως το αλκοόλ βλάπτει τον οργανισμό από την πρώτη γουλιά. Και καταλήγει ότι η κατανάλωση ποτού ενοχοποιείται για περισσότερους θανάτους από ό,τι εκτιμούσε αρχικά η επιστημονική κοινότητα.

Και αυτό διότι μπορεί η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ – κυρίως κόκκινο κρασί – να προστατεύει την καρδιά και γενικότερα το καρδιαγγειακό σύστημα, αλλά όπως προκύπτει από τα πρόσφατα ευρήματα τα οφέλη αυτά «διαγράφονται» εξαιτίας του αυξημένου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου και άλλων σοβαρών νοσημάτων.

Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη εξέτασε δεδομένα από 694 παλαιότερες έρευνες σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ και 592 σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία. Συνεπώς, μπήκαν στο μικροσκόπιο οι συνήθειες και οι ιατρικοί φάκελοι 28 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Όπως σημειώνουν στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές, αν υπολογίσει κανείς τους παράγοντες που οδηγούν τους ανθρώπους σε πρόωρο θάνατο ή σε αναπηρία, διαπιστώνει ότι το αλκοόλ βρίσκεται στην έβδομη θέση, πίσω από το κάπνισμα ή την υψηλή αρτηριακή πίεση. Οι νόσοι. Και αυτό διότι το αλκοόλ συνδέεται με την εμφάνιση διάφορων σοβαρών νόσων όπως ο καρκίνος, η κίρρωση του ήπατος, η υπέρταση καθώς επίσης και η φυματίωση.

Επιπλέον, η μέθη αποτελεί βασική αιτία των τροχαίων ατυχημάτων ανά τον κόσμο. Συγκεκριμένα και σύμφωνα με την ίδια μελέτη, το αλκοόλ αντιπροσωπεύει το 2,2% όλων των θανάτων μεταξύ των γυναικών και το 6,8% του συνόλου των θανάτων στους άνδρες παγκοσμίως.

«Οι κίνδυνοι για την υγεία που συνδέονται με το αλκοόλ είναι τεράστιοι» αναφέρει η γιατρός Emmanuela Gakidou του Ινστιτούτου Ανάλυσης Υγείας (IHME) της Ουάσιγκτον η οποία συμμετείχε στην έρευνα. Και συνεχίζει: «Ο μύθος ότι ένα ή δύο ποτηράκια την ημέρα είναι καλά για την υγεία είναι επικίνδυνος. Μόνο το μηδενικό αλκοόλ ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο ασθενειών».

Πηγή: www.tanea.gr

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική νόσος που χαρακτηρίζεται από υψηλές τιμές γλυκόζης στο αίμα. Η γλυκόζη είναι το απλό σάκχαρο που δίνει ενέργεια στα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού. Ο διαβήτης αναπτύσσεται όταν ο οργανισμός δεν παράγει ή δεν χρησιμοποιεί αποτελεσματικά μια ορμόνη που ονομάζεται ινσουλίνη, η οποία βοηθά στην απομάκρυνση της γλυκόζης που «περισσεύει» στο αίμα. Το αποτέλεσμα είναι μακροχρόνια, εάν δεν προηγηθεί έλεγχος και ρύθμιση των επιπέδων αυτών, να προκληθούν σοβαρές επιπλοκές για την υγεία του ατόμου.

Σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη έχουν 50% πιθανότητα να υποβληθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις, γεγονός το οποίο αποδίδεται στην αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα λόγω καρδιακών επιπλοκών και λοιμώξεων.

Παρακάτω εξηγούνται όλα όσα θα πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς πριν υποβληθούν σε μία χειρουργική επέμβαση.

Το στρες της χειρουργικής επέμβασης

Όπως είναι φυσιολογικό, πριν από μία επέμβαση το άτομο μπορεί να βιώνει έντονο άγχος. Σε αυτή την περίπτωση είναι χρήσιμο να συζητήσει με τον γιατρό του ώστε να λύσει όλες τις απορίες και για να το βοηθηθεί να διαχειριστεί το άγχος του. Γιατί με το στρες γενικότερα παρατηρείται αυξημένη έκκριση των σχετιζόμενων ορμονών στη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης και για λίγες μέρες ύστερα από αυτήν, με αποτέλεσμα να προκαλείται υπεργλυκαιμία και καταβολισμός πρωτεϊνών.

Η μεταβολική αυτή απορρύθμιση μπορεί να οδηγήσει σε:

Αυξημένη νοσηρότητα
Καθυστερημένη επούλωση
Μειωμένη απάντηση στη λοίμωξη
Αυξημένο καταβολισμό πρωτεϊνών
Ηλεκτρολυτικές διαταραχές

Προεγχειρητική προετοιμασία

Η εισαγωγή στο νοσοκομείο γίνεται τρεις ή και περισσότερες μέρες πριν την επέμβαση. Τόσο στο διάστημα αυτό όσο και πριν από αυτό, το άτομο θα πρέπει να φροντίσει για την ικανοποιητική γλυκαιμική ρύθμιση και να διακόψει ή να ελαττώσει το κάπνισμα. Ειδικότερα, συστήνεται:

Διακοπή ή ελάττωση του καπνίσματος τουλάχιστον έξι εβδομάδες πριν τη χειρουργική επέμβαση
Εκτίμηση της γενικής κατάστασης του ασθενούς και συνυπαρχόντων παθολογικών ευρημάτων
Αφαίρεση κοσμημάτων και τεχνητών οδοντοστοιχιών
Αφαίρεση χρώματος από τα νύχια
Ρύθμιση ηλεκτρολυτών
Ικανοποιητική ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος και της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης πριν την εισαγωγή στο νοσοκομείο (< 150-180 mg/dl)
Μέτρηση γλυκόζης αίματος το προηγούμενο βράδυ
Παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης και των σφύξεων
Λήψη ειδικών οδηγιών από τον γιατρό για τη διαχείριση της φαρμακευτικής αγωγής

Τέλος, όπως πριν από κάθε χειρουργική επέμβαση το άτομο θα πρέπει να είναι νηστικό πριν την αναισθησία (τουλάχιστον έξι ώρες χωρίς τροφή και δύο ώρες χωρίς νερό) για την αποφυγή σοβαρών επιπλοκών.

Το χειρουργείο μπορεί να αναβληθεί σε περίπτωση που παρατηρηθεί σοβαρή υποπρωτεϊναιμία (χαμηλά επίπεδα πρωτεΐνης στο αίμα).

Μετά το χειρουργείο

Ύστερα από την επιτυχημένη ολοκλήρωση της χειρουργικής επέμβασης συχνός έλεγχος της γλυκόζης (κάθε 2 ώρες) και των ηλεκτρολυτών (κάθε 6-12 ώρες), ενώ ανά περίπτωση διαμορφώνεται και η λήψη της φαρμακευτικής αγωγής (ινσουλίνη και αντιδιαβητικά δισκία).

Μετά την έξοδο από το νοσοκομείο συστήνονται τακτική παρακολούθηση των επιπέδων σακχάρου, συγκεκριμένες διατροφικές επιλογές, φυσική δραστηριότητα, διαχείριση του στρες και οδηγίες ως προς την αγωγή.

Η Κυριακή του Πάσχα πλησιάζει και οι περισσότεροι, παρά το γεγονός ότι το φετινό τραπέζι θα φιλοξενεί λιγότερα άτομα, φαίνεται ότι θα συνεχίσουν την παράδοση. Οι διατροφικές επιλογές όμως για τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη είναι σημαντικό να γίνονται με προσοχή.

Την περίοδο της νηστείας η διατροφή στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε τροφές-πηγές υδατανθράκων, για τις οποίες ο ασθενής θα πρέπει να προσέξει ώστε να μην επιβαρύνει τα επίπεδα σακχάρου στον οργανισμό του. Από την άλλη όμως ακολουθούν και 1-2 ημέρες “υπερφαγίας” που μπορούν επίσης να οδηγήσουν στην απορρύθμιση του σακχάρου.

Το παραδοσιακό μας τραπέζι περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία από φαγητά, τα οποία έχουν υψηλό θερμιδικό φορτίο, καθώς και υψηλά ποσοστά λίπους και χοληστερίνης. Είναι λοιπόν χρήσιμο για τα άτομα με διαβήτη να λάβουν υπόψη ορισμένες συστάσεις.

Κρέας

Γενικά στο πασχαλινό τραπέζι συνίσταται το κατσίκι από το αρνί, καθώς είναι λιγότερο λιπαρό. Τα 100 γραμμάρια άψητου κρέατος (αρνιού ή κατσικιού) δίνουν περίπου 370 θερμίδες με μεγάλη όμως συμμετοχή σε αυτές από λίπος. Είναι και τα δύο πηγές πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας αλλά και βιταμινών (κυρίως Β), σιδήρου και φωσφόρου.

Αυγά

Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αυγών, το κάθε ένα που είναι μέτριου μεγέθους δίνει περίπου 75-80 θερμίδες, 6 γρ. πρωτεΐνης, 5 γρ. λίπους και κυρίως 215-230 mg χοληστερίνης. Είναι επομένως πηγή αρκετής ποσότητας λίπους και χοληστερίνης και γι’ αυτό θα πρέπει να περιοριστεί η κατανάλωσή τους, δεδομένου ότι στα ίδια γεύματα υπάρχουν και άλλες πηγές αυτών των διατροφικών στοιχείων.

Μαγειρίτσα

Όσον αφορά τη μαγειρίτσα, μια μερίδα μπορεί να δώσει μέχρι και 580 θερμίδες, ενώ έχει και μεγάλη περιεκτικότητα σε χοληστερόλη. Χρησιμοποιώντας μόνο τα ασπράδια και όχι ολόκληρο τον κρόκο ή μόνο έναν κρόκο από τα αυγά για το μαγείρεμα μπορεί να μειώσει αυτή την ποσότητα (κατά 213 mg ανά κρόκο). Στο μαγείρεμα επίσης προτείνεται και μια παραλλαγή της μαγειρίτσας, όπου αντί του συκωτιού μπορεί να χρησιμοποιηθούν κομμάτια κρέατος αρνιού από τα οποία έχει αφαιρεθεί το λίπος. Μειώνεται έτσι η περιεκτικότητα σε χοληστερίνη, δεδομένου ότι το συκώτι είναι πλούσιο σε αυτή.

Τσουρέκι

Το πασχαλινό τσουρέκι είναι πηγή πολλών υδατανθράκων και λίπους. Τα 100 γρ. δίνουν 408 θερμίδες, με 65,5 γρ. υδατανθράκων και 105 mg χοληστερόλης. Η χρήση γλυκαντικής ουσίας “επιτρέπει” στα άτομα με διαβήτη να το δοκιμάσουν μόνο σε μερίδες μέτριου μεγέθους.

Κλείνοντας, πρέπει να σημειωθεί ότι τα άτομα με διαταραγμένο λιπιδαιμικό προφίλ (υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων) χρειάζεται να αποφεύγουν τα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε χοληστερόλη και λίπος.

Food photo created by senivpetro – www.freepik.com

Το ακούτε συνέχεια από τους ειδικούς και νομίζω ότι η έκφραση αυτή έχει χάσει λίγο το νόημά της, αδίκως όμως, γιατί ακόμα είναι το μυστικό στη ρύθμιση της γλυκόζης αλλά και το αδυνάτισμα. Τα τακτά γεύματα ενεργοποιούν το βασικό μας μεταβολισμό και το σώμα αποφεύγει να εισέλθει σε κατάσταση stress, η οποία και θα πυροδοτήσει τις φλεγμονές του.

Επίσης όταν θα μείνουμε πολλές ώρες νηστικοί αργά ή γρήγορα θα καταλήξουμε να τρώμε ασταμάτητα μεγάλες ποσότητες αλμυρού ή γλυκού φαγητού ή και τα δύο. Μετά το γεύμα θα επακολουθήσει υπεργλυκαιμία και μεγάλο μέρος της τροφής θα αποθηκευτεί με τη μορφή του λίπους, αφού φυσικά το πάγκρεας θα αναγκαστεί να υπερλειτουργήσει παράγοντας μεγάλη ποσότητα ινσουλίνης για να οδηγήσει τη γλυκόζη της τροφής στα κύτταρά μας.

Το ανθρώπινο σώμα είναι φτιαγμένο να αποθηκεύει λίπος και δεν είναι λίγες οι φωνές που πιστεύουν πως έτσι κατάφερε να επιβιώσει το ανθρώπινο είδος πριν την γεωργική επανάσταση! Μετά από εκείνη την περίοδο σταματήσαμε να είμαστε τροφοσυλλέκτες και οδηγηθήκαμε στη κορυφή της τροφικής αλυσίδας, γεγονός όμως που δε κατάφερε να αλλάξει τη λειτουργία του οργανισμού.

Για αυτό επιμένουμε στα μικρά και συχνά γεύματα για να μην “νοιώσει” το σώμα το φόβο ότι θα μείνει νηστικό, οπότε αυτόματα και θα αποθηκεύσει την τροφή που θα του δώσουμε σε λίπος.

SOS!

Αν στα μικρά και συχνά γεύματα ξεπεράσουμε τις θερμίδες που χρειάζεται το σώμα μας τότε δε θα πετύχουμε την απώλεια βάρους
Πριν και μετά το σνάκ να καταναλώσουμε από 1 ποτήρι νερό γιατί αυτό θα γεμίσει το στομάχι μας πιο εύκολα και θα έχουμε πληρότητα
Επιλέγουμε για σνακ ένα φρούτο ή μπάρα δημητριακών, γιαούρτι, παστέλι, milkshake, φρούτο και 1 χούφτα ξηρούς καρπούς

Η διαλλειματική δίαιτα που τον τελευταίο καιρό είναι της μόδας και εφαρμόζεται με λάθος τρόπο από τους περισσότερους… δε συστήνεται ακόμα γιατί δεν έχουμε πολλές έρευνες που να μας δείχνουν ότι είναι σημαντικότερη από τη Μεσογειακή Διατροφή!

Συνεχίστε λοιπόν τα 5-6 γεύματα καθημερίνα ξεκινώντας με ένα νόστιμο πρωινό περίπου 30 λεπτά αφότου ξυπνήσετε. Στη συνέχεια ανα 2:30-3:30 ώρες θα πρέπει να υπάρχει κάποιο γεύμα. Το βραδινό σας καλό είναι να πραγματοποιείται 2 ώρες πριν κοιμηθείτε!

Και για αυτούς που κοιμούνται αργά ας προσθέσουν ακόμα ένα σνάκ!

Συνεχίζουμε στο σίγουρο μονοπάτι των συχνών και μικρών γευμάτων γιατί και μεγαλύτερη απώλεια βάρους έχουμε και γιατί με τον τρόπο αυτό καλύπτουμε τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται ο οργανισμός μας!

Θανάσης Τσιούδας, Διατολόγος – Διατροφολόγος

Background photo created by freepik – www.freepik.com

Οι ασθενείς με ήπια συμπτωματολογία που σχετίζεται με το νέο κορονοϊό (Covid-19) και χωρίς σοβαρό υποκείμενο νόσημα (πχ καρδιακό/ αναπνευστικό νόσημα, νεφρική ανεπάρκεια, ανοσοκαταστολή) μπορούν σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) να νοσηλευθούν στο σπίτι.

Οι ασθενείς και τα μέλη των οικογενειών τους πρέπει να εκπαιδευθούν στο να εφαρμόζουν τα κατάλληλα μέτρα περιορισμού μετάδοσης της νόσου σε όλη τη διάρκεια της νοσηλείας στο σπίτι. Σε αυτή την κατεύθυνση ο ΕΟΔΥ συστήνει:

Διαμονή του ασθενή σε καλά αεριζόμενο δωμάτιο που χρησιμοποιείται μόνο από αυτόν
Περιορισμός των ατόμων που φροντίζουν τον ασθενή, ιδανικά ένα άτομο που δεν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Δεν επιτρέπονται επισκέψεις
Διαμονή των υπόλοιπων μελών της οικογένειας σε διαφορετικό δωμάτιο και εάν αυτό δεν είναι εφικτό, τήρηση απόστασης τουλάχιστο 1m από τον ασθενή
Περιορισμός των μετακινήσεων του ασθενή στο σπίτι και καλός αερισμός των κοινόχρηστων χώρων
Χρήση απλής χειρουργικής μάσκας από το άτομο που φροντίζει τον ασθενή. Αποφεύγεται η επαφή των χεριών με τη μάσκα. Η μάσκα απορρίπτεται όταν είναι εμφανώς λερωμένη ή βρεγμένη καθώς και μετά τη χρήση. Στη συνέχεια εφαρμόζεται υγιεινή των χεριών
Εφαρμογή υγιεινής των χεριών μετά από κάθε επαφή με τον ασθενή ή το άμεσο άψυχο περιβάλλον του, πριν και μετά την προετοιμασία φαγητού, πριν το φαγητό και μετά τη χρήση της τουαλέτας (πλύσιμο με νερό και σαπούνι ή χρήση αλκοολούχου αντισηπτικού ανάλογα εάν τα χέρια είναι εμφανώς λερωμένα ή όχι)
Χρήση χειροπετσετών μιας χρήσης μετά το πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό χρήση υφασμάτινης πετσέτας η οποία αντικαθίσταται όταν χρησιμοποιηθεί
Εφαρμογή αναπνευστικής υγιεινής από όλους, ιδιαίτερα από τον ασθενή, πάντα (κάλυψη στόματος και μύτης κατά τη διάρκεια βήχα ή φταρνίσματος, χρήση απλής χειρουργικής μάσκας, χαρτομάντηλων ή εσωτερικού του αγκώνα). Ακολουθεί υγιεινή των χεριών

Προσεκτική απόρριψη των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν για κάλυψη της μύτης και του στόματος ή σχολαστικό πλύσιμο στην περίπτωση που αυτά δεν είναι μιας χρήσης.
Αποφυγή άμεσης επαφής με σωματικά υγρά, ιδιαίτερα σάλιο, πτύελα ή άλλες αναπνευστικές εκκρίσεις και κόπρανα με γυμνά χέρια και εφαρμογή γαντιών μιας χρήσης. Ακολουθεί υγιεινή των χεριών
Τοποθέτηση των μολυσματικών υλικών του ασθενή (πχ γάντια, μάσκες, χαρτομάντηλα) σε σακούλα που δένει, μέσα στο δωμάτιο, πριν την απόρριψή τους μαζί με τα οικιακά απορρίμματα.
Αποφυγή επαφής με δυνητικά μολυσμένα αντικείμενα του ασθενή όπως πιάτα, ποτήρια, μαχαιροπήρουνα, πετσέτες, σεντόνια τα οποία μετά από σχολαστικό πλύσιμο επαναχρησιμοποιούνται
Καθαρισμός και απολύμανση επιφανειών και αντικειμένων στο δωμάτιο του ασθενούς καθημερινά με κοινό απορρυπαντικό ή σαπούνι, ξέπλυμα και στη συνέχεια απολύμανση με διάλυμα οικιακής χλωρίνης σε αναλογία 1:10
Καθαρισμός της τουαλέτας καθημερινά με το ίδιο διάλυμα
Τοποθέτηση λερωμένων ρούχων, πετσετών και κλινοσκεπασμάτων σε ξεχωριστό σάκο για τα άπλυτα με προσοχή, για αποφυγή επαφής με το δέρμα και τα ρούχα. Πλύσιμο στο πλυντήριο με κοινό οικιακό απορρυπαντικό σε υψηλή θερμοκρασία (60⁰C – 90⁰ C) και καλό στέγνωμα
Χρήση γαντιών και ρόμπας μιας χρήσης κατά τη διάρκεια καθαρισμού επιφανειών και αποκομιδής λερωμένων με σωματικά υγρά ρούχων, πετσετών και κλινοσκεπασμάτων. Ακολουθεί υγιεινή των χεριών
Παραμονή στο σπίτι των ασθενών μέχρι την υποχώρηση των συμπτωμάτων και μετά από ιατρική εκτίμηση και αξιολόγηση
Όλα τα μέλη της οικογένειας θεωρούνται στενές επαφές και παρακολουθούν την υγεία τους

Διαχείριση στενών επαφών

Άτομα που ήρθαν σε επαφή με ύποπτο για COVID-19 κρούσμα (πχ μέλη οικογένειας, επαγγελματίες υγείας) ή με επιβεβαιωμένο κρούσμα ιπαρακολουθούν την υγεία τους από την ημέρα της τελευταίας επαφής και για 14 ημέρες. Στην περίπτωση που εμφανίσουν συμπτώματα αναπνευστικής λοίμωξης (πχ πυρετό, βήχα, πονόλαιμο, δυσκολία στην αναπνοή) ή διάρροια, αναζητούν άμεσα ιατρική βοήθεια.

Σκόπιμη είναι η τακτική (καθημερινή) και κατά προτίμηση άμεση επικοινωνία των στενών επαφών με επαγγελματία υγείας για όλη τη διάρκεια της παρακολούθησης.

Τα άτομα που θεωρούνται στενές επαφές πρέπει να έχουν οδηγίες σχετικά με τον τρόπο μετάβασης σε συγκεκριμένη νοσηλευτική μονάδα εάν προκύψει ανάγκη.

Προηγούμενη ενημέρωση της νοσηλευτικής μονάδας που θα υποδεχτεί συμπτωματικό ασθενή πριν τη μετάβασή του
Χρήση από τον ασθενή απλής χειρουργικής μάσκας κατά τη μετάβαση του στη νοσηλευτική μονάδα
Αποφυγή χρήσης των μέσων μαζικής μεταφοράς. Προτιμάται η χρήση ασθενοφόρου ή ιδιωτικού οχήματος με ανοιχτά τα παράθυρα
Εφαρμογή αναπνευστικής υγιεινής από τον ασθενή (κάλυψη στόματος και μύτης κατά τη διάρκεια βήχα ή φταρνίσματος, χρήση απλής χειρουργικής μάσκας, χαρτομάντηλων ή εσωτερικού του αγκώνα) καθώς και υγιεινής των χεριών. Τήρηση απόστασης τουλάχιστον 1μ. από τους γύρω του τόσο κατά τη διάρκεια της μετάβασης στη νοσηλευτική μονάδα όσο και κατά τη διάρκεια της αναμονής για εξέταση

Καθαρισμός και απολύμανση των επιφανειών που λερώθηκαν κατά τη διάρκεια της μετάβασης του ασθενούς στη νοσηλευτική μονάδα από αναπνευστικές εκκρίσεις ή άλλα σωματικά υγρά με κοινό απορρυπαντικό ή σαπούνι, ξέπλυμα και στη συνέχεια απολύμανση με διάλυμα οικιακής χλωρίνης σε αναλογία 1:10

Πηγή: eody.gov.gr
Woman photo created by freepik – www.freepik.com

Newer Posts

Older Posts

Blog

Σακχαρώδης διαβήτης: Ο δεκάλογος της σωστής διατροφής

Ο δεκάλογος της σωστής διατροφής

Παιδικός διαβήτης και διατροφή

Διαβήτης και υπογλυκαιμία: Πώς εκδηλώνεται και πώς την αντιμετωπίζουμε

Πώς προκαλείται η υπογλυκαιμία

Αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας

Πρόληψη

Ποια προβλήματα υγείας μας απειλούν μετά τα 40;

Καρδιαγγειακά προβλήματα

Σακχαρώδης διαβήτης

Οστεοπόρωση

Άγχος και κατάθλιψη

Σεξουαλική υγεία

Δερματικά προβλήματα

Όραση και ακοή

Σακχαρώδης διαβήτης: Πώς διαχειρίστηκαν οι ασθενείς την περίοδο της καραντίνας

Κόβοντας το τσιγάρο: Ποια η σχέση του με την αύξηση του βάρους;

Έρευνα: Το αλκοόλ μπορεί να βλάψει από την πρώτη γουλιά

Διαβήτης: Όσα πρέπει να γνωρίζετε πριν από μία χειρουργική επέμβαση

Το στρες της χειρουργικής επέμβασης

Προεγχειρητική προετοιμασία

Μετά το χειρουργείο

Πασχαλινό τραπέζι: Τι πρέπει να προσέχουν τα άτομα με διαβήτη

Κρέας

Αυγά

Μαγειρίτσα

Τσουρέκι

Υγεία και αδυνάτισμα: Τι ισχύει για τα μικρά και συχνά γεύματα;

Covid-19: Φροντίδα υπόπτου κρούσματος στο σπίτι

Διαχείριση στενών επαφών

ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ

ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ, ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ

ΝΟΜΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ